Қазақстанның оңтүстік аймақтарының жоғары оқу орындарындағы шетел студенттерінің психофизиологиялық бейімделу

1.

ДИПЛОМДЫҚ
ЖҰМЫС
Қазақстанның Оңтүстік аймақтарының жоғары оқу
орындарындағы шетел студенттерінің
психофизиологиялық бейімделу механизмдерінің
ерекшеліктері.
ЕП-14-12К1 студенті
Алибекова Камшат

2.

Жұмыстың мақсаты:
Шетелден келген студенттердің өмір
сүрудің жаңа жағдайларына бейімделу
механизмдерінің және психофизиологиялық
ерекшеліктерінің критерийлерін анықтау
және бағалау.

3.

Жұмыстың мақсаттарына жету үшін алға
қойылған міндеттер:
Шетелден келген студенттердің өмір сүрудің жаңа жағдайларына бейімделу
механизмдерінің және психофизиологиялық ерекшеліктерінің критерийлерін
анықтау және бағалаудың кестесін жасау
Жоғары оқу орындарындағы шетел студентерінің оқуы барысында организмінің
бейімделу кезіндегі функционалдық және психофизиологиялық механизмдерінің
бастапқы сатыларының ырғақтылықтарын зерттеу
Шетелден келген студенттердің физикалық жүктемеге функционалдық деңгейін
анықтау.
оңтүстікттегі шетел студенттерінің үш жылдық бейімделу мерзіміндегі
психофизиологиялық механизмдерінің түрлі қажеттіліктерінің пайда болу
кезеңдерін анықтау

4.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы
және практикалық маңызы.
Шетел студенттерінің өмір сүру ортасының жаңа жағдайларға
ауысуына байланысты бейімделуін бағалаудың жаңа кешенді зерттеу
әдістері алғаш рет қолданылды және бейімделу механизмдерін
анықтау мақсатында организмнің физикалық жүктеме стрессіне
дайындық деңгейі мен психофизиологиялық мінез-құлықтары
алғаш рет анықталды.
Алынған нәтижелер мен қорытындылар яғни және динамикалық
және психофизиологиялық ерекшеліктерін шетел студенттерінің
оңтүстік аймақта болу мерзіміне және қоршаған ортаның кері әсер
етуші экстремальдық факторларына ағзалардың функционалдық
үрдістерінің жақсарту тәсілдерін жасау және оларды бағалау мен
ағзаның ішкі биологиялық сұраныстарын анықтау үшін қолдануға
болады. Сондай-ақ биологиялық және медициналық ЖОО және
қоғамдық денсаулық сақтау саласында пайдалануға болады.
.

5.

Жаһандану үдерістері кезінде шетелге барып немесе шетелден келіп оқып жүрген
студентердің өмір салты мен қарым-қатынастың сипаты өзгереді, сонымен бірге
интеграциялық үдерістеріне міндетті түрде ықпал етеді. Жалпы бәсекелестік
өмірде өз еліміздің жоғары оқу орындарында шетел студенттерінің санын
көбейтіп, жоғары беделге ие болып және қаржылық мәселесі дұрыс шешімін табу
үшін де бұл оңтайлы жағдай деп қарауға да болады.
Шымкент қаласы Батыс Тянь-Шань тауының етегінде орналасқан. Қаланың
орналасқан негізгі аймағы тегіс және өсімдіктерге бай. Климаты жаз мезгілінде
күн өте ыстық, ауаның қызуы жоғары ал, ылғалдылығы төмен. Ауаның
құрғақшылығы аймақтың ерекшелігі болып табылады. Демек, Қазақстан
Республикасындағы экологиялық жағынан ең қолайсыз аймақтардың бірі
Шымкент қаласы болып табылады. Мұнда қала атмосферасының ластануына
себеп болатын негізгі көздер қала маңында және аймағында орналасқан өндіріс
орындары, автокөлік және жылу орталықтары болып табылады. Өндіріс
орындарының аумағы осында тұратын тұрғындардың үнемі немесе уақытша
тұрғыны ретінде және белгілі бір құрамдағы атмосфералық ауаның пайда
болатын аумағы ретінде үлкен маңызға ие. Осы ауа өндірістік ортаға және
өндірістік ошақты айнала орналасқан қоршаған ортаға таралады. Қоршаған өмір
сүру ортасының барынша ластануына алып келеді. Бұл, әрине Шымкент
қаласының тұрғын аймақтарындағы нысандардың ластану деңгейі бойынша
тұрғындардың денсаулығын әр түрлі дәрежедегі қауіптілікке ұшыратады.

6.

Шетел студенттерінің жоғары оқу орнындағы
жағдайларғаға бейімделудің бірнеше түрін жіктеуге
болады:
• әлеуметтік (яғн отбасының қасында болмауы, тұрмыстық
жағдай, материалдық және тамақтану мәселелеріде
қамтамасыз етілуі);
• психофизиологиялық (өзге адамдармен арақатынас орнату
қабілеті, бір топта, курста және факультетте оқитын
жастармен, оқытушылармен арақатынасы, жеке бастың
ерекшелігі, алдына қойған талабы, ұжымдағы психологиялық
жағдай);
• өмір сүру ортасына (климатқа, ауаның температурасына,
ылғалдылығына, қысымына, қозғалысына шетел студенті
организмнің жауабы- бейімделу);
• физиологиялық (шетел студентінің денсаулығы және жүйке
жүйесінің қызметтік сипаты)

7.

Денсаулықты тек жеке адамның байлығы деп қарастыруға болмайды.
Денсаулық- қоғамдық категория сонымен бірге қоғамның өмір салтына
тәуелді болып келетін әлеуметтік-экономикалық ктегория. Ал бұл
дегеніміз, әр адамның денсаулуғы, сайып келгенде, адамның табиғи
дене, психикалық және әлеуметтік игілігінің жағдайы, мұнда тек
кейбір қалыптан кеткен ауытқулар мен аурулардың жоқтығын сөз
етіліп отырған жоқ. Осы орайда мыналарды есте тұтқан жөн: Табиғи
игілік – бұл күнделікті тіршілікте белсенді қимыл-әрекетке, жасына,
жынысына, өмірдің аймақтық жағдайына қарай күш-қуатты тілейтін,
қызу еңбекке деген ыңғайды танытатын қабілет. Психикалық игілікбұл адам басынан өткеретін жағымды эмоция, өз мінез-құлқын,
танымдық әрекетін бақылауға алатын қабілет. Сондықтан медицина
саласында қоғамдық денсаулық және оны қорғау деген орын алған.
Қоғамдық денсаулық түзілуіне тұрмыстық, табиғи, экономикалық,
экологиялық және басқа да көптеген себептер қатысады. Осыған
байланысты, қоғамдық денсаулықты және жеке адамның денсаулығын
қорғауға тек мемлекет пен қоғам жауапты емес, сонымен бірге әрбір
адам өз денсаулығын жоғарғы дәрежеде сақтау арқылы қоғамдық
денсаулықтың дұрыс бағытта дамуына жауапты.

8.

Кесте 2 – ЖОО оқитын шетел студенттерде проблемалық ақуалдар
туындаудың сфералары
Көрініс аймағы
Проблемалық жағдайлары
Әлеуметтік
Әлеуметтік ортаның ауыстырылуы
Маргинальность
Әлеуметтік статустың өзгеруі
Жанұясынан жырақтығы
Қаржылай мәселелер
Қоршаған ортаның қолайсыздығы
Достарының жоқтығы
Өз қатарластарымен немесе оқытушымен
келеңсіздік жағдайлар
Оскорбление/унижение
со
стороны
окружающих
Внешняя непрезентабельность
Өмір сүру мәнінің жоғалуы
Идеалының құлдырауы
Эмоциональды және қанағаттанбаулығы
неудовлетворенность
Эгоцентризм
Үрейдің күшеюі
Оқуға деген ынтасының төмендеуі
Өз күшіне деген сенімсіздігі
Берілген материалдың қиыншылықтары
Сабаққа дайындалу уақытының жетіспеушілігі
Денсаулық мәселелері
Тұлғааралық
Тұлғалық
Іс-әрекеттік
Зерттелушілер саны
(%)
74,5
21
96,2
83,7
46,2
15,6
23,8
22
4,3
16,4
11,9
3,7
47,5
18,1
44
7,8
30
35
44,8
63

9.

Қорытынды
Жоғары оқу орындарындағы шетел студентерінің оқуы барысында организмінің
бейімделу кезіндегі функционалдық және психофизиологиялық механизмдерінің
бастапқы сатыларының ырғақтылықтары қалыпты жағдайдан ауытқып отырып
өзінің функционалдық жағдайына еніп өтті. Отүстікттегі шетел студенттерінің екіүш жылдық бейімделу мерзіміндегі психофизиологиялық механизмдерінің түрлі
қажеттіліктерінің пайда болу кезеңдеріде қосымша анықталды яғни мұнда
тамақтану кезінде тағам рационының кейбір жағдайларда дұрыс болмауында айта
кету керек. Себебі, өздері сүйіп жейтін тағамды қабылдамауда олардың
организмінде психофизиологиялық келеңсіздіктерді тудырады.
Өзге елден келген жастардың өмір сүрудегі ағымдық мерзімдеріне қарай қоршаған
ортаның әр түрлі факторларының олардың организмдерінің ішкі орта ағзаларымен
жүйелерінің функционалдық тұрақтылық ырғақтылықтарының деңгейлері
айқындалды.
Алынған нәтижелер студент-мигранттардың психофизиологиялық дискомфортының
айқындалуының негізгі аумақтарын және жеке тұлғаның дамуына педагогикалықпсихологиялық қолдау көрсетуді ұйымдастыру барысында ескеру қажет студенттер
алдында пайда болатын мәселелердің бәрін елестетуге мүмкіндік береді.