Dünya Bankası ve IMF

1.

Ders 8 Sunuş
Dünya Bankası

2.

Dünya Bankası ve IMF
• Dünya bankası kalkınma konusunda dünyanın
en önde gelen borç sağlayan kuruluşudur.
• Amacı yoksul ülkelerdeki kalkınma projelerini
finanse etmektir.
• DB IMF’nin kardeş kuruluşudur.
• Organizasyon yapıları da aynıdır; ikisi de kar
amacı güden kuruluşlardır, birçok yerde,
ülkede işbirliği yaparlar. Aynı zamanda ikisine
yöneltilen eleştiriler aynıdır.

3.

IMF ve Dünya Bankası
• Bu benzerliklere ragmen aralarında farklılıklar da
vardır.Öncelikle farklı görevler yerine getirirler. İkisi de
gelişmekte olan ülkelere borç verirler ama IMF krediyi
verirken bütçeyi denkleştirmeyi amaçlar, DB ise
kalkınma projeleri için verir.
• Bu projeler daha çok alt yapı projeleridir, bu projeler ya
fiziksel altyapı projeleridir - yollar elektrik santralleri
gibi-, ya da ekonomik kalkınmaya yardımcı olacak insan
altyapısına yönelik projelerdir, mesela daha iyi eğitim
sağlamaya dönük projeler, sağlık merkezleri, okullar
gibi.

4.

Dünya Bankası’ndan Borç Alma
• Krediyi alabilmek için hükümetler DB’ye proje önerisi
ile gelir, ve projenin ekonomik olarak uygulanabilir,
geçerli olduğunu göstermesi gerekir, bunu yaparken
projenin getirilerinin proje için kullanılan krediyi
ödemeye yeterli olacağını ispatlamaya çalışırlar.
• Örneğin bir hükümet bir okul yapımı için DB’den kredi
alacaksa bunun sonuncunda vasıflı işgücü
yetiştirileceğini, bunun verimliliğe katkıda bulunarak
yeni gelirler sağlanmasına ve uzun vadede de borcun
ödenmesine katkıda bulunacağını ispatlamaya çalışır.

5.

IMF ve DB
• İki örgütün odaklandığı konular farklıdır; IMF
makroekonomik konularla ilgilenir, DB ise
mikroekonomik konulara eğilir.
• Bu farklılık nedeniyle ikisi farklı personel profiline
sahip olmuştur, IMF daha orthodoks olarak bilinir,
DB ise daha az tutucudur, sosyal amaçlara daha
çok odaklanır. DB, Mikroekonomik politikalarla
daha çok ilgilendiği için her ülkenin detayını daha
çok bilir, daha geniş bir araştırmacı personeli ve
bürokrasisi vardır.

6.

Makroekonomi X Mikroekonomi
• Mikroekonomi: ne üretilecek, ne kadar
üretilecek, nasıl ve kimler için üretilecek
• Makroekonomi: ekonomik büyüme, para
teorisi, uluslararası ekonomik ilişkiler

7.

IMF ve DB
• İkinci fark sadece bir tane IMF vardır ama
farklı bölgesel kalkınma bankaları vardır. Bu
bankalar benzer yöntemlerler çalışırlar, fakat
belli bir bölgeye odaklanırlar. Ama bölgesel
bankaların tüm üyeleri bölgeden
değillerdir;mesela ABD bu bölgesel
bankalarıda büyük bir hisseye sahiptir.

8.

“Dünya Bankası”
• Bretton Woods Konferansı’nda belirlenen
amaçlardan birisi de Savaş sonrası tahrip olmuş
ekonomileri yeniden inşa etmektir. Uluslararası
İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) bu amaçla
kurulmuştur. İlk defa Economist dergisinde
IBRD’ye atfen Dünya Bankası ifadesinin
kullanılmasıyla bu kavram yerleşmiştir. Banka
üyesi ülkelerin sermayeye katkılarıyla oluşan
kaynaklar başlangıçta Savaş sonrası Avrupa’nın
yeniden imarına yönelik altyapı yatırımlarının
finansmanında kullanılmıştır.

9.

Dünya Bankası Grubu
• Avrupa’da ekonomik toparlanma yaşandıktan sonra Banka ilgisini
Latin Amerika, Asya ve Afrika’daki gelişmekte olan ülkelerde altyapı
yatırımlarını finanse etmeye yöneltmiştir.
• 1950 yılından sonra yoksul ülkelerin borçlarını ödemekte
zorlanmaları nedeniyle Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) kurulmuş, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının artmasıyla özel
sektör yatırımlarını destekleyen Uluslararası Finans Kurumu (IFC),
Banka üyesi ülkelerde yatırım yapanlara risk sigortası sağlayan Çok
Taraflı Yatırım Garanti Ajansı (MIGA) ile anlaşmazlıklarda hakemlik
rolü üstlenen Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları- nın Çözüm
Merkezi (ICSID)’nin de katılımıyla Dünya Bankası Grubu oluşmuştur.
Dünya Bankası’na üye olabilmek için IMF üyesi olmak
gerekmektedir. Banka’nın merkezi Washington-ABD’dedir.
• IBRD üyeliği Dünya Bankası grubunun diğer uzmanlık örgütlerine
üyelik için de şarttır.

10.

• Dünya Bankası, 189 üye ülkeden oluşan bir
kooperatif gibi yapılanmıştır. Bu üye ülkeler ya
da hissedarlar, poli- tikaları belirleyen
Banka’nın en üst düzey karar alma organı
Guvernörler Kurulu’nda temsil edilirler. Her
ülke bir Guvernör (genellikle maliye veya
kalkın- ma bakanları) ve vekilini belirler.

11.

• Dikkat edilirse IMF’in yönetim yapısında 24
kişilik İcra Direktörleri Kurulu bulunmaktaydı.
Dünya Bankası üye ülkenin sermayeye katılımını belirlerken IMF kotalarını dikkate alsa da
ülke gruplandırmasını farklı yapmaktadır.
Sermaye payları (kota) ülkenin Dünya
Bankası’ndaki oy gücünü de belirler.

12.

Oy hakkı ve kredi imkanları
• Ancak IMF’de olduğu gibi ülkenin sermaye payı
(kotası) ile Banka’dan alınacak kredinin miktarı arasında bir ilişki yoktur. Her ülkenin 250
adet sabit oyu ve sermaye katılımına bağlı
olarak hesaplanan değişken oyu
bulunmaktadır. Bu nedenle IBRD’deki oy gücü
ile diğer örgütlerdeki oy güçleri farklılık
göstermektedir.

13.

Dünya Bankasında en fazla oy oranına
sahi ülke ve Türkiye

14.

İcra Direktörleri
• Dünya Bankası’nda da en fazla sermaye payına
sahip altı ülke olan ABD, Japonya, Çin, Almanya,
Fransa ve İngiltere kendilerini temsil edecek icra
direktörünü ve vekilini atama hakkına sahiptir.
Suudi Arabistan ve Rusya (Suriye ile birlikte) da
kendi direktörünü seçerler. Kalan 17 direktör ise
diğer üye ülkeler tarafından temsil edildikleri
gruplar içinden seçilmektedir. Türkiye, Avusturya,
Belarus, Belçika, Çekya, Macaristan, Kosova,
Lüksemburg, Slovakya ve Slovenya ile aynı grupta
yer almaktadır. Türkiye’yi Dünya Bankası’nda
Hazine ve Maliye Bakanlığı temsil etmektedir.

15.

IBRD
• 1944 yılında kurulan Uluslararası İmar ve
Kalkınma Bankası (International Bank for
Reconstruction and Development-IBRD),
Dünya Bankası Grubu’nu oluşturan beş
kuruluştan en büyüğüdür. IBRD üye- si
olabilmek için IMF üyeliği de şart olduğu için
IBRD’nin de 189 üyesi vardır. IBRD, orta gelir
grubundaki ülkelere sürdürülebilir bir büyüme
hızı yakalamak, yoksullukla mücadele etmek
gibi amaçlarla kredi sağlar.

16.

IBRD Kaynakları
• IBRD’nin üyelerine sağladığı kredilerin finansman
kaynaklarını üç başlıkta toplayabiliriz.
• İlki üye ülkelerin Banka sermayesine katılımlarıdır.
• Dünya Bankası’nın asıl finansman kaynağı uluslararası
para piyasalarından gerçekleştirdiği borçlanmalardır.
Dünya Bankası’nın çıkardığı tahviller yüksek
kredibiliteye sahiptir. Bu sayede elde edilen düşük faizli
ve uzun vadeli kaynaklar üye ülkelere kullandırılır.
• Üçüncü kaynak ise Banka’nın öz sermayesi ve verilen
kredilerden elde edilen üzerinden elde edilen faiz
gelirleridir. Diğer gelirler kategorisinde değerlendirilen
bu kaynaklar Banka faaliyet giderleri için kullanılır.

17.

IDA
• 1960 yılında ABD Başkanı Dwight D.
Eisenhower’ın önerisiyle kurulan Uluslararası
Kal- kınma Birliği (International Development
Associati- on: IDA) Dünya Bankası Grubu’nun
dünyanın en yoksul ülkelerine faizsiz kredi ve
hibe programları sağlayan kuruluşudur. Her ne
kadar ayrı bir Örgüt olarak kurulsa da IDA ve
IBRD’nin yönetim yapısı aynıdır. IDA’nın
kaynakları bağışta bulunan gelişmiş
ekonomilerdir (dönör ülkeler).

18.

IDA
• IDA, 39’u Afrika’da olmak üzere dünyanın en
yoksul 81 ülkesi için kaynak sağlar. Bu sayede yoksulluğu azaltarak ekonomik büyümeyi artırmayı
ve insanların yaşam koşullarını iyileştirmeyi
hedeflemektedir.
• Kuruluşundan bu yana yaklaşık 240 milyar dolar
kredi sağlayan IDA’nın kredileri dü- şük faizli, 25
ila 40 yıl vadeli, 5 ila 10 yıl geri ödemesiz
kaynaklardır.

19.

IDA
• IDA tarafından finanse edilen projeler
ilköğretim, temel sağlık hizmetleri, temiz su ve
arıtma, çevre koruma, istihdam, altyapı ve
kurumsal hizmetlere yöneliktir. IDA
kaynaklarından geçmişte yararlanan Çin, Mısır,
Güney Kore ve Türkiye gibi ülkeler günümüzde
bağışçı ülkeler arasında yer almaktadır.

20.

IFC
• IFC gelişmekte olan ülkelerde özel sektöre
destek vermek amacıyla 1956 yılında
kurulmuştur. Bu nedenle hü- kümet garantisi
aranmaksızın, gelişmekte olan ülke- lerdeki
özel sektör kuruluşlarına kredi sağlayarak veya
sermayelerine katılarak, piyasalardan
sağlamakta güç- lük çektikleri finansmanı
sağlamaktadır.

21.

IFC
• IFC, özel sektöre doğrudan kredi vererek veya ilgili
firmanın hisse senetlerini satın alarak finansman
sağ- lama görevi yapar. Bu tür doğrudan
finansman fonk- siyonunun yanında, az gelişmiş
ülkelerdeki kalkınma bankalarının sermayesine
katkıda bulunarak dolaylı yollardan da kredi
sağlayabilir. Bu krediler için ilgili ülke
hükümetlerinden garanti şartı aranmaz. Böyle- ce
adeta ticari bir banka gibi kredi sağladığı yatırım
projesinin kârlılığı ve riski IFC’yi ilgilendirmektedir.

22.

MIGA
• Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı (Multilateral
Investment Guarantee Agency: MIGA), ticari olmayan
risklere karşı güvence sağlayarak ve tek- nik destek
vererek gelişmekte olan ülkeye yöne- lik yabancı
sermaye yatırımlarını teşvik etmekte böylece bu
ülkelerde ekonomik büyümeyi destek- lemeyi ve
yoksulluğun azaltılmasına katkı sağla- mayı
amaçlamaktadır
• Temel faaliyeti üyesi olan ülkenin firmalarının MIGA
üyesi gelişmekte olan ülkelerdeki yatırımlarını sigorta
etmektir. MIGA risklere göre fiyatlandırma yapar ve
sigorta prim- leri proje bazında belirlenir.

23.

MIGA Tarafından Hangi Risklere Karşı
Sigorta Sağlanır?
1.Para Biriminin Çevrilememesi ve Transfer Kısıtlamaları: Yatırımcının yatırımını gerçekleştirirken;
yerel para biriminin yatırım yapılan ülke dışına transfer için dövize çevirememesinden doğan
zararlarına ve döviz sağlanmasında yaşanan aşırı gecikmelere karşı sigortalanması sağlamak MIGA
nın temel işlevlerinden biridir.
2. Kamulaştırma : Yatırımın gerçekleştirildiği ev sahibi ülkenin sigorta edilen yatırımın mülkiyetini,
yatırımdan elde edilecek her türlü geliri, yahut yatırımcının yatırım üzerindeki üzerindeki kontrolü
ya da haklarınu kısıtlayan ve/veya ortadan kaldıran eylemlerinden kaynaklanan zararlara karşı
yatırımcının korunması MIGA Kapsamındaki karşılanmakta olan risklerdendir.
3. Savaş ve İç Kargaşa-Politik Riskler :MIGA Garantisi, yatırım yapılan ülkede ortaya çıkabilecek olan
ihtilal, ayaklanma, hükümet darbesi, sabotaj ve terör eylemleri, savaş ve iç kargaşa nedeniyle
yatırımın zarar görmesi yahut kaybolmasından kaynaklanan zararlara karşı yatırımcının
korunmasını sağlar.
4. Sözleşmenin İhlali : MIGA Garantisi, ayrıca, yatırımcının yatırım yapılan ev sahibi ülke hükümeti ile
arasındaki sözleşmenin ev sahibi ülke hükümeti tarafından ihlal edilmesi ihtimaline binaen,
yatırımcının zararlarını karşılamaya yönelik koruma sağlar.

24.

MIGA
• Sigorta yaptırabilmek için yatırımcının, yatırım
yapılacak ülke haricindeki bir MIGA üyesi
ülkenin vatandaşı olması gerekir. Bazı
durumlarda, MIGA yatırım yapılan ülkenin
vatandaşı tarafından yapılan bir yatırımı da
sigorta edebilir.

25.

ICSID
• Dünya Bankası’nın artan yabancı ser- maye
yatırımlarının karşılaştığı sorunlara çözüm
üretebilmek için hazırladığı “Dev- letler ile Diğer
Devlet Vatandaşları Arasındaki Yatırım
Uyuşmazlıklarının Çözümüne Dair Anlaşma” adlı
uluslararası anlaşma ile Uluslararası Yatırım
Anlaşmazlıklarının Çözüm Merkezi (International
Centre for Settlement of Investment Disputes:
ICSID) oluşturulmuştur.

26.

ICSID
• Konunun ICSID hakemliğinde çözülebilme- si için
devletin buna onay vermesi gerekmektedir. ICSID
sözleşmesini onaylayan devletler, Merkez’in
yargılama yetkisini peşinen kabul etmiş sayılmaz.
Uluslararası yatırımlarda karşılaşılan anlaşmazlığın
ICSID’a taşınması gönüllülük esasına dayanmaktadır. Ancak, taraflar bir anlaşmazlıkta ICSID’ın hakemlik yetkisine başvurdularsa sonradan tek
taraflı olarak bu yöndeki iradelerini geri
çekemezler. Taraf- ların ICSID hakemlik
kararlarının sonuçlarını kabul etmesi ve
uygulaması beklenir.