Шығындар есебінің процесттік әдісі

1. шығындар есебінің процесттік әдісі

ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІНІҢ ПРОЦЕСТТІК
ӘДІСІ

2.

Процесстік әдіс – үздіксіз үрдісті қамтитын өндіріс. Бұндай өндірістердегі
өнімнің шығарылымының дәстүрлі нұсқасы өндірістің жаппай типінде
қолданылады, ол төрт негізгі ерекшеліктермен сипатталады:
1 ұзақ емес өндірістік кезең;
2 өнімнің шектеулі номенклатурасы;
3 барлық өнімнің бір сипаттамасының болуы;
шалафабрикаттар мен аяқталмаған өндірістің мүлдем болмауы немесе
мардымсыз үлесі
4
Бұндай салалардың мысалы ретінде өндіруші (мұнай-газ, көмір және т.б.),
көлік және энергетика болады. Шығындар есебінің көлемі мен калькуляция
объектісі ретінде дайын өнім саналады.

3.

• Бұндай өндірістің ұйымдастырылуы ірі компанияларға, капитал сыйымды
салаларда жұмыс істейтін кәсіпорындарға тән. Бұндай кәсіпорындарға
болашақта жұмысын жалғастыру үшін, сонымен қатар өндірістің
ағымдағы қалпын сақтап тұру үшін үлкен қаржылық салымдар қажет. Бұл
салымдар көбінесе тәуекелді болып келеді, бұндай шығындарды
кәсіпорынның қаржылық нәтижелілігін анықтағанда ескеру қажет.
• Жаппай өндірістің ең қарапайым типіне жылу кәсіпорындары жатады,
оларда дайын өнім қорлары болмайды. Бұндай жағдайда өзіндік құнды
анықтаудың жай бір қадамды әдісі қолданылады. Өнім данасының
өзіндік құны шығындардың толық сомасының период ішіндегі
шығарылған өнім данасының санына бөлу арқылы табылады

4. С= Z / X

• Мұндағы C – өнім данасыны өзіндік құны, тг
• Z – период ішіндегі жалпы шығындар, тг
• X – шығарылған өнім данасының саны (дана, шақырым, кВт және т.б.)
• Нақты іскерлік тәжиребеде бұндай сипаттағы өндірістер сондай көп емес, бұл тек қана
энергетика, көлік және қызметтің кейбір түрлері ғана болып табылады.
• Тек қана 4 негізгі талапты қанағаттандыратын өндірістер бұған қарағанда анағұрлым көп.
Олар үшін өзіндік құнды анықтаудың жай екі қадамды әдісі қоданылады. Ол үшін
өндірістік және өндірістік емес (коммерциялық және әкімшілік) есептегі шығындарды
бөліп алу керек. Өндірістік шығындар барлық өндірілген дайын өнімге қатысты, ал
өндірістік емес шығындарға кезең шығындары жатады және олар өндірілген өнімге
жатқызылады.

5. Өзіндік құнды есептеу формуласы

ӨЗІНДІК ҚҰНДЫ ЕСЕПТЕУ ФОРМУЛАСЫ
• С = ( Zөнд. / Xдайын өнім ) + (Zөнд.емес / Xөнд.өнім )
• Xдайын өнім – кезең ішінде шығарылған дайын өнім данасының
саны
• Zөнд.емес – кезеңнің өндірістік емес шығындары
• Xөнд.өнім – кезең ішінде өндірілген өнім данасының саны
• Өзіндік құнды есептеудің бұндай нұсқасы тек қана өндірілген
өнімнің өзіндік құнын анықтауға ғана емес, сонымен қатар осы
кезеңде дайындалған, бірақ өндірілмеген өнімді бағалауға
мүмкіндік береді.

6.

• Қайта бөлу әдісі процесстік әдістің
логикалық дамуы болып табылады,
себебі біріншісі де, екіншісі де бір өндіріс
үрдісін ұйымдастыруда қолданылады.
• Қайта бөлу өзіндік құнды анықтау тәсілі өнім
өзінің технологиялық циклі кезінде бірнеше
кезеңдерден (қайта бөлулерден) өтетін және
әрбір кезеңде жаңа шығындар қосылатын
кәсіпорындар мен салаларда қолданылады

7.

Назарларыңызға рахмет