Совет чорында дини шигърият

1. [Совет чорында дини шигърият]

Әлфрид Бостанов
European University at St Petersburg / Universiteit van Amsterdam

2.

Төп фикерем:
Совет заманында югары дини әдәбият юкка чыкмады. Киресенчә,
билгеле даирәләрдә төп традицияларны саклап, эчтәлеген замана
шартларына туры китереп, ул үсеш тапкан. Гомүмән, дини
шигърият ул вакытта мөстәкыйль бер әдәби тармакка әйләнә:
Язучылар Берлегенең “рәсми әдәбият”тан аермалы буларак, дини
шигърият гарәп язуыннан баш тартмый, дини үзаңны беренче
планга куя һәм татар әдәби традицияләрен дәвам итә.

3.

Шигъриятнең төрләре:
- Тәрҗемәләр (Мөкәрәмә Вәлиева, Барда авылы, 1945)
- Автобиографик, көндәлек шигырьләр (XX гасыр башында – Газиза
Сәмитова (Хаҗи Тархан), сугыштан соң – мөфти Габделбари Исаев
(Уфа, Ленинград)
- Бәхес (рәддия) шигырьләре (Гөмәр Дашкин, Әләзән авылы)
- Хәбсият шигърияте (Хамза Торушев)
- Суфичылык (Кыяметдин әл-Кадыйри)

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

Кызык өчен яздым:
Кайтып җиттең илләргә // Туган-үскән җирләргә
Ләкин шунысы гына авыр – // Якынлаштык
гүрләргә.
Танышлар да калмаган // Кемгә сәлам бирергә
Исәнлекне белү өчен // Беркем килми күрергә
Гомерләр байтак үткән // Замандашларым беткән.
Шулай булгач, нишләргә соң // Безгәдә вакыт
җиткән
Бар да яңа халыклар // Һич танышлар калмаган
Гомерем, узгансың, сизмәдем. // Вәт бит ничек
алдаган!
Хәерле булсын, дидем // Узганы узган инде
Син дә юлга чыгарга // Тизрәк сызган инде.
Тәһарәтең дә алган // Тик күз йөмасың калган
Нинди оста алдады // Ич бу дөнья бит ялган
Габделбари Исаев, 29 декабрь 1977нче ел.
Бу шигырьне бер минутта чыгардым.

12.

Мөхәммәдия көенә
Бу гадәтләр барысы да // Имамнарда, галимнәрдә.
Тыш якты, эче ялган // Булып йөргән залимнәрдә.
Исең киткеч гаҗәп хәлләр // Үтеп китте гомерләрдә Белә микән бу галимнәр // Кыямәтне киләчәген?
Ничә төрле фикерләр кермәде безнең күңелләргә // Хода хозурында, мәхшәрдә // Ничек җавап
Каюлар әйтә: «Мин изге»,
бирәчәкне?
Ә башкалар: «Явыз», - дип // Шулай алар талашалар, Үлеп китсә бу дөньядан // Галим булган икейөзле,
Гомерне уздыралар тик // Фикерләре үтә ханән,
Кыямәттә кубарылыр // Ишак сыйфат кара йөзле.
Ник аңламыйлар, белмиләр // Юлына һич кермиләр
Гафил булма, әй галимнәр, // Әҗәл килеп тотачак
Менә шундый тәрәккыйсез // Таралашкан
бер,
дәверләрдә,
Исә алмаган фани дөнья // Күкрәк кереп ютачак бер.
Каюлары һәлак булып, // Кереп китте каберләргә.
Килеп җитәр Хода әмере, // Менә шунда ачылыр
Болар бар да галимнәрдер - // Рәсүл, Хода
йөз.
варисләре,
Талашу да, таралышу - // Карап торсаң, бар эшләре. Нурын арттырыр иманлы, // Кара булыр мөнафыйкъ
йөз.
Гомерләр үтәдер бушка, // Фикерләр килмидер
Ләкин дөнья ирек бирмәс // Галим булган
башка,
залимнәргә.
Әсәр итми хәдис, Коръән, // Чын әйләнгәч
Хакыйкатен ачу өчен, // Җибәрде ир бу илләргә.
караташка.
Теләсә нәрсә эшлибез. // Ходаның әмере безгә ни? Җиһанга тугды чын тугры // Өйрәтүче Хода хөкемен.
Мөселманнар өчен якты, // Сәгадәтле, гали бер көн.
Кая хаклык, кая инсан? // Бар бездә ике яклы.
Чапан, чалма киеп тештәр, // Эченнән алдаган мулла
Күз алдында җылап, алдап, // Ышандыру
Җәһәннәмгә туры китте, // Гомергә калачак шунда.
халыкларны.
Менә шулай әзерлибез // Җәһәннәмгә азыкларны. Мөселманнар, кардәшләр, // Тугры китик без
Мөселманның йөзен җырту, // Гаепләшеп сөйләү, ихсанга,
Дога итик дөрес варис // Булып килгән бу инсанга.
хурлау,
Үзен үзе «шәех, суфый» // Дигән исем белән зурлау.

13.

14.

15.

16.

17. Хәбсият шигърияте