Сөздердің пайда болуы. Сөздік. Фразеология

1. Сөздердің шығу тегіне байланысты туған мағыналар. Фразеологиялық байлаулы мағына

СӨЗДЕРДІҢ ШЫҒУ ТЕГІНЕ
БАЙЛАНЫСТЫ ТУҒАН МАҒЫНАЛАР.
ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ БАЙЛАУЛЫ МАҒЫНА
Көргенов Қуандық

2. Кіріспе

3. Лексикалық мағына дегеніміз не?

Лексикалық мағына — зат, құбылыс, іс-әрекеттің
санада бейнеленіп тұрақталған ұғымының
мазмұны. Лексикалық мағына сөздерді бір-бірінен
ажыратып танытатын ең негізгі мағына, ол арқылы сөз
жеке даралық (единицалық) сипатқа ие болады.

4.

Лексикалық мағына сөздің басқа
мағыналарының тууына негіз болады, сол
себепті сөз мағыналарын саралағанда ең
алдымен оның лексикалық мағынасына көңіл
аударылады. Семантикалық [1] тұрғыда
лексикалық мағына екі аспектіде
қарастырылады: сигнификативті және
денотатты . Лексикалық мағына туралы
ғылыми көзқарастар әртүрлі.

5.

Кейбір зерттеушілер лексикалық мағына тек
атауыштық сөздерге тән, ол көмекші
сөздерде, одағайларда, есімдіктерде лексика
лық мағына жоқ деп есептейді. Алайда,
кейінгі зерттеулер тілдегі барлық сөздердің
де белгілі дәрежеде лексикалық мағынасы
болатынын қолдайды. Мысалы, есімдіктер
толық мағыналы атауыш есім сөздердің
орнына жұмсалып, олардың мағынасын
меңзеп білдіреді. Көмекші сөздердің
лексикалық мағынасы дербес сөздерге
тіркескенде байқалады.

6. Лексикалық мағынаның бірнеше типі бар:

Лексикалық мағынаның бірнеше
типі бар:
Шындық болмысқа қатысты атауыш (тура) мағына,
ауыспалы мағына
Сөздердің шығу тегіне байланысты түпкі мағына,
туынды мағына
Сөздердің тіркесімділігіне байланысты еркін мағына,
шартты мағына, фразеологиялық байлаулы мағына
Сөздердің стилистикалық қызметіне байланысты бейтарап
мағына, бейнелі мағына, терминдік мағына, поэтикалық мағына

7. Фразеология (грек. phrasіs — сөйлемше, logos — ұғым)

тілдегі тұрақты
тіркестерді қазіргі және
тарихи даму тұрғысынан
тексеретін тіл
білімінің саласы
бір тілдегі тұтас
Фразеологиялық қор.

8.

Фразеологияның қалыптасуындағы объективті және
субъективті факторлар — Фразеологиялық мағынаның
коммуникативтік жағдайларға бейімделуі және сөйлеу
кезіндегі сөз тіркестерінің туынды мағынаға ие болуы.
Ал сөздің жанамалық қатыста номинацияға ұшырауы,
ұғым мен түсінікті тереңдетудегі танымдық қызмет пен
жүйе, әлеум. жағдайдағы мәдени ұлттық ерекшеліктерді
көрсету, т.б. Фразеологияның басты міндеттері болып
саналады. Фразеология
негізінен психология, философия,тарих, этнографиямен
тығыз байланысты. Қазіргі кезде фразеологизмдерді
кең ұғымда түсінуді жақтаушылар Фразеологияның
зерттеу аясын кеңейтуді ұсынуда.

9. Фразеология семантик. категориялар қатарында фразеологизмдердің

антонимді
синонимді
омонимді
Құбылыстарына талдау жасайды

10. Түркі фразеологиясында

11. Абай фразеологиясы