Биологиялық дозиметрия (электрондық парамагниттік резонанс және тағы басқалары) және олардың тәжірибеде қолданылуы

1.

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік
медицина университеті
Кафедра: Жалпы гигиена және экология
Тақырыбы: Биологиялық дозиметрия (электрондық
парамагниттік резонанс және тағы басқалары) және
олардың тәжірибеде қолданылуы
Орындаған:ҚДС, 501топ, Базарбаева М.
Тексерген: доцент, м.ғ.к. Бердешева Г.А.
Ақтобе 2016ж.

2.

Жоспар
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
• РАДИАЦИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУДЫ ЖҮРГІЗУ ЕРЕЖЕЛЕРІ
• ДОЗИМЕТРЛІК АСПАПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ
• 3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3.

Кіріспе
Өндіріс жағдайында иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істеген кезде және рентген сәулелерін
немесе басқа радиоктивті сәулелену көздерін қолданумен байланысты медициналық зерттеулер жүргізген
кезде адам сыртқы сәулеленуге ұшырауы мүмкін. Осыған байланысты радиациялық қауіпті обьектілерде,
мідетті түрде жұмыс орнында жұмыс орнындағы сәулелену деңгейін және персоналдың жеке басының
сәлелеленуге ұшырау дозасын өлшеп дозиметрлік және радиометрлік зерттеулер жүргізу қажет.

4.

Санитарлық практикада қолданылытын топтық радиациялық бақылауды жүргізу кезінде
келесі негізгі шарттарды ескеру қажет:
1. Топтық бақылау мақсатымен қолданылатын аспап радиациялық-технологиялық үрдістің
жағдайына қатал сәйкес келуі қажет.
2. Жұмыс орындарын және шектес бөлмелерді радиациядан қорғау тиімділігін тексеру кезінде
радиациялық техниканы пайдалану режимі, олардың іс-жүзіндегі пайдалану жағдайына сәйкес
болуы қажет.
3. Нысандағы радиация жағдайы туралы сенімді мәлімет алу үшін қанша рет зерттеу жүргізу
керек болса сонша рет жүргізу қажет.

5.

Рентген және гамма-сәулеленуінен, нейтрондар мен бета-бөлшектерінен алатын
дозаларын анықтаудың үлкен маңызы бар. Сыртқы сәлеленуден және бөлшек ағындарынан
алатын дозаларды тіркеу үшін дозиметрлік аспаптарды қолданады. Дозиметрлік
аспаптардың көпшілігі арнайы қолданылады, ол сәулеленудің жеке түрлерін тіркеу
тиіділігімен, сәулелену интенсивтілігі бойынша аспаптың өлшейтін диапазонымен және
қаттылықпен жүру, яғни аспатың көрсетуі сәулелену энергиясына байланыстылғымен
анықталады.

6.

Радиациялық бақылау жүргізетін барлық аспаптарды стационарға арналған және
тасымалданатын аспаптар деп екіге бөлінеді.
Стационарлық аспаптар - экспозициялық дозалардың қуатын, ауадағы және ағынды
сулардағы радиоактивті заттардың концентрацияларын үзіліссіз бақылап отыруға мүмкіндік
береді. Бұл топтағы аспаптар көбінде радиациялық қауіпсіздік жүйесінің сенімділік дәрежесін
жоғарлатуға ықпал ететін технологиялық үрдістің элементтік құрамы ретінде қолданылады.
Бұл аспатардың өлшеу диапазоны үлкен болып келеді.
Тасымалданатын аспаптар - қорғаныс қондырғылырының тиімділігін және жұмыс
орындарындағы, тұрғын үйлердегі және жергілікті жерлердегі радиациялық қауіпсіздік
жағдайын бақылау және бағалау үшін қолданылады.

7.

Индивидуалды дозиметрмен жұмыс істеу
принциптері:
Нейтрон ағынының немесе зарядталған
бөлшектердің
доза
қуаттарын
өлшеуде,
персоналдың сәулелену деңгейін өлшеуде
қолданылады.
Қазіргі кезде жұмыс принципі кіші
ионизациялық
камераларда
қолданылады,
конденцаторлық
камера/идб
әдісі/,
фотопленкалардың арнайы сорттары /ифб/ және
термолюминиценттік
детекторларды
/тлд/
қолданамыз.

8.

Аспаптарды таңдау кезінде олардың көрсетуінің өлшентін сәуле энергиясына
байланыстылығына үлкен мән беріледі. Кейбір жағдайларда қаттылықпен жүруіне байланысты
өлшеу кателіктері 400% жетеді. Қолданылуына байланысты барлық аспаптарды шартты түрде
келесі топтарға бөлуге болады:
1.Рентгенометлер-иондағыш сәулеленудің экспозициялық доза қуатын өлшейтін аспап.
2.Радиометрлер-иондағыш
сәулеленудудің
ағын
нейтрондардың сыртқы ағын тығыздығын өлшейтін аспап.
тығыздығын
бөлшектердің,
3.Индивидуалды дозиметрлер-иондағыш сәулеленудің экспозияциялық немесе сіңген
дозасын өлшейтін аспап.

9.

ҚОРЫТЫНДЫ
Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен
зақымдануы көбеие түсуде. Өйткені, барлық салада радиоактивті
заттар қолданылуда. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп
шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян тигізеді. Сондықтан да
радиациядан қорғау осы кездегі кезек күттірмейтін өзекті мәселеге
айналып отыр. Олардан қорғанудың бірден бір жолы сәуле деңгейін
үнемі бақылауда ұстап тұру. Ол үшін арнайы дозиметрлерді қолданып,
бақылау жасаумыз қажет, және рұқсат етілген деңгейден аспауын
бақылап, жұмыс істеу принциптерін толықтай білу өте маңызды болып
табылады.

10.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ү.И. КЕНЕСАРИЕВ, Ж.Ж. БЕКМАҒАМБЕТОВА, М.Е.ЖОЛАМАНОВ,
Г.Т.РУЗУДДИНОВА, «РАДИАЦИЯЛЫҚ ГИГИЕНА» 80-87 БЕТТЕР
2. KK.WIKIPEDIA.ORG