Alüvyal jeomorfoloji̇

1. ALÜVYAL JEOMORFOLOJİ

BARAJLARIN AKARSULARIN
SEDİMENT BİRİKİMİ ÜZERİNE ETKİSİ
(KIZILIRMAK – YEŞİLIRMAK ÖRNEĞİ)
‘BUGÜN, GEÇMİŞİN ANAHTARIDIR’
( JAMES HUTTON )

2. HAZIRLAYANLAR

ALİŞAN ASLAN
ÇAĞRI BAYRAK
DÜNDAR DAĞLI
MEHMET ARSLAN
SELEN GÖKKAYA
(NOT: İSİMLER ALFABETİK SIRAYA GÖRE DÜZENLENMİŞTİR.)

3. Slayt 3

KONU:BARAJLARIN AKARSULARIN SEDİMENT BİRİKİMİ
ÜZERİNE ETKİSİ
ARAŞTIRMA ALANI: SAMSUN DELTALARI, SAMSUN İLİ
İÇİNDEKİ KIZILIRMAK VE YEŞİLIRMAK DELTALARI
AMAÇ: KIZILIRMAK VE YEŞİLIRMAK DELTALARINDAKİ
DEĞİŞİMLER. BURADA KURULAN BARAJLARIN DELTA
ÜZERİNDE YAPMIŞ OLDUĞU DEĞİŞİMLER
ANKARA ÇUBUK I – ÇUBUK II BARAJLARINDAN ÖRNEKLER
SONUÇ

4. ARAŞTIRMA ALANI;KIZILIRMAK VE YEŞİLIRMAK DELTALARI

5. Slayt 5

Kızılırmak Havzasının Sınırları

6. Slayt 6

Kızılırmak Sahasının Haritası ve Uydu Görüntüsü

7. Slayt 7

Barajların İnşaası ve Delta Büyümesinin Durması
Altınkaya Barajı(1987)
Derbent Barajı(1991)

8. Slayt 8

Kızılırmak Havzasında Baraj İnşaatı Sonrası Sediment
Miktarı Değişimi:

9. Slayt 9

Kızılırmak Deltasında Gerileme
Düz ve Çatal (Y)
Mahmuz Yapıları

10. Slayt 10

A
B
C
D
(a,b)-Kızılırmak nehrinin Altınkaya baraj gölüne karıştığı kesimde oluşan geniş alüvyal düzlükler.
(c) -Nemli dönemlerde baraj gölü seviyesi yükseldiğinde sular altında kalan bu düzlükler, (d) kurak
dönemlerde Altınkaya Baraj Gölündeki su seviyesi düştüğündeki durumu.

11. Slayt 11

Yeşilırmak Havzasının Sınırları

12. Slayt 12

Barajların İnşaası ve Delta Büyümesinin Durması
Suat Uğurlu Barajı (1980)
Hasan Uğurlu Barajı (1982)

13. Slayt 13

14. Slayt 14

15. Slayt 15

16. Slayt 16

-Yeşilırmak Deltasının Aşağı Çığırındaki barajların inşaasından sonra
sediment bütçesindeki açık nedeniyle küçülmeye başlamıştır.
-Yeşilırmak deltasının doğu kesiminde (Çaltı burnu kuzeyi) erozyon
nedeniyle kıyıdaki kumsal ortadan kalkmış, kıyı çizgisi ağaçlandırılmış
alana dayanmıştır. Fotoğrafta dalgalarla yerlerinden sokulmuş
ağaçların açığa çıkmış kökleri görülüyor.

17. Samsun Deltalarının Ortak Sonuçları (Kızılırmak-Yeşilırmak Deltaları)

Samsun Deltalarının kıyı morfolojisini etkileyen akarsular üzerinde inşaa
edilen barajlar, kıyıya malzeme gelmesini engellemiştir.
Bu nedenle;
Deltaların sediment bütçeleri açık vermektedir.
Kıyı erozyonu; dalga ve rüzgarlarında etkisiyle deltalar küçülmektedir.
Akarsuyun taşıdığı sedimentini barajda bırakmasıyla akarsuyun gücü
artmakta;hidrolik etkisi artmaktadır.
Bu nedenle temiz su erozyonuna neden olmaktadır.

18. Slayt 18

19. Slayt 19

Ankara Çubuk I Barajı,Sediment Birikim Örneği
Önce (2005)
Sonra (2008)

20. Slayt 20

21. -SONUÇLAR-

-SONUÇLAR
Akarsular üzerinde;içme ve kullanma tarım ve endüstrinin su ihtiyaçlarını
karşılamak,diğer yönden enerji üretimi ve taşkın kontrolü gibi çok çeşitli
amaçlarla barajlar yapılmaktadır.
Akarsularla taşınan sediment baraj göllerini doldurmakta,depolama
kapasitelerini azaltmakta ve bunun sonucu olarak barajların ekonomik
ömürlerini kısaltmaktadır.
Akarsularla taşınan sedimentin su depolama yapılarında kapasiteyi azaltmasının
yanında;verimli arazilerde birikerek arazinin değerini azaltma,toprağın
infiltrasyon hızını azaltma,akarsu yatağını yükselterek taşkın riskini ve zararını
artırmaktadır.
Şüphesiz ülkemizin bir numaralı sorunu enerjidir.Fakat enerji elde ederken bir
taraftan da yaşadığımız ortam korunmalıdır.İleride ülkemiz için baraj yapımıyla
enerji tesisleri kazanılırken,deltalarda oluşabilecek erozyon ile toprak ve arazi
kaybıyla uğrayacağımız zararlarda dikkate alınmalıdır.

22. Slayt 22

SABRINIZDAN DOLAYI
TEŞEKKÜRLER…

23. EKİP ÇALIŞANLARI

24. Slayt 24

KAYNAKÇA
Aşağı Kızılırmak yapılan Altınkaya barajı yapılırlık raporu, cilt 1,kasım 1975 ,DSİ
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,2005
Doğan,Uğur, Fülüvyal jeomorfoloji ders notları
Maden teknik ve arama genel müdürlüğü, Yeşilırmak deltasındaki kıyı çizgisinin
değişiminin uzaktan algılama ve CBS yöntemi ile incelenmesi
Türkiye akarsularında süspanse sediment gözlemleri yıllığı / Aralık-2005, EİE
Türkiye’de sedimentasyon sorunu ve kontrolü üzerinde bir araştırma, Ankara-1998
Uzun, Ali, samsun deltaları ve beklenen değişimler
Yılmaz , Cevdet, Kızılırmak deltasında meydana gelen erozyonun coğrafi analizi
WEB SİTELERİ:
www.k-state.edu/geography/rmarston/Papers/Marston%20et%20al.%202005Snake%20River
http://www.crrel.usace.army.mil/sid/Dam_decom/pdfs/Ecological.pdf
http://smithmtn.com/docs/fercpresentations/Sedimentation.pdf
http://www.pianc-aipcn.org/docs02/wfd2007/annex09.pdf
www.sediment-monotoring/s4-Fruchart-flushing-reserviors-without-enverion-enviromental.___