Неміс классикалық философиясы

1. Неміс классикалық философиясы

2.

Қамтылған тақырыптар:
1.Классикалық неміс философиясы.
2.И.Канттың объективтік идеализмі
3.Фихте мен Шеллингтің
философиясы
4.Гегельдің субъективтік идеализмі
5.Л.Фейербахтың антропологиялық
материализмі

3. Неміс халқының философиясы ХУII- ХIХ ғғ кеңінен дамыды. Бұл кезеңді Ф.Энгельс “немiс классикалық философиясы деп атады.

Неміс халқының философиясы
ХУII- ХIХ ғғ кеңінен дамыды. Бұл
кезеңді Ф.Энгельс “немiс
классикалық философиясы деп
атады.
“Классика деп – адамзат
тарихындағы қоғамның рухани
өмірінде, өнерінде мәңгi өшпес
жетiстiктердi айтамыз.

4. Неміс классикалық философиясының негізін 5 белгілі философтарының шығармашылығы құрады: 1. Иммануил Кант (1724-1804) – бастап

берген;
2. Георг Гегель (1770 -1831) – шырқау
шегі ;
3. Иоганн Фихте (1762-1814);
4. Фридрих Шеллинг (1775-1854);
5. Людвиг Фейербах (1804-1872) –
аяқтаған.

5.

И.Кант
И.Фихте
Г.Гегель
Ф.Шеллинг
Л.Фейербах

6. Неміс классикалық философиясының үш философиялық бағыты бар. Олар: • ОБЪЕКТИВТІК ИДЕАЛИЗМ (Кант, Шеллинг, Гегель); •

СУБЪЕКТИВТІК ИДЕАЛИЗМ
(Фихте);
• АНТРОПОЛОГИЯЛЫҚ
МАТЕРИАЛИЗМ (Фейербах).

7. Сол кездегi немiс елi жүздеген кiшi-гiрiм мемлекеттерден тұрған болатын. Бұл елдердегi әрбiр князь, граф, герцог өзiн ағарған

дана елбасы ретiнде көрсеткiсi келiп,
ұлы ойшыл, жазушы, суреткер, әуеншi т.с.с.
адамдарды өздерiне тартып, олардың өмiрге
керек қаражаттарын өз мойындарына алып,
шығармашылық еңбекпен айналысуға
мүмкiншiлiк жасады. Уақытында Ф.Ницше
айтқандай, ”Шығармашылықпен
айналысуға, бiрiншiден, бос уақыт,
екiншiден, адам күнбе-күнгi материалдық
мұқтаждықтардан құтылуы қажет”

8. Неміс ойшылдарының көбi өздерiнiң философиясын астыртын түрде болса да, сол кездегi халықтың аянышты жағдайына қарсы шығып,

адам ортаны өзгерте алатындығы
және өзгерту керектiгi жөнiнде
тамаша ойларды философияға еңгiздi.
Ол үшiн олар философияға
диалектиканы, яғни даму
тұжырымдамаларын өмiрге еңгiздi.

9. Немiс философиясының бір ерекшелiгi - Л.Фейербахтан басқа барлық немiс ойшылдары ( И.Кант, Г.Гегель, И.Фихте)- идеализм

Немiс философиясының бір ерекшелiгi Л.Фейербахтан басқа барлық немiс
ойшылдары ( И.Кант, Г.Гегель, И.Фихте)идеализм бағытының өкiлдерi болды. Олар
адамның санасы, рухының құдiреттi күшiн
көрсете бiлдi. Сонымен қатар, олар рухтың
тарихи дамуын, ақыл-оймен зерденiң
арасындағы қайшылықтың бар екенiн, рухани
өмiрдегi ақиқат пен ерiктiң, iзгiлiк пен
әсемдiктiң дүниедегi ең биiк тамаша
құндылықтар екенiн көрсете бiлдi.

10. ИММАНУИЛ КАНТ (1724-1804) – неміс классикалық философияның негізін қалаған.

11.

И.Канттың өмiрi мен шығармашылық жолы
Иммануил Кант (1724-1804) Шығыс
Пруссиядағы Кенигсберг (қазiргi Калининград)
қаласында дүниеге келiп өмiр бойы сол жерде
өмiр сүрген. Жастайынан әлсiз бала болып
өзiнiң денсаулығына мұқият қарауға мәжбүр
болған. Өмiрiнiң аяғына шейiн қатаң тәртiптiң
негiзiнде өмiр сүрiп, денсаулығын сақтап қалу
үшiн тiптi жанұя құрудан да бас тартқан.
И.Кант 1745 ж. Жергiлiктi университеттi
бiтiргеннен кейiн жаратылыстану
мәселелерiмен айналысады. (Сыншылдыққа
дейінгі кезеңі)

12. КАЛИНИНГРАДТА орналасқан Канттың ескерткіші

13.

КАНТ тек 1770 ж. бастап өмiрiнiң соңына дейiн
философиямен шұғылданады. И.Канттың бұл өмiр
кезеңiн “сындық кезең деп зерттеушiлер атап кеткен.
Себебi, И.Канттың бұл уақытта жарыққа шығарған
үш негiзгi еңбектерi “сын деген сөзден басталады.
1. “Таза зерденi сынау (1781 ж) - негiзiнен
дүниетаным мәселелерiне арналған.
2. “Практикалық зерденi сынау (1788 ж) - мораль
мәселелерiне арналған.
3. “Пайымдау қабiлетiн сынау (1890 ж) - табиғат
философиясы мен өнер мәселелерiне арналған.

14.

Иммануил Канттың шығармашылық
өмірін екі кезеңге бөлдік:
1 - сыншылдыққа дейінгі кезең;
Жаратылыстану ғылымдарының
математика, физика, география,
астрономия салаларымен айналысты.
2 - сыншылдық кезеңі.
Ақыл-ойдың іс-әрекеттігі туралы,
таным, логика, этика, әлеуметтік
философия мәселелерін қарастырды.

15. Өмiрiнiң “сындық кезеңiнде И.КАНТ өзiне 4 философиялық сұрақтар қойып, соларға жауап беруге тырысты. 1-сұрағы: Мен не біле

Өмiрiнiң “сындық кезеңiнде И.КАНТ өзiне
4 философиялық сұрақтар қойып, соларға
жауап беруге тырысты.
1-сұрағы: Мен не біле аламын? (метафизика,
яғни философия);
Жауабы: Адам санасы құрылымдық үш
форманы құрайды: сезімдік, пайым,
парасат. Сезімдік түйсіктер арқылы дүниені
танып біледі.
Біздің парасат үш идеяны құрайды:
- жан туралы идея –психология,
- дүние туралы идея – космология;
- Құдай туралы идея – теология.

16.

И.Канттың гносеология (таным)
саласында жасаған
коперникандық төңкерісі
мен нені біле аламын? деген
осы сұраққа жауап беруiнен
шығады. (Енді соны
қарастырайық.)

17.

И.КАНТ білімді екіге бөлді:
1. Тәжірибелік білім
(апостериорлық)
Оқып, ізденіс арқылы
келген білім.
2.Тәжірибеден
бұрынғы білім
(априорлық)
Яғни, тәжiрибеден
бұрын, таза, оны тiптi
туа бiткен деген
мағынада да түсiнуге
болады, өйткенi ол
тәжiрибеге дейiн бiзге
берiлген.
17

18.

И.Канттың тағы да жиi кездесетiн
категориялары
1.Трансценденталь
дық
Тәжiрибенiң
алдында және сол
тәжiрибелiк
танымның
мүмкiндiгiн
жасайтын
ұғымдарды айтады
2. Трансценденттiк
Тәжiрибелiк
шеңберден шығып
кетуге ұмтылған,
оның әр жағында
жатқанды айтады.
18

19.

И.КАНТ дүниені де екіге бөлді:
1. НОУМЕНАЛДЫ
(мәндер)
Ноуменалды дүниені
танып білу үшін білімді
адамгершілікпен
біріктіру керек, себебі
тек адамгершілігі таза
адам дүниенің мәнін
танып біледі.
2. ФЕНОМЕНАЛДЫ
(заттардың сыртқы
құбылысы)
Сезімдік пен пайым тек
феноменалды дүниені
танып білуге мүмкіндік
береді.
19

20. 2-ші сұрағы: Мен не істеуім керек? (мораль) Жауабы: әрдайым адамгершілікті болу керек. 3-ші сұрағы: Мен неге-кімге сенуім

керек? (дін)
Жауабы: адам өзіне және Құдайға үміттене
алады.
4-ші сұрағы: Адам дегеніміз не?-кім?
(анторопология)
Жауабы: адам екі дүние тұрғыны – еркіндік және
қажеттілік. Еркіндік адамгершіліктік заңдарға
бағынады.

21. И.Канттың лекция оқып жатқан кезі

22. И.Канттың ойынша: “Бiз өмiр сүрiп жатқан жер планетасы сияқты ғарышта сан-алуан объектiлер бар. Ал олардың көбi бiз сияқты

И.Канттың ойынша:
“Бiз өмiр сүрiп жатқан жер
планетасы сияқты ғарышта саналуан объектiлер бар. Ал олардың
көбi бiз сияқты саналы пенделердi
тудыруы мүмкiн. Табиғат, жалпы
алғанда, мәңгiлiк iс-әрекет пен
жаңару жолында өмiр сүредi, ол
өзiнiң бiтпейтiн қайта-құру әрекетiн
тоқтатпайды”

23. Канттың таза парасаттың төрт АНТИНОМИЯСЫ бар. БІРІНШІ АНТИНОМИЯ – «Кеңістіктің шектеулілігі». •«Дүние уақыт пен кеңістік

жағынан шексіз және
шетсіз.
•Дүние уақыт пен кеңістік жағынан шектеулі, шекті».
Бұл антиномияның мәні – бүкіл әлемді білу және оны тану
мүмкін емес. Сондықтан парасат өзінің әлемді тануға
ұмтылысында дәрменсіз.
ЕКІНШІ АНТИНОМИЯ – «Қарапайым мен күрделі
элементтер».
•Тек қана қарапайым элементтер және олардыан
тұратын нәрселер ғана өмір сүреді.
•Дүниеде ешқандай қарапайым элементтер жоқ, бәрі
күрделі».

24. ҮШІНШІ АНТИНОМИЯ – бостандық пен себептілік.  •«Табиғат заңына бағынатын себептілікпен қатар бостандық та бар. Бостандық жоқ”.

ҮШІНШІ АНТИНОМИЯ –
бостандық пен себептілік.
•«Табиғат заңына бағынатын
себептілікпен қатар бостандық та
бар. Бостандық жоқ”.
ТӨРТІНШІ АНТИНОМИЯ –
«Құдайдың бар немесе жоқтығы».
•«Құдай бар, өйткені ол барлық
нәрсенің пайда болу себебі. Құдай
жоқ».

25. И.Кант КАТЕГОРИЯЛАР жүйесін (система) жасауға ұмтылды. Ол категориялар арасындағы терең байланыстарды анықтап, бірінен бірінің

туындайтынын
дәлелдейді. И.Кант 12 категорияны қалыптастырып,
оларды 4 класқа бөледі –:1. САН; 2. САПА; 3.
ҚАТЫНАС; 4.МОДАЛЬДЫЛЫҚ
әр класс үш категориядан тұрады:
1.САНДЫҚ — бірлік, бүтіндік, көптік;
2. САПАЛЫҚ — реалдылық, терістеу, шектеу;
3. ҚАТЫНАСТЫҚ — субстанционалдылық
(бастамалық мәннің болуы) пен акциденция (дербестік);
себеп пен салдар; әрекеттестік;
4. МОДАЛЬДЫЛЫҚ — мүмкіндік пен мүмкінсіздік,
тіршілік ету мен тірщілік етпеу, қажеттілік пен
кездейсоқтық.

26. Иоганн Готлиб Фихте

27.

Фихте СУБЪЕКТИВТІК
ИДЕАЛИЗМ бағытын
дамытты, оған сәйкес
дүниедегі тек қана адам мен
оның санасы ғана нақты өмір
сүреді. Бұл көзқарас «МЕН
– ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ»
деп аталады.

28. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814)

Триадалық («тезис-антитезис-синтез»)
схеманы болжады;
Өзінің таным әдісін «диалектикалық» емес,
«антитетикалық» деп атады, яғни, тезис пен
антитезис қарсы қойылмайды, керісінше бірге
ұйғарылады;
Философияны ғылымның ғылымы, ғылым
теориясы немесе ғылыми ілім тұрғысында
қарастырды

29. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814)

Триадалық («тезис-антитезис-синтез»)
схеманы болжады;
Өзінің таным әдісін «диалектикалық» емес,
«антитетикалық» деп атады, яғни, тезис пен
антитезис қарсы қойылмайды, керісінше бірге
ұйғарылады;
Философияны ғылымның ғылымы, ғылым
теориясы немесе ғылыми ілім тұрғысында
қарастырды

30. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814)

Шығармалары: «Жалпы ғылыми ілім негіздері»,
«Адам тағылымы», «Тұйық сауда мемлекеті»,
«Жаңа философияның күндей айқын мәні» және
т.б. Фихте философиясынң негізгі идеялары мен
маңызы:
Канттың «өзіндік зат» пен»құбылыс» дуализмін
жоққа шығарды;
Танымдағы ойлаудың шығармашылық,
белсенділік ролін көрсетті;
Қайшылық пен терістеуді қарастырды;

31. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814)

Триадалық («тезис-антитезис-синтез»)
схеманы болжады;
Өзінің таным әдісін «диалектикалық» емес,
«антитетикалық» деп атады, яғни, тезис пен
антитезис қарсы қойылмайды, керісінше
бірге ұйғарылады;
Философияны ғылымның ғылымы, ғылым
теориясы немесе ғылыми ілім тұрғысында
қарастырды

32. Фридрих Шеллинг

33.

ФРИДРИХ ШЕЛЛИНГ
Табиғатты объективтік
идеализм тұрғысынан
қарастырып, адам бостандығы
мен құқықтық жүйенің негізі
табиғатта деген идеяны айтты

34. Георг Гегель

35.

1. Гегель Абсолюттік идея туралы
ілімді дамытты, оның санадан тыс,
барлық материалдық әлемнің
бастамасы екендігін көрсетті.
2. Гегель диалектика туралы ілімді
теориялық тұрғыда дамытты.
Диалектиканы универсалдық даму
теориясы деп, оның үш заңын
қалыптастырды

36. Людвиг Фейербах

37.

Фейербах АНТРОПОЛОГИЯЛЫҚ
МАТЕРИАЛИЗМНІҢ жүйесін
қалыптастырды.
Толық атеист ретінде Құдайдың жоқ
екендігің және оны адамдардың ойдан
шығарғанын, халықтың армантілектерінің орындалмағанын
Құдайдың кесірі деуінің себебі
екендігін көрсетті.

38.

Қорытынды:
Классикалық неміс философиясы әлемдік
философияның дамуына зор ықпал етті
ХІХ ғ. Екінші жартысынан бастап,
классикалық философия дәстүрі әртүрлі сынға
ұшырап, екі жарым мың жылдық тарихы бар
философиялық мән мен таным мәселесінің
орнына «Өмір», жеке адам, құбылыс,
психологиялық және т.б. мәселелерді
қарастыру белең алды. Осы дәуірде
классикалық неміс философиясын, әсіресі,
гегельдік философияны сынаудың екі бағыты
көзге түсті.

39. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!