Вирустардың генетикалық аппаратының ерекшеліктері. ДНҚ және РНҚ бар вирустар

1.

Қ.А Ясауи атындағы қазақ түрік
халықаралық университеті
СӨЖ
Тақырыбы: «Вирустардың генетикалық аппаратының
ерекшеліктері. ДНҚ және РНҚ бар вирустар»
Орындаған: Акимбаева К.О
Тобы: 113 ЖМ
Қабылдаған: Иманова Д.Н
Түркістан 2015

2.

3.

4. Вирус көбеюі 5 сатыға бөлінеді:

ВИРУС КӨБЕЮІ 5 САТЫҒА
БӨЛІНЕДІ:
1.
2.
3.
4.
5.
Жасушаға ену
Жасушада вирустың нуклеин
қышқылының қамтамасыз ететін
ферменттердің түзілуі
вирустың құрылым бөлшектерінің
жиналуы
одан вирионның түзілуі
ересек вирустың клеткадан шығуы.

5. Қолданылуы:

ҚОЛДАНЫЛУЫ:
1.
Вирустар нуклеин қышқылының
гендік қызметін ашу үшін
пайдаланылады.
2.
Вакцинация жасауда.

6.

7.

8.

9.

Жылуға
төзімділігі
Қоректік ортаға
басқа заттардың
қосылуына
байланысты
Торша
өсіндісінде
өсуі, оларды
өзгертуі
Ингибитор
ларға қа
тынасы
Химиялық
затарға
төзімділігі
Антиденелері
бар қан
сарысуымен
байланысуы
Лаборатория малы ме
жұмыртқадан шықпаған тауық
балапандарына патогендігі мен
вируленттілігі

10.

11.

иРНҚинформациялық
РНҚ
рРНҚрибосомдық РНҚ
тРНҚтасымалдаушы
РНҚ
• Транскрипция арқылы пайда болады.
Бұл РНҚ-нәсілдік информацияны
рибосомаға жеткізеді, ал ол жерде
осы иРНҚ-на сәйкес ақзат құралады.
• Торшада рибосом құрамына кіреді.
• Аминқышқылдарын рибосомаға
жеткізеді. Себебі рибосомда ақзаттар
құралады.

12.

poxviridae
iridoviridae
hednaviridae
adenoviridae
hednaviridae
papovaviridae
parvoviridae

13.

Poxviridae тұқымдасы (ағылшынның pox – жара деген сөзінен
алынған) – поксвирустар.
Poxviridae тұқымдасының вирустары өте үлкен, мөлшері жөнінен
бактерияларға жақын (300 – 400 нм, демек 0,3 - 0,4 мнм). Олар 2
тармақтан тұрады:
1.
Chordopoxvirinae – омыртқалылар поксвирусы
2.
Entomopoxvirinae – жәндіктер поксвирусы
Chordopoxvirinae тармағы 6 туысқа бөлінеді:
Orthopoxvirus
Parapoxvirus
Avipoxvirus
Leporipoxvirus
Suipoxvirus
Capripoxvirus

14.

Herpesviridae тұқымдасы (гректің herpo еңбектеу, таралу деген
сөзінен) – герпесвирустары. Олардың мөлшері 120 – 200 нм, өте
күрделі липидтен тұратын қабықшасы бар. Бұл вирустарда ДНҚ-лы екі
жіптен тұрады. 3 түрлі тармақ кіреді: A, B, G.
Herpesviridae
Alphaherperpesvirinae
Betaherpesvirinae
Gammaherpesvirinae

15.

РНҚ-ды вирустар
Бұл бір үлкен топтан тұратын вирустар. Оларға 12
тұқымдас кіреді. Құрамындағы кейбір вирустарда
бір жіпті РНҚ басқаларында екі жіпті РНҚ бар.
Соңғысында геномы сызығшалы, үзілмелі немесе
сақиналы болып келеді. Бұларда мынандай
тұқымдастар жатады:
Picornaviridae
Paramyxoviridae
Arenaviridae
Caliciviridae
Rhabdoviridae
Retroviridae
Togaviridae
Orthomyxoviridae
Reoviridae
Birnaviridae
Buyaviridae
Coronaviridae

16.

РНҚ-лы бар вирустардың жіктелуі және олардың кейбір қасиеттері
#
Тұқымдастар
РНҚ құрамы
Қабықшалы
н/е
қабықшасыз
Геномның
стратегиясы
Капсид
симметри
ясы
Вирион
ның
мөлшері
Торшада өсіп
өнетін жері
1
Пикорнавирустар
1-жіпті РНҚ
Қабықшасыз
(+) жіпті
Куб
тәрізді
25
цитоплазмада
2
Калицивирустар
--
--
--
--
35
--
3
Тогавирустар
--
Қабықшалы
--
--
60
--
4
Бирнавирустар
--
--
--
--
60
--
5
Коронавирустар
--
--
--
Спираль
тәрізді
100
--
6
Парамиксовирустар
--
--
--
--
225
--
7
Рабдовирустар
1-жіпті
сызықшалы
РНҚ
--
(-) жіпті
--
120
Цитоплазмада
8
Буньявирустар
1-жіпті
үзілмелі
сақиналы РНҚ
--
--
--
95
цитоплазмада
9
Ортомиксовирустар
1-жіпті
сызықшалы
үзілмелі РНҚ
--
--
--
100
Цитоплазмада
РНҚ ядрода

17. РНҚ – дағы вирустардың молекулаларының саны 106 – 156 болады.

РНҚ – ДАҒЫ
ВИРУСТАРДЫҢ
МОЛЕКУЛАЛАРЫНЫҢ
САНЫ
106 – 156 БОЛАДЫ.

18.

ДНҚ-лы бар вирустардың жіктелуі және олардың кейбір қасиеттері
#
Тұқымдастар
ДНҚ құрамы
Қабықшалы н/е
қабықшасыз
Капсид
Вирионн
симметрия ың
сы
мөлшері
Торшада өсіп
өнетін жері
1
Поксвирустар
2-жіпті
сызықшалы
ДНҚ
Қабықшалы
Күрделі
цитоплазмада
2
Герпесвирустар
--
--
Куб тәрізді 150
Ядрода
3
Гепаднавирустар
--
--
Күрделі
Ядрода
4
Иридовирустар
--
Қабықшасыз
Куб тәрізді 130
цитоплазмада,
ДНҚ-ядрода
5
Аденовирустар
--
--
--
50
Ядрода
6
Паповавирустар
2-жіпті
сақиналы ДНҚ
--
--
20
Ядрода
7
Парвовирустар
1-жіпшелі ДНҚ
--
--
70
Ядрода
250
80

19. ДНҚ – да вирустардың молекулаларның саны 106-200 болады

ДНҚ – ДА ВИРУСТАРДЫҢ
МОЛЕКУЛАЛАРНЫҢ
САНЫ 106-200 БОЛАДЫ

20. Электронды микроскоппен көргенде вирустың жасушаны зақымдау процесін көруімізге болады. Компьютерлік өңдеуден өткізілген

ЭЛЕКТРОНДЫ МИКРОСКОППЕН КӨРГЕНДЕ ВИРУСТЫҢ
ЖАСУШАНЫ ЗАҚЫМДАУ ПРОЦЕСІН КӨРУІМІЗГЕ
БОЛАДЫ. КОМПЬЮТЕРЛІК ӨҢДЕУДЕН ӨТКІЗІЛГЕН

21.

Пикорнавирус
липидтік қабаты болмайтын
вирустар қатарына жатады. Италян сөзі өте
кішкентай деген мағына береді, яғни РНҚ
құрамындағы өте кіші көлемдегі вирустар. размер
вириона 25—30 нм;
Вирусты
сыртынан нәруыз қабаты қаптайды,
ішінде ДНҚ немесе РНҚ болады. Басының
мөлшері 30 нм, ал «құйрығының» ұзындығы 2022 нм-ге тең. «Құйрығының» ұшы – нәруыз
молекуласынан тұратын қуыс түтік.

22. Пикорнавирус

ПИКОРНАВИРУС

23. Пикорнавирус

ПИКОРНАВИРУС

24.

Рабдовирус-
оқ пішінді вирустар туыстастарына
жататын (вирион ұз. 175 нм, ені 70 нм);
липопротейнді қабаты бар; жіп тәрізді 1 тізбекті РНК
лы. Олардың қарапайым өкілі құтырма және стоматит
вирустары.
Қызылша-
рабдовирустар әсерінен туады. Кейін
зақымдалған жерде аэроманоз бактериялары
көбейеді. Аурудың балықтағы көрінісі: терісінде
қанды дақтар, тиыны түседі, көзі бұзылады, іш
қуысына су жиналады, денесінде язвалар пайда
болады.

25.

Рабдовирустар әсерінен туындаған патология

26.

Поксвирустар-
жануарлар вирустарына жатады, үлкен
ДНҚ-лы вирус. Вирионы кірпіш немесе сопақша
пішінді. Адамға патогенді әсер етеді. (оспа, дерматит).
Геномы 2 тізбекті ДНҚ молекулаларынан тұрады.
Вирус ағзаға шлак шығарғанда қалдық түрінде енеді.

27.

Поксвирустар

28.

Қорытынды
Көп жылдар бойы гентикалық материал ақзаттан тұрады деп
саналатын. Тек 50-ші жылдардың соңында ғана
бактериялар мен вирустврдың тұқым қуалаушылық қасиеті
нуклеин қышқылдарында екені анықталды. Вирустағы
нуклеин қышқылдары (РНҚ немесе ДНҚ) генетикалық
информацияны сақтайды және ақзаттардың құрамын
қадағалайды, Мұндай тұжырымға келудің негізін мынадай
тәжірибе арқылы білуге болады: вирустар нуклеин
қышықылын ақзаттардан ажыратып, торшаға ексе ондай
торшаларда вирустардың жаңа, толық түрлері пайда
болады. Осы тәжірибеден вирустардың көбеюіне, толық
сақталуына олардың нуклеин қышқылының керек екенін
білуге болады.

29.

Пайдаланылған әдебиеттер:
Ш.Мырзабекова, «Жалпы вирусология»
В.Иванов, «Вирусы и вирусные заболевания»
К.Мұхаметжанов, «Жалпы генетика»
Т.Қасымбаева, Л.Аманжолова «Жалпы биология»
http//www.medinfo.ru
http//[email protected]