Остеоартроз, подагра

1.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы
Халықаралық қазақ-түрік университеті
Остеоартроз, Подагра
901F Алсеитова Айдана

2.

ОСТЕОАРТРОЗ
Остеоартроз (ОА) – ұқсас биологиялық, морфологиялық,
клиникалық көріністері бар, әртүрлі этиологиядағы және
негізінде буындардың барлық компонеттерін, шеміршектің,
субхондарльды сүйектің, синовиалық қабықтың, байламдардың,
капсулалардың, буын маңындағы бұлшықеттің зақымдалуы
жататын аурудың гетерогенді тобы. 40-60 аралығындағы
әйелдерде жиі кездеседі, 60 асқан адамдардың барлығында кездеседі.

3.

Этиология
1 реттік ОА:
- Тұқымқуалаушылық;
- Шектен тыс физикалық күш:
- Сыртқы фактор:
- Буын жарақаты;
- Тамақ тәртібінің бұзылуы;
- Улану;
- Зиянды әдеттер;
- Вирусты Инфекциялар.
- Ішкі фактор:
- Дисплазия (дұрыс жетілмеу);
- Сколиоз (қисаю);
- Семіздік;
- Эндокринді бұзылыстар.
2 реттік ОА:
- Созылмалы буын арурулары (Жарақаттар, подагра).

4.

1.
2.
• кәрі адамдар арсында тірек-қимыл
жүйесі ауруларының ішінде I орын
алады
• 50-60 жастағы адамдардың 80% ОА
сырқаттанған:
Оның 50 % пайызында қозғалысы
шектелген
• 25% күнделікті шаруаны істей алмайды
• 80-жасқа жеткенде артрозбен кез келген
адам сырқаттанады
• 30% буын ауруымен мүгедектікке
шыққан пациенттер ОА-бен сырқат

5.

ПАТОМОРФОЛОГИЯСЫ
Зақымданған буын жағынан тізбекті түрде
шеміршектің жұқаруы,онда жарықшақ пен
кемістіктің пайда болуы, кейін шеміршектің
толық талқандалуы, буынқуысының тарылуы
мен эпифиздің сүйектік бетінің жалаңаштануы
байқалады. Кейін сүйектіңшеміршек асты беті
тығыздалады (остеосклероз) және остеофиттер
пайда болады. Процесс буындардың деформациялануымен, таюымен аяқталады.

6.

АРТРОЗДА БУЫН ӨЗГЕРІСІ
Артроз кезіндегі патологиялық процесс: үдемелі гиалинді
шеміршек жойылуы,
Субхондралды сүйекте өзгерістер болуы – остеофиттер,
субхондралды остеосклероз, ары қарай кистозды құрылымға
ауысу.
Сонымен қатар синовий қабығы, периартикулярлық
құрылымдарда (бұлшықет, байлам,сіңір) – шамалы қабыну,
функциясы бұзылуы байқалады.

7.

Клиникасы
. Науқас адамның басты шағымдары: буынның ауыруы,
қимылдаған кезде буынның сытырлауы, буын блокадасы және
буын қимылының азаюы. АО процесске алдымен ең көп
салмак түсетін аяк буындары катысады: ұршық, тізе, табанбақайшақ буындары Аурудың ең жиі симптомдарының біріне
дистальды бунақаралык буындардың, әсіресе Iжәне III
саусақтардың бүйірінде пайда болатын «геберден» түйіндері
жатады. Бұл түйіндерсирек проксимальды буынаралық
буындарда да пайда болады, онда олар Бушар түйіндері ( Тофус) деп аталады. Бірінші алакан - бунак буынының ОА-да
бірінші саусак кол ұшына өтежақындап, «шаршы қол ұшы»
деген симптом калыптасады.

8.

ОСТЕОАРТРОЗ КЛИНИКАЛЫҚ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
Біріншілік
(идиопатиялық)
остеоартроз
Екіншілік Остеоартроз
- жергілікті: алақан, табан,
тізе, жамбас-сан буыны,
омыртқа т.б. буындар
- жайылған: 3 не одан көп
буын зақымдалуы
Жарақаттан кейін
Туа біткен, жүре пайда болған және
эндемиялық аурулар (Пертес ауруы,
гипермобилділік синдромы)
Метаболизм аурулары: охроноз,
гемохроматоз, Вильсон-Коновалов
ауруы, Гоше ауруы
Эндокринопатиялар: қант диабеті,
гиперпаратиреоз, гипотиреоз
Невропатиялар (Шарко ауруы)
Кальций тұнуы (кальций фосфаты,
гидроапатит)
Басқа аурулар: РА, аваскулярлық
некроз

9.

ОСТЕОАРТРОЗДА АУЫРСЫНУ ТҮРЛЕРІ
«Механикалық ауырсыну» – ең жиі кезедседі, күндізгі
жүктемеде артып, түнде басылады
Үздіксіз қақсаған түнгі ауырсынулар түннің бірінші
бөлігінде мазалайды, сүйек субхондралды бөлігінде
венозды стаз, сүйекішілік қысым артуы
«Старттық ауырсыну» – демалған соң 15-20 мин кейін
мазалайды
Үздіксіз ауырсыну (бұлшықеттің рефлекторлы спазмы,
синовит дамуы)
Тік тұрғанда ауырсыну синовитте кездеседі
Буын ісінуі сұйық жиналуы не синовий қабаты
қалыңдауы
30мин кем таңертеңгілік құрысуы
Буын белсенді қозғалысында крепитация, сықыр естілуі
Буында активті және пассивті қозғалыстар шектелуі
Буын маңы бұлшықеттер атрофиясы
Соңында қол-аяқ деформациясы дамиды (тізелердің
варусты деформациясы, «квадратты алақан», Геберден,
Бушар түйіндері)

10.

ОСТЕОАРТРОЗДЫҢ ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
Генетикалық
емес
Генетикалық
- Әйел жынысы
Тұқымқуалаушылық
(коллагена II гені
мутациясы)
-45 асқан жас
-Артық дене салмағы
(ДСИ > 30 кг/м2)
-Постменопауза
-Буын аурулары
(артрит)
-Туа біткен ерекшелік
(гипермобилділік,
дисплазия)
-Хирургиялық
шаралар
-Кәсіби жүктемелер
-Спортпен айналысу
-жарақат
-Қант диабеті,
артериялық
гипертензия

11.

Коксартроз (ұршык буынының ОА) шамамен аурудың жартысында кездеседі. Біртіндеп басталады. Негізгі белгісі механикалық
типті ауырғандық (жүрген кездебайқалады), ол тыныш күйде
басылады, жүрген кезде ұршық буыны тұсында қайтаданпайда
болады. Ауырғандык алдымен тізе буынында, шапта, бөкседе, санда
және белде болады,кейін ұршык буыны аймағында тұрақтайдьі.
Біртіндеп буынның кимылы бұзылады, ішкі ротация бұзылады, кейін
санды әкету мен сыртқы ротация бұзылады, кейін санды әкелу
нашарлайды, ең соңында санды иіп, жазу қиындайды. Кейде буын
блокадасы байқалады. Аурудың асқынған сатысында рентгенологиялық тексергенде буын куысының тарылғаны,сан басының шетінде
остеофиттер (санның саңырауқұлақ сияқты басы) көрінеді Сан сүйек
жұкарып, санның басы жамбас куысына кіруі (протрузия) байқалады

12.

Гонартроз (тізе буынының ОА) барлық остеоартроздың
үштен бірін камтиды. Буынныңауыруы жүрген кезде, әсіресе
сатымен түсіп, көтерілген кезде байкалады, тынышталған
кезде басылады кейде ауырмайды .Басында аяқты бүгу киын
болса, кейінаяқты жазу киын болады. Науқас адамдардың 3050% тізе буынының “ашылмалы жәшік”симптомы
байкалады.

13.

Полиостеоартроз (артроз ауруы, Келлгрен ауруы, жайылмалы
остеоартроз) - көптегеншеткі және омыртқааралық буындар-дың
остеоартрозы. Аурудың негізін тұқым қуалайтын шемір-шектің
қысымға, түскен күшке резистенттілігінің төмендеуі болатын
жайылмалы хондропатия құрайды. Түйінсіз жэне түйінді (Геберден
және Бушар түйіндері) түрлерін ажыратады. Негізгі клиникалық
белгілері:
1)
жайылмалы артроз (үш және одан да көп буын зақымданады), жиі
тізе, ұршық және дистальды бунақаралық буындар зақымданады;
зақымдану екі жақты;
2)
қоса омыртқа аралық дискілердің остеохондрозы болатыны;
3)
омыртқа жотасының мойын және белдік бөлігінде спондилоздың
болуы;
4)
әр түрлі полиартриттер (иық-жауырын, стилоидит,
эпикондилит, трохантерит);5)
тендовагиниттер.

14.

15.

Остеоартроздың рентгенологиялық
симптомдары:
буын қуысы тарылуы (< 3 мм – айқын тарылу)
субхондралдық остеосклероз
остеофитоз ( гонартроз — шеттік остеофиттер)
кистозды қайта құрылу (субхондралды кисталар)
остеоартроз
Артроздың
рентгенологиялық
белгілері:
1.Тізеүсті сүйегі остеофиті
2.Буын қуысы тарылуы
3.Сан сүйегі ішкі бөлігі
деформациясы, буын
тарылуы

16.

ОСТЕОАРТРОЗ РЕНТГЕНОЛОГИЯЛЫҚ КЕЗЕҢДЕРІ
(J.KELLGREN, J.LAWRENCE, 1957)
О кезең — Рентгенологиялық өзгеріс жоқ
1 кезең күдікті өзгерістер — аздап буын тарылуы,
остеофитткр дамуы
2 кезең Минималді өзгерістер — аздап буын
қуысы тарылуы — кішкентай остеофиттер
3 кезең шамалы өзгерістер: шамалы буын
тарылуы, көптеген остеофиттер, аздаған
субхондралды остеосклероз, буын беті
деформациясы;
4 кезең. Айқын өзгерістер: айқын буын тарылуы
көп ірі остеофиттер, айқын субхондралды
остеосклероз, сүйек эпифизі деформациясы

17.

ЕМІ
Дәрі-дәрмексіз емдеу :
№15 Диета
Зақымдалған буындарға күш түсірмеу:
ұзақ жүруге;
көп тұруға;
баспалдақпен көп көтерілуге/түсуге болмайды
Науқастар таяқпен/балдақпен жүргені жөн.

18.

Дәрі-дәрмекпен емдеу:
·
диклофенак 75 мг б/і;
·
кетопрофен 2 мл б/і.
·
трамадол 50-100 мг б/і немесе іштей ауру синдромының
қарқындылығына қарай.

19.

Дәрі-дәрмек (ХА)
Фармакологиялық
Енгізу тәсілі
топтар
Бір реттік дозасы
Қолдану
дүркінділігі
Емдеу курсының
ұзақтығы
350 мг;
тәулігіне 2-4 рет;
ұзақ уақыт
75-200 мг
тәулігіне 1-3 рет
курспен
А [15-23]
тәулігіне 100 мг
тәулігіне 1 рет
курспен
ДД – А [15-23, 24]
тәулігіне 60-120 мг тәулігіне 1-2 рет
Курспен
ДД – А [15-23]
ДД
Ауырсынуды басу құралы
Парацетамол
Анилид
Іштей
Стероидты емес қабынуға қарсы препараттар
Диклофенак
Туынды сірке
іштей
қышқылы
ДД – А [15-23]
Ацеклофенак
Фенилуксусты
іштей
қышқыл туындысы
Эторикоксиб
Коксибы
Лорноксикам
оксикам туындысы,
б/і, к/і
селективті
ингибитор ЦОГ-2
тәулігіне 8-16 мг
тәулігіне 1-2 рет
5 күн курстармен
ДД – А [15-23]
Лорноксикам
оксикам туындысы,
іштей
селективті
ингибитор ЦОГ-2
тәулігіне 8-32 мг
тәулігіне 1-2 рет
курспен
ДД – А [15-23]
оксикам туындысы,
б/і
селективті
ингибитор ЦОГ-2
15 мг
тәулігіне 1 рет
5 күн
ДД – А [15-23]
оксикам туындысы,
іштей
селективті
ингибитор ЦОГ-2
7,5-15 мг
тәулігіне 1-2 рет
курспен
ДД – А [15-23]
іштей
100-200 мг
тәулігіне 1-2 рет
курспен
ДД – А [15-23]
іштей
50мг
тәулігіне 1-2 рет
тәулігіне
курспен
ДД – С [20,21,25]
іштей
50мг
тәулігіне 1 рет
қажет болған кезде
б/і
50мг-1мл, 2мл
1 рет
қажет болған кезде
Мелоксикам
Мелоксикам
НПВП
сульфонамидтер
класынан
1-интерлейкин
Диацереин
ингибиторы
Есірткілік анальгетик
Опиоидті
Трамадол
анальгетик
Опиоидті
Трамадол
анальгетик
Нимесулид
іштей
ДД – В [15-22, 26]
ДД – В [15-22, 26]

20.

ҚОСЫМША ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ТІЗБЕСІ:
Дәрі-дәрмек
(ХА)
Фармакологиял
Енгізу тәсілі
ық топтар
Бір реттік
дозасы
Қолдану
дүркінділігі
Емдеу
курсының
ұзақтығы
ДД
2-4 г
тәулігіне 2-3
рет
курспен
ДД – А [1522,29]
4мг/мл
1 рет
курспен
ДД – А [15-22]
40мг
1 рет
курспен
ДД – А [15-22]
Стероидты емес қабынуға қарсы жергілікті
Диклофенак
жақпай майы
Туынды сірке
қышқылы
сырттай
Стероидты қабынуға қарсы
Бетаметазон
ацетаты
Глюкокортикос
б/і
тероид
Триамцинолон Глюкокортикос
б/і
тероид
физиотерапия (суық немесе жылыны жергілікті қолдану, ультра
дыбыстық терапия) – қарсы көрсетілімдері болмаған кезде;

21.

Подагра (грек. podagra — аяқ үшін қақпан) — организмде зат
алмасу процесінің бұзылуынан қанда несеп қышқылының артуы
мен оның тұздарының буындарда, дене мүшелерінің басқа
тіндерінде жиналуынан пайда болатын созылмалы ауру.
Подаграның тұқым қуалайтын түрлері де бар.

22.

Аурудың себебі гиперурикемия болып табылады. Гиперурикемияның пайда болу механизміне қарай бірінші және екінші
ретті подаграны ажыратамыз.
Бірінші ретті подагра- тұқым қуалайтын ауру, ол бірінші
ретті гиперурикемия салдарынандамиды. Бірінші ретті
гиперурикемия-ның себептері:
1) эндогендік пуриндер синтезі-нің күшеюі (гиперурикемияның метаболизмдік типі; аурулардың 60%), Жоғары
дәрежелі урикозуриямен және несеп қышқылының қалыпты
клиренсімен сипатталады;
2) Бүйректің несеп қышқылын бөлуінің бұзылуы (гиперурикемияның бүйректік немесе ретенциялық типі, Аурулардың
10%); несеп қышқылының төмен клиренсімен сипатталады;
3) Екі себептіңқоса кездесуі (гиперурикемияның аралас типі,
аурулардың 30%), қалыпты немесе төменгі дәрежелі уратуриямен және несеп кышқылының қалыпты клиренсімен
сипатталады.

23.

Бірінші ретті (эссенциальдық немесе идиопатиялық)
гиперурикемия пуриндер метаболизміне қатысатын ферменттердің тұқым қуалайтын кемістігіне байланысты туындайды
(5-фосфорибозил-1-синтетазаның активтілігінің күшеюі, гипоксантин гуанинфосфорибазолтрансферазаның, глюкозо-6фосфатаза және басқаларының жетіспеушілігі). Бұл ферменттер Х-хромосомамен бақыланады, сондықтан бірінші ретті
подаграменеркектер ауырады. Бірінші ретті гиперурикемияның
бүйректік типінің механизмі белгісіз.

24.

Патогенезі

25.

Патогенезіне қарай подаграның 3 түрі бар:
МЕТАБОЛИЗМДІК (ГИПЕРПРОДУКЦИЯЛЫҚ) ПОДАГРА.
Метаболизмдік подаграның екіншілік түрі пуриндердің
жасушалық ядролардан көп мөлшерде бөлінуіне әкелетін
ауруларда кездеседі:
• Гемобластоздар
Лимфомаларда (химиотерапия кезінде)
• Гемолиздік анемияларда

26.

27.

Бүйректік подаграның екіншілік түрлері келесі жағдайларда кездеседі:
• Бүйректің жедел және созылмалы шамасыздығында;
• Тиазидтік диуретиктерді және кейбір дәрмектерді (этамбутол, никотин
қышқылы, рибоксин т.б.) ұзақ қолданғанда;
• Қорғасынмен уланғаңда;
• Органикалық қышқылдардың (сүт қышқылынын) бөлінуіне, яғни ацидозға
әкелетін жағдайларда (ашығу, белсенді дене қызметі, алкоголь), өйткені
органикалық қышқылдар бүйрек түтікшелерінде зәр қышқылының
экскрециясын тежейді.

28.

АРАЛАС ТИПТІ ПОДАГРА.
Подаграның бұл патогенездік түрі зәр қышқылы түзілуінің
артуынан және экскрециясының төмендеуінен болады.
Подагра көбіне семіздікпен, артериялық
гипертензиямен жұптасады

29.

Клиникасық көріністері:
Подаграмен әдетте 40 жастан асқан ер адамдар
жиі ауырады.
Аурудың белгісі бір немесе бірнеше буындардың
қабынуынан (артрит) аяқ астынан басталады.
Түнде басталады.
Ең алдымен аяқтың бармағы (әдетте бас бармағы)
зақымданады.
Зақымданған буын ісініп, терісі қызарады, дене
қызуы 38 — 40oС-қа көтеріліп, қалтырайды.
Дерттің қозуы бірнеше күнге созылады.
Подагра сізде ең бірінші рет болса, бірінші табан
фалангалық буын зардап шегеді. Бұл подаграның ең
айқын белгілерінің.

30.

Бұл кезде тері астына жиналған урат түйіршіктері түйін-түйін болып, негізінен шынтақ
және тізе буындарынан бұлтиып білінеді. Урат
түйіршіктерінің бүйрек тіндерінде жиналуы да
жиі байқалады. Бұл өте қауіпті, себебі, несеп
шығару жолдарында тас жиналу процесі жылдамдайды.

31.

Годаграның сатылары бөледі:
1)
2)
3)
4)
Жедел подагралық артрит.
Ұстама аралық (интервалдық) подагра.
Созылмалы подагралық артрит.
Созылмалы тофустық подагра.
Даму барысының 3 типін ажыратады:
1 Жеңіл ұстама жылына 1-2 рет қайталайды және 2 буыннан
артық қамтымайды; Рентгенограммада буын деструкциясының
белгілері болмайды, бүйректің зақымданғаны байқалмайды,
тофустар болмайды немесе бірен-саран ұсақ тофустар болады;
2) Орташа : ұстама жиілігі жылына 3-5 рет, 2-4 буын
зақымданады, орташа дәрежедегі сүйек-буын деструкциясы,
көптеген ұсақ тофустар болады және несептас ауруы
байқалады;
3) Ауыр ұстама жылына 5 реттен артық қайталайды.
Буындар көптеп зақымданған, ауыр сүйек- буын деструкциясы,
көптеген ірі тофустар және ауыр нефропатия байқалады.

32.

Төмендегі белгілердің 6 немесе 12 түрі болса:
Анамнезінде кем дегенде бір рет жедел артриттің шабуылы болса
Бірінші күні ауырғанда буынның қабынуы максимальді деңгейге жетсе
Моноартрит
Зақымдалған буын аймағында терінің гиперемиясы
Бірінші саусақ табанфалангты буынның ауырсынуы мен ісінуі
Бірінші саусақ табанфалангты буынның біржақты зақымдануы
Табан буындарының біржакты зақымдалуы
Тофустарға күдік болса
Гиперурикемия
Рентгенограммада зақымданған буынның ассиметриялық зақымдалуы
Рентгенограммада эрозияларсыз субкортикальды кисталардың болуы
Буын сұйықтығына себу жасағанда флораның болмауы

33.

Диагностикасы
Жалпы қан анализі кезінде – жедел артрит кезінде
ЭТЖ (СОЭ) аздап жоғарлайды
Биохимиялық қан анализінде – креатинин денгейі,
зәр қышқылының деңгейі жоғарлайды
Синовиальді сұйықтықтықты зерттеу кезінде –
нейтрофильдер мен лейкоциттердің көбеюі.
Ең маңызды диагностикалық әдіс — поляризацияланған микроскопия арқылы натрий, урат
кристалдарының анықталуы.

34.

.Дәрісіз ем:
Дене салмағын қалыпта сақтау
Күніне 2-3 литр сұйықтық қабылдау
Зақымдалған буын аймағына суық басу,
физикалық жүктемені азайту
Диуретик дәрілер мен ацетилсалицил қышқылын
қолдануды шектеу, себебі олар қан сарысуында зәр
қышқылын (мочевая кислота) жоғарлатады.
Келесі тағамдарды қабылдауға болмайды:
Ішімдік пен сыраны мүлдем ішуге болмайды!
Балықты (уылдырық, майшабақ, сардины, )
Шаянтәріздес тағамдарды
Ет тағамдарын: сиыр, шошқа , қой еттерін, құс
еттерін
Кейбір көкөністерді: бұршақ, саңырауқұлақ, түсті
орамжапырақ, (шпинаты, спаржи)

35.

Стероиды емес қабынуға қарсы заттармен (НПВС) емдеу
Подаграны емдеудің негізгі дәрілік заттары болып
табылады.
Диклофенак 20-50 мг күніне 4 рет
Ибупрофен 800 мг күніне 4 рет
Индометацин 25-50 мг күніне 4 рет
Кетопрофен 75 мг күніне 4 рет
Напроксен 500 мг күніне 2 рет
Нимесулид 400 мг күніне 1 рет

36.

Антиподагралық дәрілер 3 топқа бөлінеді:
1.
Урикодепрессиялық дәрілер (ксантиноксидаза
ферментін ыдырату арқылы несепқышқылының синтезін
азайтады): аллопуринол (милурит).
2.
Урикозуриялық дәрілер (ураттар реабсорбциясын
азайту және олардыңбүйректердегі секрециясын көбейту
арқылы несеп қышқылының экскрециясынкүшейтеді):
бенемид (пробенецид), антуран (сульфинпиразон), кетазон
.3.
Аралас әсер көрсететін дәрілер (урикодепрессиялық
және урикозуриялық әсеркөрсетеді); алломарон
2022ж