Сайлауды байқау

1.

«Сайлауды байқау»

2.

Байқаушылардың алдын ала тізімі
Қазақстанның Азаматтық Альянсы
ҚР Кәсіподақтар Федерациясы
«ЭХО» қоғамдық бірлестігі
«ӘДІЛ САЙЛАУ» (Adil Saylau) жобасы
BAQYLAU жобасы
TAZA SAILAU
«ЕРКІНДІК ҚАНАТЫ» ҚҚ
Жас сайлаушылар лигасы
«Сайлауды тәуелсіз байқаушылар ұйымдарының
республикалық желісі» ҚҚ
Қазақстанның жастар ақпараттық қызметі
Аида Джексеннің байқаушылары
HAQ байқаушылары
Q-Adam (белсенді Насима Қорғанбекова)

3.

Байқау процесі «күрделене түсуде»
• Бірыңғай шепте әрекет ету
• Цифрлық сүйемелдеудің күшеюі
• Байқаушыларды белсенді жинау – байқау
желісінің ұлғаюы
• Тұрақты қосылу – учаскелердегі
байқаушылардың алмасушылық қағидаты
• Ауылдық учаскелерді қамту
• Сайлау учаскелерін қамтуды болжамдай
алмау
• Проблемалық учаскелер

4.

Байқаушының функциялары мен рөлі
• Дауыс беру процесін байқау
• Балама пікір қалыптастыру

5.

Байқаудың негізгі кезеңдері:
Дауыс беру
басталғанға дейін
байқау
Дауыс беру процесінде
байқау
Дауыстарды санау
кезінде дауыс берудің
аяқталу сатысында
байқау

6.

Сайлау учаскесіндегі жұмыс
Дауыс беруге арналған сайлау
учаскелерін ашу және тиісті хаттама
жасау
Дауыс беру басталардан бір сағат
бұрын, егер дауыс берудің өзге
басталу
уақыты
белгіленбесе,
жергілікті уақыт бойынша сағат 06.00де
(40-бап, 1-т.)
Дауыс беру
Сайлау күні, егер дауыс берудің өзге
уақыты белгіленбесе, жергілікті уақыт
бойынша сағат 07.00-ден 20.00-ге
дейін
(38-бап, 1-т.)
Сайлау учаскесінде тиісті
мәслихаттардың депутаттарын сайлау
бойынша дауыстарды санау және
дауыс беру нәтижелері туралы
хаттамалар жасау
Егер дауыс беруді аяқтаудың өзге
уақыты белгіленбесе, жергілікті уақыт
бойынша сағат 20.00-де басталады
(18-бап, 8)-тармақша, 43-бап)

7.

Дауыс беруге арналған үй-жай

8.

Әлеуметтік ара-қашықтықты сақтау жөніндегі
ұсынымдар

9.

БАЙҚАУШЫЛАРҒА МЫНАЛАРҒА ТЫЙЫМ
САЛЫНАДЫ
сайлау процесіне және сайлау комиссиясының жұмысына
кез-келген жолмен араласу (3-т. 2-тармақшасына
сәйкес);
сайлаушыларға дауыс беру бюллетеньдерін толтыруға
көмектесу (3-т. 2-тармақшасына сәйкес);
дауыс
беру
кабиналарындағы
сайлаушылардың
әрекеттерін бақылау (3-т. 2-тармақшасына сәйкес);
дауыс беру құпиясын бұзуға әкелуі мүмкін кез келген
басқа әрекеттермен араласу (3-т. 2-тармақшасына
сәйкес);

10.

Интерактив
• 1 кейс
• Егер Сіз бұзушылықты (кез-келген бұзушылық
болуы мүмкін) анықтау аясында басқа
бақылаушының дауыс көтерумен және сайлау
процесіне қатысушылардың біріне (УСК
мүшесіне, байқаушыға, сайлаушыға) айқын
шағымдарымен арандатушылық және
агрессивті мінез-құлқын байқасаңыз, онда
Сіздің реакцияңыз қандай?

11.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға жақындап барып,
бұзушылықтарға, агрессивті мінезқұлыққа және сайлау учаскесінің
жұмысына кедергі келтіруге
болмайтынын әдепті түрде ескертуіңіз
керек.
Бас тартқан жағдайда, түсіндіру және
учаскелік полиция қызметкерімен
бірге ықтимал шығарып жіберу үшін
Сіз сайлау комиссиясының төрағасын
шақыруға құқылысыз.
Бұзушы бейнетүсірілімді жүзеге
асырған жағдайда түсірілім жүргізуге
рұқсат алу қажеттілігін және дербес
деректерді пайдалануға тыйым
салынатынын көрсету қажет.
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

12.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Сайлау туралы Конституциялық заң
• 20-1-баптың 3-тармағы 2-тармақшасына сәйкес:
2) сайлау процесіне, сайлау комиссиясының
дауыстарды санау және шешімдерді қабылдау
рәсіміне араласпауға міндетті
• 20-1-баптың 3-тармағы 3-тармақшасына сәйкес:
3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі
келтіретін іс-әрекеттер жасамауға міндетті

13.

Интерактив
• 2 кейс
• Сіз басқа байқаушының сайлаушылар
тізіміне қызығушылық танытқанын көріп
тұрсыз. Мысалы, ол белгілі бір сайлаушы
туралы ақпаратты білгісі келеді, ал УСК
мүшесі бұдан бас тартуда, бұл учаскеде
жанжалды арандатады. Сіздің әрекеттеріңіз
қандай?

14.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға барып, сайлау
учаскесінің жұмысына кедергі
келтіруге жол берілмейтіндігін әдепті
түрде ескертуіңіз керек.
Сайлаушылардың тізімінің құпия
ақпараттан (дербес деректерден)
тұратынын және танысу үшін бөгде
адамдарға берілмейтінін түсіндіру
қажет.
Бас тартқан жағдайда, түсіндіру және
учаскелік полиция қызметкерімен
бірге ықтимал шығарып жіберу үшін
Сіз сайлау комиссиясының төрағасын
шақыруға құқылысыз.
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

15.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Дербес деректер және оларды қорғау туралы Қазақстан
Республикасының Заңы
• 22-баптың 1-тармағы
22-бап. Меншік иесінің және (немесе) оператордың, сондай-ақ
үшінші тұлғаның дербес деректерді қорғау жөніндегі міндеттері
• 1. Меншік иесі және (немесе) оператор, сондай-ақ үшінші
тұлға:
• 1) дербес деректерге рұқсатсыз қол жеткізуді болғызбауды
қамтамасыз ететін дербес деректерді қорғау жөніндегі
қажетті шараларды қолдануға міндетті
Сайлау туралы Конституциялық Заң
• 20-1-баптың 3-тармағы 3-тармақшасына сәйкес:
3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі келтіретін ісәрекеттер жасамауға міндетті

16.

Интерактив
• 3 кейс
• Егер сіз ECК мүшесі мен басқа байқаушы
арасындағы ықтимал бұзушылыққа
қатысты, мысалы, байқаушы тарапынан
бюллетеньді дұрыс бермеу бұзушылығы
бөлігіндегі айыптауларға немесе т.б.
қатысты дау-дамайға куә болсаңыз, онда
сіздің әрекеттеріңіз қандай?

17.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға барып,
«бұзушылық» туралы құжаттық
дәлелдерді (фото, бейне) ұсыну
қажеттілігін әдепті түрде ескертуіңіз
керек.
Сіздің шамамен айтар сөзіңіз:
«Өкінішке орай, Мен(біз) оны
көрмедім (көрмедік). Сізде
құжатталған, тексеруге болатын
фактілер бар ма? Маған (бізге)
ешқандай бұзушылық болған жоқ
сияқты көрінді. Дауыс беру процесіне
кедергі жасамайық. Сіз маған(бізге)
бақылау жүргізуге кедергі келтіріп
жатырсыз».
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

18.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Сайлау туралы Конституциялық Заң
• 20-1-баптың 3-тармағы 5-тармақшасына сәйкес:
өз ескертулерін құжатталған, шынайы және
тексеруге болатын фактілермен негіздеуге міндетті

19.

Интерактив
• 4 кейс
• УСК мүшелері байқыушылардың сайлау
учаскесі бойынша еркін жүріп-тұруына
тыйым салады, ал басқа байқаушы осыған
байланысты өз талаптарын қояды. Сіз бұған
не айта аласыз?

20.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға барып, сайлау
учаскесінің жұмысына кедергі
келтіруге жол берілмейтіндігін
әдепті түрде ескертуіңіз керек.
Сіздің шамамен айтар сөзіңіз:
«Сізден санитарлық ережелерді
сақтауды сұраймын. Және 1,5-2
метр қашықтықты сақтаңыз. Сіздің
сайлау учаскесіндегі ары-бері
жүруіңіз сайлау процесіне
қатысушылардың барлығының
денсаулығына қауіп төндіреді. Сіз
байқаушылар аймағынан шығып
кеттіңіз –бұл бұзушылық».
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

21.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
• ҚР ОСК мен бас санитарлық дәрігердің сайлау
учаскелеріндегі эпидемиологиялық қауіпсіздік
шаралары туралы қаулысы
• Сайлау учаскесіндегі тәртіп қағидалары

22.

Интерактив
• 5 кейс
• Егер Сіз басқа байқаушының фотоға және
бейнеге түсіріп және сонымен бірге оны
әлеуметтік желілерге салып жатқанын
көрсеңіз, онда не істейсіз?

23.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз құқық бұзушыға жақындап,
адамның келісімінсіз оны бейнеге
түсіруге жол берілмейтіндігін
әдепті түрде ескертуіңіз керек.
Сондай-ақ заңнамаға сәйкес
онлайн трансляция
қарастырылмаған (тыйым
салынған).
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

24.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Азаматтық Кодекс
145-бап
• 1. Қандай да бiр адамның суреттiк бейнесiн оның
келiсiмiнсiз, ал ол қайтыс болған жағдайда мұрагерлерiнiң келiсiмiнсiз пайдалануға ешкiмнiң де
құқығы жоқ.
• 2. Басқа адам бейнелеген бейнелеу туындыларын
(сурет, фотосурет, кинофильм және басқалар) бейнеленген адамның келiсiмiмен, ал ол қайтыс
болғаннан кейiн оның балалары мен артында қалған
жұбайының келiсiмiмен ғана жариялауға, қайта
шығаруға және таратуға жол берiледi. Егер заң
құжаттарында белгiленсе, не бейнеленген адам ақы
алып кескiнделген болса, ондай келiсiм талап етiлмейдi.

25.

Интерактив
• 6 кейс
• Әрбір екі сағат сайын келуді салыстыру қорытындысы
бойынша келесі жағдай орын алуы мүмкін. Комиссия
мүшесі сайлау учаскесіне 500 сайлаушының келгені
туралы хабарлайды, ал басқа байқаушы оның есептеуі
бойынша 800-ге жеткенін айтады. Бұл жағдай сайлау
процесіне қатысушылар арасында түсініспеушілік
туғызады. Сіздің әрекеттеріңіз қандай?
* Түсініктеме: бұл мәлімдемелер бүкіл сайлау процесінің
беделін түсіруге бағытталған, демалыс күндері мүшелер
арасында белгілі бір сенімсіздік тудырады. Бұл арандату.

26.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға жақындап,
«бұзушылық» туралы дәлелдерді
ұсыну қажеттілігін әдепті түрде
ескертуіңіз керек.
Сіздердің әрқайсыңыз
сайлаушылардың келуін
есептеудің өз қорытындысын
жария ете аласыз. Мысалы,
байқаушылардың бірі 505 санын,
екіншісі 497 санын атайды, бұл 800
санына күмән келтіреді.
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

27.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Сайлау туралы Конституциялық Заң
• 20-1-баптың 3-тармағы 3-тармақшасына сәйкес:
3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі
келтіретін іс-әрекеттер жасамауға міндетті
• 20-1-баптың 3-тармағы 5-тармақшасына сәйкес:
5) өз ескертулерін құжатталған, шынайы және
тексеруге болатын фактілермен негіздеуге
міндетті

28.

Интерактив
• 7 кейс
• Дауыстарды санау кезінде басқа байқаушы
дауыстарды санауға әртүрлі жолдармен
кедергі келтіруде. Мысалы,
байқаушылардың бірі үстелге тұрып алған
немесе сайлау учаскесінің мүшесіне жол
берілмейтіндей жақын болған жағдай
болды. Сіздің әрекеттеріңіз қандай?

29.

Дұрыс әрекеттер
Бұрыс әрекеттер
Сіз тәртіп бұзушыға барып,
бұзушылықтарға, агрессивті мінезқұлыққа және сайлау учаскесінің
жұмысына кедергі келтіруге жол
берілмейтіндігін әдепті түрде
ескертуіңіз керек.
Бас тартқан жағдайда, түсіндіру
және учаскелік полиция
қызметкерімен бірге ықтимал
шығарып жіберу үшін Сіз сайлау
комиссиясының төрағасын
шақыруға құқылысыз.
Бұл өрескел бұзушылық.
Құқық бұзушымен агрессивті
пікірталасқа түсу, күш қолдану,
қорлау.
Сайлау комиссиясының
жұмысына олардың назарын
бұзушылыққа аудара отырып
кедергі жасау.

30.

Дұрыс әрекеттің заңдық негіздері
Сайлау туралы Конституциялық Заң
• 20-1-баптың 3-тармағы 2-тармақшасына сәйкес:
2) сайлау процесіне, сайлау комиссиясының
дауыстарды санау және шешімдерді қабылдау
рәсіміне араласпауға міндетті;
• 20-1-баптың 3-тармағы 3-тармақшасына сәйкес:
3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі
келтіретін іс-әрекеттер жасамауға міндетті