Беларускія землі ў складзе Рэчы Паспалітай 1569 – 1795
1. Утварэнне Рэчы Паспалітай і яе палітычны лад
Перадумовы Люблінскай уніі
Прычыны заключэння Люблінскай уніі
Люблінскі сойм 1569 г.
Умовы Люблінскай уніі
Барацьба ВКЛ за самастойнасць у складзе Рэчы Паспалітай
2. Знешнепалітычнае становішча Рэчы Паспалітай
Расійская дзяржава
Вайна 1604-1618 гг. “Авантуры з Ілжэдзмітрыямі”
Казацка-сялянская вайна 1648-1651 гг.
Вайна 1654-1667 гг.
Асманская Імперыя
Швецыя
3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Рэчы Паспалітай
4. Палітычны крызіс РП, спробы рэформ, падзелы РП
Прычыны крызісу РП
Спроба рэформ
1772 г. – першы падзел РП
1793 г. – другі падзел РП
Паўстанне 1794 г.
1795 г. – трэці падзел РП
5. Культура Беларусі ў XVI – XVIII стст.
Контррэфармацыя і барока (XVI – XVIII стст.)
Касцёл брыгітак у Гродна, XVIІ ст.
Касцёл у Міхалішках, XVIІ ст.
Асветніцтва і класіцызм (2 п. XVIII – пач. ХІХ стст.)
30.56M
Категория: ИсторияИстория

Беларускія землі у складзе Рэчы Паспалітай 1569 - 1795 гг

1. Беларускія землі ў складзе Рэчы Паспалітай 1569 – 1795

2. 1. Утварэнне Рэчы Паспалітай і яе палітычны лад

3.

• У ХVІ ст.
пачынаецца
супрацьстаянне
ВКЛ,
Каралеўства
Польскага і
Вялікага княтва
Маскоўскага за
лідэрства ў
рэгіёне.

4. Перадумовы Люблінскай уніі

• Доўгае існаванне персанальнай
уніі ВКЛ і Каралеўства Польскага ў
асобе адзінага манарха (з 1385 г.)
• Адзіная палітыка ў міжнародных
адносінах – агульныя ворагі.
• Адзіная адміністрацыя каталіцкай
царквы ВКЛ і Польшчы.

5. Прычыны заключэння Люблінскай уніі

• Цяжкае знешнепалітычнае становішча ВКЛ у
сувязі з Лівонскай вайной (1558). Тэрмінова
патрабаваўся саюзнік у барацьбе з Масквою.
• Унутрыпалітычны крызіс ВКЛ –
супрацьстаянне магнатаў і шляхты (магнаты
манапалізавалі органы дзяржаўнага
кіравання)
• Польская шляхта імкнулася пашырыць свае
ўладанні за кошт земляў ВКЛ.

6. Люблінскі сойм 1569 г.

• Умовы уніі абмяркоўваліся на соймах ВКЛ з
1562 г.
• Польскі бок настойваў на інкарпарацыі ВКЛ у
склад Польшчы.
• У знак нязгоды з такімі ўмовамі дэлегаты ВКЛ
пакінулі сойм.
• Кароль Жыгімонт ІІ Аўгуст далучыў да
Польшчы Падляшша, Валынь, Падолле і
Кіеўшчыну. ВКЛ вымушана было пагадзіцца
на далейшыя перамовы.
• 1 ліпеня акт Уніі быў падпісаны.

7.

Я. Матэйка Люблінская унія

8. Умовы Люблінскай уніі

• Утваралася адзіная дзяржава – Рэч Паспалітая (Рэспубліка)
абодвух народаў.
• Узначальваў дзяржаву
кароль, які абіраўся
сумесна шляхтай
Польшчы і ВКЛ,
каранаваўся ў Кракаве і
падпісваў умовы
кіравання (“pacta
conventa” і “Генрыкавы
артыкулы”). Каралеўская
ўлада не перадавалася ў
спадчыну і была значна
абмежавана Соймам.

9.

• Утвараўся адзіны саслоўна-прадстаўнічы орган –
Вальны Сойм, які складаўся з Сената (урад, да
150 чал.) і Пасольскай ізбы (2 дэпутаты ад павету,
дэпутаты Польшчы і ВКЛ 3:1), захоўваліся і
уласныя органы кіравання ВКЛ і Польшчы.
• Былі ўраўняны ў палітычных правах магнаты і
шляхта ВКЛ, што стварыла “шляхецкі палітычны
народ”. Замацаваны “залатыя шляхецкія
вольнасці”:
– Неабмежаваная вотчынная ўлада і вызваленне ад
большасці падаткаў
– Права ўдельнічаць у выбарах караля
– Права ствараць канфедэрацыі – ваенна-палітычныя
саюзы і абвяшчаць каралю вайну – рокаш.
– Адзінагалоссе ў прыняцці рашэнняў на Сойме –
“liberum veto” (свабода забароны).

10.

• Адзіны знешнепалітычны курс Польшчы і ВКЛ
• Ліквідацыя межаў паміж дяржавамі.
• Права набываць землі палякам у ВКЛ, а ліцвінам у
Польшчы.
Рэч Пастапітая складалася з 5 частак
• ВКЛ (9 ваяводстваў)
• Каралеўства польскае (22 ваяводствы)
• Герцагства Прусія (3 ваяводствы)
• Задзвінскае княства (3 ваяводствы)
• Курляндскае і Земгальскае герцагства
З 1572 г. з’яўляецца традыцыя запрашэння на
трон прадстаўнікоў замежных каралеўскіх
дынастый.

11.

12. Барацьба ВКЛ за самастойнасць у складзе Рэчы Паспалітай

• Насупраць умовам уніі ў 1570-80 гг. у ВКЛ збіраўся
ўласны Сойм, меўся свой адміністратыўны апарат,
войска.
• У 1581 г. быў створаны ўласны найвышэйшы
судовы орган Галоўны трыбунал ВКЛ.
• 1588 г. – прыняцце Трэцяга Статута ВКЛ, дзе акт
уніі не ўпамінаецца, а некаторыя яе пастановы
скасоўваюцца (набываць зямлю ў ВКЛ палякам).
• З 1673 г. кожны трэці Вальны Сойм праводзіўся ў
Гродна.
• Фактычна межы не былі ліквідаваны.

13. 2. Знешнепалітычнае становішча Рэчы Паспалітай

14.

• На працягу ХVІ – ХVІІІ стст. Рэч Паспалітая
удзельнічала ў шэрагу ваенных кампаній,
большасць з якіх праходзіла на тэрыторыі
Беларусі. Войны гэтага часу прывялі да
спусташэння беларускіх зямель,
эканамічнага заняпаду, скарачэння
насельніцтва.
• Асноўнымі ворагамі былі
Расійская дзяржава
Асманская імперыя
Швецыя

15. Расійская дзяржава

Лівонская вайна (1558-1582)
• Барацьба Расіі за выхад да Балтыйскага мора
• Рускія войскі захапілі і спустошылі амаль
палову Беларусі. Быў разграблены Полацк,
Стэфан Баторый
утварылася пагроза для Вільні.
• Стэфан Баторый змяніў ход ваенных дзеянняў на карысць РП.
• У 1582 г. было заключана Ям-Запольскае перамір’е на 10 год. РП
вяртала сабе ўсе страчаныя землі.

16.

17. Вайна 1604-1618 гг. “Авантуры з Ілжэдзмітрыямі”

• У пачатку ХVІІ ст. Маскоўская дзяржава
перажывала “смутны час” – барацьба за
маскоўскі трон.
• РП імкнулася ўзмацніць свой уплыў на
Усходзе і пашырыць тэрыторыі.
• У 1604 г. пачаўся паход на
Маскву Ілжэдзмітрыя І, які
амаль год сядзеў на
маскоўскім троне, але быў
выкрыты і забіты.

18.

• У 1607 г. адбыўся паход Ілжэдзмітрыя ІІ, але яму не
ўдалося заняць маскоўскі трон.
• У 1609 г. царом быў абвешчаны сын караля РП
Жыгімонта ІІІ Вазы – Уладзіслаў.
• У 1612 г. было паднята народнае апалчэнне на чале з
Мініным і Пажарскім і польска-ліцвінская шляхта была
выгнана з Масквы.
• У 1618 г. было падпісана
Дэўлінскае перамір’е на
14,5 гадоў. Да Рэчы
Паспалітай адышлі Смаленск
і Чарнігава-Северскіе землі
(парушана Расіяй у 1632 г.).

19. Казацка-сялянская вайна 1648-1651 гг.

• Прычыны – спустошанасць войнамі, цяжкае
эканамічнае становішча, узмацненне
феадальнага прыгнёту, супрацьстаянне
уніяцтву.
• Багдан Хмяльніцкі імкнуўся стварыць
незалежную ад польскага ураду Украіну.
• Пасля сумеснай перамогі казакоў з крымскімі
татарамі над войскам РП, паўстанне
пашырылася на поўдзень Беларусі.
• У 1649 г. пад Лоевам паўстанцы былі разбіты
войскам ВКЛ на чале з гетманам Янушам
Радзівілам, а ў 1651 быў узяты Кіеў.

20.

21.

Пакаранні ўдзельнікаў паўстання

22. Вайна 1654-1667 гг.

• У 1654 г. пасля Пераяслаўскай Рады землі
Гетманшчыны (Украіна) пераходзяць пад
пратэктарат Расійскай дзяржавы.
• Расія аб’явіла вайну РП.
• Была занята цэнтральная і значная частка
заходняй Беларусі, летам 1655 была захоплена
Вільня.
• Супраць расійскай адміністрацыі на акупіраванай
тэрыторыі пачало паўставаць мясцовае
насельніцтва.
• У 1667 г. было заключана Андрусаўскае
перамір’е. Усе беларускія землі вырталіся РП,
Смаленск застаўся за Расіяй, Украіна дзялілася
паміж РП і Расіяй па Дняпры.

23.

У выніку вайны,
голаду, эпідэмій
насельніцтва
Беларусі
скарацілася з 2,9
млн. да 1,4 млн.
• Больш за 300 тыс.,
у асноўным
рамеснікаў, было
прымусова
пераселена ў Расію.
• У эканоміцы
наступіў глыбокі
крызіс.

24.

Гетман ВКЛ Януш Радзівіл

25. Асманская Імперыя

• 1672 г. – пачала вайну супраць РП.
• 1673 і 1675 гг. – значныя перамогі войскаў
РП пад Хоцінам і Львовам.
• 1683 г. – Бітва пад Венай, дзе аб’яднанае
войска Аўстрыі і РП на чале з каралём Янам
Сабескім канчаткова перамагло турак.
• РП вярнула
страчаныя ў вайне
землі.
Я. Матэйка Ян Сабескі
пасылае паведамленне
Папе аб перамозе

26. Швецыя

• У ХVІІ ст. з’яўлялася
пастаянным ворагам РП.
• Тэрыторыю Беларусі
найбольш закранула
Паўночная вайна 17001721 гг.
• Шляхта ВКЛ раскалолася
– частка выступіла за
Расію, частка – за
Швецыю.
• Беларусь страціла каля
700 тыс. – кожнага
трэцяга жыхара.

27. 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Рэчы Паспалітай

3. Сацыяльнаэканамічнае
развіццё Рэчы
Паспалітай

28.

3 этапы:
1. 2 пал. XVІ – 1 пал. ХVІІ стст.
станаўленне фальваркава-паншчыннай
сістэмы і эканамічны ўздым
- правядзенне рэформы Жыгімонта ІІ Аўгуста
- хуткі рост гарадоў: 462 гарады, 50-80
расмесных спецыяльнасцяў, 112 цэхаў у 16
гарадах
- Рост незадаволенасці сялян і
антыфеадальныя выступенні (1595 С.
Налівайка)

29.

2. 2 пал. XVІІ – 1 пал. ХVІІІ стст.
глыбокі эканамічны крызіс
- войны, эпідэміі, скарачэнне насельніцтва,
ворыўных зямель (1/3)
- няўстойлівая унутрыпалітычная сітуаця,
барацьба магнацкіх груповак
- рост феадальнай эксплуатацыі сялян праз
павелічэнне павіннасцяў (120-140) і
пашырэнне арандатарства
- сялянскія паўстанні (1743-1744 Крычаўскае
староства), насілі лакальны характар

30.

• 3. 2 пал. XVІІІ ст.
Эканамічнае аднаўленне і ўздым
- Рост насельніцтва (1791 – 3,6 млн.)
- Перавод сялан на чынш
- Рост попыту ў Еўропе на сельгаспрадукцыю, рост
коштаў
- Будаўніцтва сухапутных трактаў, каналаў, развіццё
гандлю
- Реформы па стабілізацыі эканамічнага жыцця
(стварэнне Скарбовай камісіі, адмена ліберум вето ў
фінансавых справах, 1775 – дазвол шляхце займацца
гандлем і прадпрымальніцтвам)
- Узнікненне мануфактур: прыватнаўласніцкія і
дзяржаўныя (53 мануфактуры)

31. 4. Палітычны крызіс РП, спробы рэформ, падзелы РП

32. Прычыны крызісу РП

• Слабасць цэнтральнай дзяржаўнай улады і
шляхецкая анархія (у ХVІІ-ХVІІІ ст.ст. з 55
соймаў было сарвана 48)
• Нявырашанасць рэлігійнага пытання,
абмежаванне ў правах дысідэнтаў
(праваслаўных і пратэстантаў)
• Узмацненне сацыяльных канфліктаў – казацкасялянскі рух, антыфеадальныя паўстанні.
• Барацьба магнацкіх груповак.

33. Спроба рэформ

• З сяр. ХVІІІ ст. узмацняецца ўплыў “Фаміліі” – групы
прыхільнікаў палітычных і эканамічных рэформ на чале
з князямі Чартарыйскімі, якая ў 1764 г. узводзіць на трон
свайго стаўленіка Станіслава Аўгуста Панятоўскага
• Праведзены рэформы, накіраваныя на ваеннае і
фінансавае ўмацаванне дзяржавы.
• Рэформы выклікалі незадаволенасць
Расіі і Прусіі і пры іх падтрымцы былі
створаны праваслаўная і пратэстанцкая
канфедэрацыі, якія дамагліся роўнасці
канфесій і адмены большасці рэформ.
• У адказ на гэта ўтварылася каталіцкая
канфедэрацыя, якая была разбіта рускімі
войскамі на чале з А. Суворавым

34. 1772 г. – першы падзел РП

• У Пецярбургу быў падпісаны дакумент аб
падзеле РП паміж Расійскай імперыяй, Прусіяй
і Аўстрыяй. Да Расіі адышла усходняя Беларусь.

35.

• Каб захаваць дзяржаву, быў скліканы
Чатырохгадовы сойм (1788-1792 гг.), які
правёў эканамічныя і палітычныя рэформы і
прыняў Канстытуцыю.
Канстытуцыя 3 мая 1791 г.
Адмянялася выбарнасць караля,
права “liberum veto”, забараняліся
канфедэрацыі
Замацоўваўся прынцып падзелу
уладаў
Ліквідаваўся падзел на Карону і ВКЛ
Абмяжоўваліся правы шляхты
пашыраліся правы мяшчан,
павялічвалася войска
Абвяшчалася роўнасць усіх канфесій
Тытульны ліст
Канстытуцыі

36. 1793 г. – другі падзел РП

• Кансерватыўныя колы шляхты выступілі супраць
Канстытуцыі і стварылі канфедэрацыю, якая
звярнулася за ваеннай дапамогай да Расіі.
• “Нямы сойм” у Гродне зацвердзіў падзел РП паміж
Расіяй і Прусіяй. Расіі адышла цэнтральная Беларусь.

37. Паўстанне 1794 г.

• Апошняй спробай захаваць дзяржаву
ад гібелі стала паўстанне пад
кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі.
Паўстанне праходзіла пад лозунгам
“Воля, роўнасць, незалежнасць”.
• У паўстанні прымалі удзел
патрыятычная шляхта,
мяшчане, сяляне, святары
(каля 25 тыс.).
Абвяшчэнне паўстання ў
Кракаве. Прысяга
Касцюшкі

38.

У ВКЛ на чале паўстання стаяў
палкоўнік Якуб Ясінскі. Тут быў
створаны асобны ад Польшчы орган
кіраўніцтва паўстаннем –
Найвышэйшая Літоўская рада. У
“Паланецкім універсале” Касцюшка
Якуб Ясінскі
абяцаў адмяніць асабістую залежнасць
сялян, якія прынялі ўдзел у паўстанні.
У бітвах каля в. Крупчыцы і
пад Мацяёвіцамі паўстанцы
пацярпелі паражэнне. Гэта
дазволіла Аўстрыі, Прусіі і
Расіі перайсці да канчатковай
ліквідацыі Рэчы Паспалітай
Лагер паўстанцаў

39. 1795 г. – трэці падзел РП

• Кароль Станіслаў Панятоўскі адрокся ад трона
• Тэрыторыя Беларусі поўнасцю увайшла ў склад
Расійскай імперыі.

40. 5. Культура Беларусі ў XVI – XVIII стст.

41. Контррэфармацыя і барока (XVI – XVIII стст.)

КОНТРРЭФАРМАЦЫЯ І
БАРОКА
(XVI – XVIII СТСТ.)

42.

Касцёл у Нясвіжы,
к. XVI ст.
Архітэктар
Ян Марыя Бернардоні

43.

44.

Езуіцкі калегіюм
у Оршы
XVII ст.

45.

Калегіюм езуітаў
Пінск
XVII ст.

46. Касцёл брыгітак у Гродна, XVIІ ст.

47. Касцёл у Міхалішках, XVIІ ст.

48.

Віленскае барока, XVIІІст.
Полацк
Слонім

49.

Івянец
Глыбокае

50.

Палац Радзівілаў у
Дзятлаве,
XVIII ст.
Руіны палаца Агінскіх
у Слоніме,
XVIII ст.

51.

Каралеўскі палац
у Гродна,
XVIII ст.

52.

Палац Валовічаў
у Свяцку, XVIII ст.

53.

Маці Боская
Адзігітрыя
Баркалабаўская
1659 г. з
Баркалабаўскага
манастыра з-пад
Магілёва.

54.

Маці Боская
Адзігітрыя
Замілаванне.
1656 г. з
Месткавічаў
Пінскага р-на.

55.

Троіца
Старазапаветная.
Апош. чв. 17 ст. з
Дастоева
Брэсц.
вобл.

56.

Нараджэнне
Маці Боскай.

57.

Нараджэнне Маці
Боскай.
Каля
1700
г.
З
Петрапаўлаўскай
царквы
с.Нічыпаравічы
Магіл. вобл.

58.

Пакланенне
пастухоў
XVIII ст.

59.

Багародзіца
Адзігітрыя Снежная
XVIII ст.

60.

Сармацкі партрэт

61.

Іканастас Смаленскага сабора
Навадзевічавага манастыра,
Масква, XVII ст.

62.

Кафля,
XVII ст.

63.

Урэцкае шкло
Габелен “Агляд войска пад Заблудавам”

64.

65.

«I тчэ, забыўшыся, рука заміж
персідскага ўзору цвяток
радзімы васілька»

66. Асветніцтва і класіцызм (2 п. XVIII – пач. ХІХ стст.)

АСВЕТНІЦТВА І
КЛАСІЦЫЗМ
(2 П. XVIII – ПАЧ. ХІХ
СТСТ.)

67.

Палац Тызенгаўза ў Паставах, XVIII ст.

68.

Палац
РумянцавыхПаскевічаў
у Гомелі
XVIII-XIX стст.

69.

Касцёл у Валожыне, ХІХ ст.

70.

Палац Храптовічаў у Шчорсах, к. ХVІІІ ст.

71.

Палац Радзівілаў
ў Паланечцы,
к. ХVІІІ-п. ХІХ стст.

72.

Палац Сапегаў у Ружанах, ХVІІІ ст

73.

Петрапаўлаўскі сабор
у Гомелі,
ХІХ ст.

74.

Юзаф Аляшкевіч (1777-1830)

75.

Ян Дамель
(1780 - 1840)
English     Русский Правила