Физикалық ақыл-ой кемістігі

1.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Ақпараттық технологиялар факультеті
Информатика кафедрасы
Физикалық ақыл-ой кемістігі
Орындағандар:Әмірбеков Б.Н.
Сердалы А.Қ.
Алматы, 2023 ж.

2.

Мазмұны
Физикалық ақыл-ой кемістігіне шолу
Интернет желілерін қолданудағы мақсаты
Ақыл-ой кемістігі түрлері
Интернет желілерін қолданудағы қауіп-қатер
02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
2

3.

Өзектілігі
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде мүмкіндігі шектеулі балалардың саны
артты. Мүмкіндігі шектеулі балалар-бұл денсаулық жағдайы арнайы оқу
және тәрбие жағдайларынан тыс білім беру бағдарламаларын игеруге кедергі
келтіретін балалар. Бұл санатқа әртүрлі дәрежедегі интеллектуалды кемістігі
бар балалар жатады. Ақыл-ойдың артта қалуы негізінен интеллекттің
бұзылуына және соның салдарынан қоғамда жұмыс істемей алмау немесе
коғаммен араласпауға әкеледі. Сол себептен Экстремистік және террористік
ұйымдар кері мақсатта пайдалануы мүмкін.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
3

4.

Мақсаты
Интернеттің қол жетімділігін, яғни ақпараттық білім беру ресурстары, мультимедиялық
технологиялар, электрондық кітаптар сияқты мүмкіндіктерін физикалық ақыл-ой кемістігі
бар адамдардың дамуына қолдану қоршаған әлемнің ақпараттық ағындарын шарлау,
ақпаратпен жұмыс істеудің практикалық әдістерін игеру, заманауи техникалық құралдардың
көмегімен ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді.
Кері жағдайда Жаңа технологиялар мүмкіндіктері экстремистік және террористік
ұйымдарға өз идеяларын насихаттау, қаржы тарту, ақпарат алмасу, экстремистік акцияларды
жоспарлау және ұйымдастыру, олардың қылмыстық қатарына жаңа мүшелерді тарту сияқты
өз қызметін желіде жүргізуге мүмкіндік береді.
4

5.

Ақыл-ой кемістігі – бұл диффуздық сипатқа ие бас ми қыртысының органикалық
зақымдалуымен шартталған таным іс-әрекетінің тұрақты қайтымсыз бұзылысы.
Ақыл-ой кемістігінің екі түрі бар
Олигофрения
Деменция
Деменция – ой өрісінің әлсіздігінен, бұрын алған білімді жоғалтып, жаңа білім алуға деген
қиындықтарымен, жалпы психиканың нашарлығы, тәртіптің өзгеруінен бейнелейтін
психиканың терең де қайтарылмас зақымы. Деменция – жалпы алғанда зияттылық
қабілетінің әлеуметтік және кәсіптік функциялардың қалыпты орындалуы мүмкін
болмайтындай жоғалуы.
Олигофрения – жалnы тұрақты ақыл-ойдың дамымауы, пренатальды немесе босанғаннан
кейінгі кезеңдерде органикалық мидың зақымдануы. Зерттеудің төмендеуі
көрінеді, эмоционалдық, күшті, сөйлеу және қозғалыстың бұзылуы.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
5

6.

Ақыл-ой кемістігі клиникалық белгілеріне
байланысты оның үш дәрежесін
ажыратады
Идиотиялық
Имбециалық
Дебильдік
• Имбециалдық (лат. Іmbecіllus – ақыл-ойы әлсіз) олигофрения –
олигофренияның орташа түрі; алдыңғы жағдаймен салыстырғанда,
науқас қарапайым сөздерді анық айтып, аздап санай да біледі.
• Идиотиялық олигофрения (грек. Іdіoteіa – надан) – олигофренияның
ауыр түрі; ақыл-ойдың мүлдем дамымауы. Бұл жағдайда ойлау,
сөйлеу қабілеті дамымайды; науқас міңгірлеген дыбыстар ғана
шығарады, оларға айтылған сөздің мағынасын түсінбейді.
• Дебильдік (лат. debіlіs – әлсіз) олигофрения –
олигофренияның әлсіз түрі; орташа түріне қарағанда
науқастың сөйлеу қабілеті біраз дамыған, бірақ сөз қоры аз,
көбіне жаттап алған сөздерін айтады.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
6

7.

Ақыл-ой кемістігі бар оқушылардың зейінін дамытуда ақпараттық
коммуникациялық технологияларды қолдану келесі негізгі
принциптерді жүзеге асырумен байланысты:
Балалардың өзіндік танымдық іс-әрекетін жандандыру, оның тиімділігі мен
сапасын арттыру.Бұл принципті іске асырудың негізі-балаға өзіне сәйкес сабақты
таңдауға мүмкіндік беретін жұмыстың ашық түрін құруға мүмкіндік беретін
инновациялық әдістерді қолдану.
Жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып, компьютерлік оқыту жүйесінің
интерактивтілігі. Интернет құралдарын пайдалану балаларға кеңістіктік және
уақыттық шектеулерге қарамастан ақпарат алуға, әртүрлі ақпарат көздерімен үнемі
кеңес алу режимінде болуға, өзін-өзі бақылаудың әртүрлі нысандарын жүзеге асыруға
мүмкіндік береді.
Компьютерлік білім беру жүйелерінің мультимедиясы. Ақыл-ой кемістігі бар балалармен тәрбие
және дамыту жұмыстарын ұйымдастыру дамудағы бұзылуларды жеңуге полисенсорлық тәсіл
принципін ескере отырып, қабылдаудың сақталған түрлері негізінде балалардың компенсаторлық
механизмдерін белсендіруге мүмкіндік береді. Басқаша айтқанда, мультимедиялық принципті
қолдану балалардағы зейінді, байқауды белсендіріп қана қоймайды, сонымен қатар олардың
логикалық ойлауын, визуалды қабылдауын, визуалды есте сақтау қабілетін, түс қабылдауын түзетеді.
02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
7

8.

Қол жетімділік принципі.
Баланың іс-әрекетінің нәтижелерін объективті бағалау принципі.
Компьютерлік бағдарламаларда баланың іс-әрекетінің нәтижелері
экранда субъективті бағалауды болдырмайтын мультипликациялық
бейнелер мен символдар түрінде, сандық бағалау шкаласы түрінде
немесе ауызша түрде ұсынылады.
Ойын стратегиясының принципі және баланы проблемалық жағдайға
енгізу. Пайдаланушыға жеке мүмкіндіктер мен түзету және білім беру
қажеттіліктеріне байланысты нақты тапсырманы ұсына отырып, дамыту
мен оқытудың ойын принципі қойылған түзету міндеттерін тиімді
шешуге және компьютерлік оқыту құралдарының қол жетімділігінің
дидактикалық талаптарын іс жүзінде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
8

9.

Түзетуші оқытуда компьютерлік бағдарламаларды пайдалану келесі
міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
балалардың компьютерге деген
қызығушылығын қалыптастыру,
компьютермен қарым-қатынас
кезінде ережелер мен мінезқұлықты игеру;
қоршаған орта туралы білімді,
математикалық идеяларды дамыту,
ойын, бейнелеу және танымдық
компьютерлік есептерді шешу
процесінде психикалық
функцияларды түзету;
балалардың сенсорлық қабілеттерін,
графомоторлық дағдыларын және
кеңістіктегі бағдарлануын, пернетақтада
жұмыс істеуде қарапайым тренажерлерді
пайдалану кезінде саусақтардың ұсақ
моторикасын дамыту;
балалардағы сыншылдықты
дамыту, өзін-өзі бағалауды,
оқуға деген
қызығушылықты арттыру,
жаңа білімді игеру.

10.

Интернет желілерін қолданудағы қауіп-қатер
Интернет пайдаланушысы ми арқылы шаршау, ұйқысыздық, невроз, апатия,
мазасыздықтың салдарымен жүйке жүйесінің ақпараттық шамадан тыс жүктелуіне зиян
келтіруі мүмкін ақпараттың үлкен көлемін ми арқылы өткізеді. Ең ауыр жағдайларда бұл
жүйке жүйесінің созылмалы ауруларына әкелуі мүмкін, сондықтан Интернетте уақыт өткізген
кезде оны құрылымдау және демалу үшін мезгіл-мезгіл үзіліс беру өте маңызды.
10

11.

• Ақыл-ой кемістігі бар адамдардың интернет жүйесін өз беттерімен қолдануы әртүрлі
қиындықтарға әкеледі. Олар әлемді қабылдаудың аса сезімталдығымен ерекшеленеді
және жетілуінде кемстігі бар болғандықтан Интернеттегі кейбір ақпараттар
психологиялық әсер етеді, қорқыныш пен дәрменсіздік сезімін оятуы мүмкін.
• Бұндай жағдайларды әртүрлі экстремистік ұйымдар пайдалып кетеді.
• Экстремистік және террористік ұйымдар алдын ала дайындаған материалдарда болып
жатқан көріністерге деген агрессия немесе басқа да сезімдерді тудыру мақсатында осы
психикасы толық жетілмеген жастарға бағыттап, оларды қате пікірге әкеледі
02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
11

12.

• Ақыл-есі кем балалар психологиясынан әдетте көңіл-күйдегі
күрт өзгерістерді байқауға болады: жоғары қозғыштығы жиі
апатияға ұшырайды. Олардың айналасында әлемге нашар
қызығушылық бар, жақын туыстарымен байланыс аз
орнатылады. Құрбыларымен қарым-қатынас жасау қажеттілігі
жоқ. Ақыл-ой кемістігі бар балалардың жүріс-тұрыстары
нерв, бастаманың жетіспеушілігі, импульсивтілік және сезім
көріністерінің шектелуі бар және сезімтал болып келеді.
• Секта, діни экстремизм, террористік ұйымдар осыны
пайдаланады.
02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
12

13.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
13

14.

02.02.2023
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
14

15.

Қорытынды
Ақыл-есі кем балалар - қалыпты деңгейден ауытқу жағдайындағы балалар
тобы.
Ақыл – ойдың артта қалуы-бұл ақыл-ойдың дамуындағы кідіріс, ол интеллекттің
бұзылуы түрінде көрінеді және әлеуметтік бейімделуге әкеледі. Ақыл-ойдың артта
қалуы туа біткен немесе жүре пайда болады.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
15