Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығы

1.

Батыс Алтай мемлекеттік
табиғи қорығы
Дайындағын:Жанузакова Л.Ж.
Тексерген: Агадиева М.С.
БҚБ-305

2.

3.

4.

Ерекше корғалатын табиғи аумақтарға биосфералық қорықтар,
мемлекеттік табиғи қорықтар, мемлекеттік ұлттық табиғи саябақтар
қорықтық аймақтар, корықшалар және т.б. табиғи нысандар жатады.
Соңғы деректер бойынша дүние жүзінің 100-ден астам ірі
мемлекеттерінде 1000-нан астам ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
ұйымдастырылған. Мұндай аумақтардың жалпы көлемі 230 млн га
жерді алып жатыр. Бұл жер бетіндегі құрлықтың 1,6%-на тең.
Қазақстанда ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заң 1997 және
2006 жылдары қабылданды. Мұндай Республикалық маңызы бар
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар ұйымдастырылу мақсаттарына
және табиғат корғау ережелеріне сәйкес бірнеше топқа бөлінеді.
1. Мемлекеттік ұлттық қорықтар.
2. Мемлекеттік ұлттық табиғи саябақтар.
3. Мемлекеттік табиғи резерваттар.
4. Мемлекеттік корықтың аймақтар.
5. Мемлекеттік табиғи қорықшалар.
6. Мемлекеттік табиғат ескерткіштері.
7. Мемлекеттік зоологиялық бақтар.
8. Мемлекеттік ботаникалық бақтар.
9. Мемлекеттік дендрологиялық бақтар және т.б

5. Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығы

Батыс Алтай қорығы – Шығыс Қазақстан облысында Батыс Алтай
тау жоталарындағы таулы орманды альпі, субальпі,
шалғындықтарының табиғат байлықтарын қорғау және ғылыми
зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында 1992 жылы құрылған
мемлекеттік қорық. Жер аумағы 56 мың га. (1997). Әкімшілік
жағынан Шығыс Қазақстан облысы Лениногор қаласы, Зырян
аудандарын қамтиды. Қорық жерінен Ақ Оба, Қара Оба, Үлкен,
Тұрғұсын, т.б. өзендер ағып өтеді.
Алтай тау жүйесінің Қазақстандық бөлігінің солт – бат жағын,
Холзун, Көксу және Иванов жоталарын қамтиды. Алтай тау жүйесінің
Қазақстандық бөлігінің солт. – бат. жағын, Холзун, Көксу және
Иванов жоталарын қамтиды.

6.

Қорықтың ландшафты таулы-тайгалы
сипатта
болады және қара топырақты,
күңгірт
қылқанды
тайга,
субальпілік, альпілік, егістік
белдемдер
кіреді.
Ормандар
түзілімдердің
3
сыныбына
жатады:
жапырақты,
күлгртқылқанды,
ақшыл
қылқанды
ормандар.
Жапырақты ормандар ағашы
кесілген жерлер мен өртеңдерде
қалыптасады. Ақшыл қылқанды
ормандар
үзік-үзік
болып
негізінен құрғақ беткейлерде
кездеседі.
Қорық
аумағына
күңгіртқылқанды тайга тән.

7.

Қорықта 800 түрден аса өсімдік өседі.
Оның ішінен 45 түр - бұл сирек кездесетін,
құрып бара жатқан және жергілікті түр,
ал
мына
16
түр
Қазақстан
Республикасының
Қызыл
кітабына
енгізілгендер:
1. Сібір қандығы
2. Сафлор тәрізді рапонтикум
3. Ұсақ торлы жуа
4. Ірі гүлді шолпанкебіс
5. Нағыз шолпанкебіс
6. Телпек сүйсін
7. Алтай рауғашы
8. Алтай гимноспермиумы
9. Қызғылт семізот
10. Алтай суықшөбі
11. Алтай қасқыржидегі
12. Қылтанды дәлен
13. 13. Еуропа орманоты
14. Су қазанақ
15. Ұсақ жемісті мүкжидек
16. Таңдамалы плаун (сушырмауық)

8. Қорықтың жануарлар дүниесі, сирек кездесетін және аса бағалы түрлер

Қорықтың жануарлар дүниесін тайгалық жануарлар: бұлан, марал,
елік, құдыр, қоңыр аю, құну, сілеусін, бұлғын, сасық күзен, аққалақ,
қара күзен, кәмшат, тиін, шұбар тышқан, суыр, түлкі және әртүрлі
кеміргіштер құрайды. Құстар әлемі алдын ала алынған деректер
бойынша 100 аса түрден тұрады. Олардың ішінде Қызыл кітапқа
енгізілген: қара дегелек, тундра шілі, бүркіт, аққұйрық субүркіт бар.
Бір кездері қорық беткейлері мүлдем жалаңаштанып қалған болатын,
ал оларды қалпына келтіру - табиғи қалпына келуіне жағдай жасау
жаңа-жаңа қолға алынуда. Қорық аумағындағы тау беткейлерінің тым
тік болуы, сондай-ақ өте алмайтын бақпақты болуы, қорық
ормандарын мүлдем құрып кетуден сақтап қалды.
Адамдардан жапа шеккен жаралы табиғат жарасын емдеп, бұрынғы
сұлулығы мен байлығын қалпына келтіруге тырысуда. Қазіргі кезде
орман жапқан жердің жалпы құрамы 12,5 мың га жерді құрайды (бұл
қорық ауданының 20 %). Негізгі орман құрайтын ағаш түрлері:
қылқанжапырақты ағаштар: самырсын қарағайы, майқарағай,
балқарағай, шырша, қарағай;
жапырақты ағаштар: қайың, көктерек, терек, шетен.
Көлемі бойынша самырсын қарағайлы ормандар бірінші орын алады 3184 га, майқарағайлы орман - 2353 га, шыршалы ормандар - 1169 га.

9.

10.

Ғылыми зерттеулері
Қазіргі кезде табиғат процестеріне ұзақ мерзімді қадағалау жүргізілуде - «Табиғат
жылнамасы» жазылады. Қорықта 10 жыл бойы табиғи кешендерге компоненттерге түгендеу жүргізілмеген, қорықтың эталонды экологиялық жүйесі
және шектес аумақтардағы ұқсастықтар анықталмаған. Қорықтың өсімдіктіктер
мен жануарлар дүниесіне түгендеу жүргізілмеген, қорық аумағы мен оған шектес
жатқан аудандардың генофонды мен экологиялық жүйесін сақтау мен қалпына
келтіруге бағытталған ғылыми ұсыныстар әзірленбеген. Іс жүзінде қорықта
тіркелген барлық ғылыми жұмыстарды Алтай ботаникалық бағының (Риддер
қаласы) жетекші ғылыми қызметкері Юрий Андреевич Котухов істеген және
Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының ғылым бөліміне тегін берілген.

11. ӨСІМДІК: АЛТЫН ТАМЫР

12.

13.

14.

15.

16.

Қазіргі кезде Жер шарында адамның аяғы тимеген
және іс-әрекетінің әсеріне ұшырамаған алқаптар
жоқтың қасы. Дегенмен де табиғаттың бастапқы
табиғи қалпы сақталған немесе антропогендік
факторлардың ықпалы онша байқала коймаған
экожүйелердің біраз бөлігін табиғи эталон ретінде
сақтап қалудың маңызы зор.
Өйткені мұндай аумақтар антропогендік
факторлар көбірек ықпал еткен аймақтармен
салыстыру үшін қажет. Халықаралық
қабылданған ережелерге сәйкес әрбір
мемлекеттің жалпы жер аумағының 10%-ы
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәртебесін
алуы қажет.
Сондықтанда еліміздегі табиғи аумақтарды
қорғауда және жануарлар мен өсімдіктер
әлемін сақтап қалу мақсатында ерекше
қорғалатын аймақтарды ұйымдастырудың
маңызы зор.