Қалалардың оңтайлы жер үлгілері

1.

Қалалардың
оңтайлы
жер үлгілері
1

2. Қалалардың оңтайлы жер үлгілері

• Елді мекендердегі жердің бас жоспары
• Тюненнің концентрлік моделі
• Орталық жерлерде В.Крисаллер
моделі
• А.Леш моделі
• Рекуренттік орталық орындар :
жәрмеңкелер мен базарлар
2

3. Елді мекендердегі жердің бас жоспары

Кез келген картада, елді мекендерді
орналастыруды көрсететін 3 негізгі бөлікке
бөлуге болады.
Елді мекендер автомобиль жолдары келісім
алдын ала сызықтық - жолдар немесе темір
жол, кеме жүретін өзендердің;
Агломерация,
салдарынан
минералдар
немесе қолайлы географиялық жағдайына
ірі кен орындары қаланың қозғалу
жүйесінде түрлі
элементтермен
елді
мекендерді жинақтаушы.
Аралықтары біркелкі - елді мекендерге
тән,
Біркелкі
ауыл
тұрғындарын
орналастырылған,тауарлар мен қызметтерді
қамтамасыз ету функцияларын жүзеге
асыратын орталықтар.
3

4.

Геоурбанистика
Қала (Микроэкономикалық Тюнень тәсілі) шегінде
шаруашылық қызметтің әр түрлі орналасуы
Қалалық жүйелерінің ең маңызды ұғымдарының бірі қалаға әсер ету
аймағында тұжырымдамасы болып табылады.
Қаланың әсерін теориялық аймағын зерттеуге алғашқы әрекеті (1826
«ауыл шаруашылығы мен ұлттық экономиканы, оның қатысты
оқшаулаған мемлекеттік») фон Тюнень жұмысы болып табылады .

5.

Геоурбанистика
Тюнень фоны теориялық моделі бойынша қала
қарапайым сыртқы әлемнен оқшауланған, үздіксіз,
біртекті, аннотация болып саналады.
Қаланың негізгі іс-шаралары - ауыл шаруашылығының
әр түрлі өндірістері .
Қаланың негізгі қызметі - тұрғындары үшін қажетті
тауарларды өндіру, және сауда.
Қала маңыауыл шаруашылығы өніміне ғана нарық
болып табылады.

6. Тюнень моделі - жалпылама (жалпылама, жеңілдетілген) моделі болып: Барлық өнім нарығында бірдей жеткізуі бар, және сол аумақтық концентрлік

аймақтары шегiндегi
жер пайдалану қарқындылығына қарамастан аймағында орналасуы мен құны бірдей.
облыстардың кезектесіуі . Бұл қарапайым ереже: жер, жер ауданы бірлігіне өндірістіғ
ірі көлемін өндіру . Жалдау градиентті және нарыққа жақын орналасқан болады,
содан кейін жер аумағы екінші жоғары нақты көлем өндірісі болып келеді .
6

7.

Геоурбанистика
Өндірілетін
өнімнің
түрі
мен
өндірістік
қарқындылығы: Әрбір х технологиясы мен екі
аспектілері сипатталады.
Сол технологияның опциялары өндірістік процесінің
экономикалық жағдай барлық сайттар үшін бірдей
болып табылады.
Айырмашылық тек қана басқа бір ауданы, олардың
жағдайы мен көлік шығындарының деңгейінің
айырмашылығын азайтатын болады.

8.

Геоурбанистика
Технологияны таңдағанда шешім і өндірісінің
рентабельділігін өлшеуге негізделген
Түрлі технологиялар кестесі Bi(d) коммерциялық функциясы В (г) і (і =
1, 2,3) фондық Тюнень моделі

9.

Геоурбанистика
Фон Тюнен Росток қаласының айналасындағы жер оңтайлы
құрылымын анықтады:
1 - көкөніс-бақша дақылдары мен қарқынды сүт өндірісі;
2 - орман шаруашылығы;
3 - қарқынды технологиялық дақылдар;
4 - шалғынды өсімдік айналымы дақылдары ( «аз қарқынды»);
5 - үш далалық өсімдік айналу кең дақылдары;
6 - кең жаю
Фон Тюнен экономикалық қызмет полюстерін тұжырымдамасын
теориясы мен ықпал ету салаларын тұжырымдамасын
таныстырды.
Бұл басты фактор экономикалық қашықтық болып табылатын
модельдерін класс білдіретін, жер бағасы бірінші үлгісі болып
табылады.

10.

Нақты нарықтық әлдеқайда қиын. Әрбір өндірістік
салыстырмалы көлік шығындары (бірлігі қашықтықта бір
өндіріс көлемінің бірлігіне жеткізу құны), және кеңістіктік
жандандыру мүмкіндіктері мен шектерін өз көрсеткіштерін
(жер алаңы бірлігіне өнім көлемін ұлғайту) бар. Бұл
параметрлер диаграммада формуласы бағасы градиент және
оның желілерін пішіні желісімен салыстырғанда ойыс
Tyunen
(сур.
2.2)
ұсынылған
болып
қиындатады.Ауарлардың
жекелеген
түрлері
үшін
сұраныстың өсуі өндірістің тиісті түріне алып жер
пайдалану қарқындылығының артуына, сондай-ақ осындай
жер учаскесін аумақтық жері кеңейту әкеледі.
Нарық өндірістің ұлғаюына (тауарлардың осы түрінің
өндіріске бөлінген ресурстарды ұлғайту) сұраныстың
өсуімен жауап береді. Сонымен қатар жер пайдалану
трансформация: бұл жағдайда, ауыл шаруашылығы
мақсатындағы жер жеңіл өнеркәсіп оккупацияланған
аумағында айналады.Бұл әсер уақыт, кеңістікте де одан әрі
10
тарала алады.

11.

Пікірлер. Тюненнің моделі:
Дәйекті айнымалы концентрлік аумағын функционалдық
пайдаланудың әр түрлі аумақтық орналасқан жері аймақтары мен
олардың пайдалану қарқындылығы төмендеуі бар - «шеткі
орталығы»
1) эмпирикалық қалалық білім беру осі бойымен қалыптасады радиалдыконцентрлік құрылымы, фактіні әмбебап дәлелдейдішетке орталығынан
бағыты;
2) бұл ретте барлық кеңістіктік, дедуктивті моделін сәйкес келедіқалалық
жерлерде құрылымы сөзсіз «орталығы - шеткі үшін» сапқа тура келеді
осіне;
3) уақыт экономикалық механизмін түсіндіру қалалық кеңістіктік құрылымы
қайта қамтиды;
4) кеңінен әр түрлі болуы мүмкін, оның параметрлік көрсеткіштердің астам
қалалық кеңістікте жалпы нысандағы тұрақтылық (тұрақтылық пен
беріктігі біріншілігін) бекітеді, бірақ жеке және деформациялар еріксіз
қарамастан, негізгі радиалды-концентрлік жоюға мүмкін емес - бұл
түрінде ауытқу.
11

12.

Геоурбанистика
Функционалдық иерархиясының жалпы
тұжырымдамасы
Тауарлар мен қызметтерді ұлттық және өңірлік деңгейде
өндіріс тарату қалаларының мөлшерімен, және ықпал ету,
олардың аймақтарын «салмағы» ұштастыра функционалдық
иерархия, байланысты.
Қызмет көрсету аймағын төменгі деңгейі және үлкен
екінші деңгейдегі жасушалар, өз кезегінде, т.б., әлі үлкен
үшінші деңгей жасушаларында кірістірілген - аз
жасушаларының болжануда орталық позиция иерархиялық ұя
классикалық теориясы
Жасушалардың әр деңгейдегі орталығында осы қызметті
жүзеге асыратын, қаланың болып, тиісінше қалалық
орталықтардың иерархиясын алынған.
Иерархиялық қалалық Rank оның орталық құрайды.

13.

Геоурбанистика
1920-30 кезінде Германияда құрылған орталық орындардың
тұжырымдамасы
Kristallera V. (1933) және А. Леша (1940) жұмыс істейді.
Осы Тұжырымдаманың бастапқы негізгі Англия мен Шотландия оның
өңiрлерiнiң даму саясатына байланысты, Ұлыбритания (1932) қатар
пайда болды.Сауда моделі Kristalleraны тиімді ұйымдастыру қаланың
өмір сүру үшін басты себебі (қала құраушы бөлшек секторы ретінде),
сондай пайда.нарықты сипаттайтын
Аудан және халықты, тәуелді айнымалы, құны факторлардың төрт топқа
анықталады:
1.Ауқымдағы экономикасы туындаған жинақ деңгейі.
2.Халықтың саны атқарды.
3.Экономикалық қашықтық.
4.Саны жиілігі

14.

Орталық тауарларды сату ауданы
нарығындағы шекті мөлшері
лауазымына
опциялары орталық
жерлерге қатысты
есеп айырысуды
атқарды
K = 3, K = 4, K = 7

15.

• Орталық орны теориясы осындай 30-40-шы жылдарыақ жаңадан әзірленген учаскелерде, елді мекендердің
дизайнында пайдаланылған. жаңа есеп айырысу
сайттарды таңдау үшін таусылған жерлерді Zyuderzee
(Нидерланды) туралы.
• Көптеген батыс елдерінде өңірлік жоспарлау
пайдаланылатын Орталық орны теориясы: 80-шы
жылдары. Германияда аймақтық жер жоспарларын
бірқатар; Швецияда әкімшілік-аумақтық арналған.
• КСРО, орталық орын теориясы негізінде жасалған
есептеулер, қалалық жүйелер мен қалалық өсу
болжамдарының (Shuper, 1983, 1984) иерархиялық
құрылымын
талдау,
есеп айырысу
жүйелері
тұрғысынан
тұрақтылығын
бағалау
үшін
пайдаланылады.

16. Вальтер Кристаллер (1893-1969 жж.)

Вальтер
Christaller
(1893-1969
екіжылдық кезеңде).
МОДЕЛЬ
орталық
орын
B.
Kristallera
Докторантура
неміс
ғалымы
Вальтер
Christaller
«Оңтүстік Германияда Орталық
орындар» Бұл қоғам аумақтық
ұйымдастыруды жақсарту және
Германия әкімшілік-аумақтық бөлу
жақсарту
үшін
әзірленген
қалалардың
оңтайлы
жері
теориясын, баяндалған болатын 1933
жылы жарық көрді.
16

17. Условия выполнения модели

УСЛОВИЯ ИДЕАЛЬНОГО
ГОСУДАРСТВА:
Города расположены на бесконечно
однородной равнине
одинаковая плотность и
покупательная способность
населения
одинаковое транспортное сообщение
равномерное размещение ресурсов
покупка центральных товаров
осуществляется в ближайшем
центральном месте
ни одно из центральных мест не
получает избыточной прибыли
17

18. Модель центральных мест

• Группа тождественных
центральных мест имеет
шестиугольные дополняющие
районы, а сами центральные
места образуют правильную
треугольную решетку
18

19. Прежде чем разобраться в логике рассуждений В.Кристаллера, необходимо рассмотреть термины, используемые в модели:

• Центральное место - синоним города, центр для
всех других населенных пунктов данного района,
обеспечивающий их «центральными» товарами и
услугами
• Дополняющие районы - территории,
обслуживаемые центральными местами
• конус спроса - радиус зоны сбыта центральных
товаров, нижний предел - пороговый размер
рынка,
верхний предел - расстоянием, вне которого
центральное место не способно сбыть свой товар
19

20. Конус спроса

• конус спроса - радиус
зоны сбыта центральных
товаров, нижний предел пороговый размер рынка,
верхний предел расстояние, вне которого
центральное место не
способно сбыть свой
товар
т.е. количество сбываемого
товара сокращается с
ростом расстояния, т.к.
растут транспортные
издержки
20

21.

• Центры более высокого порядка большей людности представляют
широкий набор товаров и услуг, низкого (меньшей по сравнению с
первыми людности) порядка - меньший набор товаров и услуг.
Наглядный пример организации территории по принципу
центральных мест - размещение учебных заведений: в городе областном центре обязательно есть 1-2 высших учебных заведения,
где учатся преимущественно жители данной области, в районных
центрах данной области вузов, как правило нет, зато есть
стандартный набор средних учебных заведений, где обучается
молодежь данного района; а в деревнях, в зависимости от числа
жителей, работают средние или только начальные школы. Таким
образом, по мере продвижения вверх по лестнице образования, число
учебных центров уменьшается, количество обучающихся растет,
растут и дополняющие районы. Аналогичная зависимость
существует, например, и в размещении больниц.
21

22. Механизм формирования шестиугольной решетки

• Возникает при стремлении
разместить на плоскости
максимально возможное колво конусов спроса
если города - в узлах решетки оптимизируется рыночная
структура (территория
обслуживается минимальным
кол-вом центральных мест)
если города - в середине ребер оптимизируется транспортное
сообщение
если города в пределах
рыночной зоны оптимизируется АТД
22

23.

23

24. Модель центральных мест

• Применительно к
пров. Srechuan,
Китай
24

25.

Геоурбанистика
ТЕОРИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ЛАНДШАФТА А. ЛЁША
Модель А. Лёша (конец 1930-х годов) основана на системе уравнений
пространственного равновесия, описывающих пространственную
локализацию функций городов.
Она объясняет экономическую концентрацию в городе присутствием в
нем функций промышленного производства, что объясняется общим
эффектом экономии агломерации и минимизацией суммарных
транспортных издержек.
Лёш учитывает неоднородность экономического пространства
(месторождения полезных ископаемых, узлы коммуникаций).

26.

Геоурбанистика
Қосымша талдаулар жүргізу арқылы мүмкіндігінше
тұтынушыларды бөлу үшін Леш мынандай шешімге
келеді, өндіріс орталықтарының бай және кедей
секторларын алтыбұрыштық желіге келтіру.
Барынша мүмкін сәйкес секторлар, бай қалаларды
нарықтық ауданы орталығының айналасында
қолайлы жүйе арқылы қол жеткізуге болады.

27. Август Леш (1906-1945 жж.)

27

28. Август Лештың моделі

• 1954 ж. «Географиялық шаруашылықты
орналастыру» - орыс тіліне аударған алғашқы
аудармасы (ағылшын тілінен)
• 2007 ж. орыс тіліне аударған алғашқы аудармасы
(неміс тілінен) – В.Н.Стрелецкий
• Кристаллердің моделіне қосымша факторлар
енгізілді:барлық елді-мекендер үшін ең бастысы ол,
«орталық орындар»
• Бірмезгілде нарықтық және көліктік саланы және
АТД оңайландыру.
28

29.

29

30.

1954 ж. Неміс экономисті А. Лештың «Географическое размещение
хозяйства» атты еңбегі жарыққа шықты (1959 жылы орыс тіліне
аударылған). Еңбегінде қалаларды күрделі жағынан орналастырудың
моделі ұсынылды және ол шынайылыққа жақын болды. А.Леш қосымша
мәліметтер енізді, ең маңыздыларының бірі – барлық елді-мекендер үшін
орталық аймақтың аудан көлемі: ең үлкен және маңызды қала,елдімекендер үшін экономикалық тұрғыдан маңызды орын болуы керек. Ары
қарай даму мен логикалық жүйе мынаған алып келді: тарату торы
К=3,4,7 болса оны орталық аймақтарға қарай таратып, бағыттау арқылы,
ең жоғарғы мүмкін болған К=3, К=4, К=7 жүйеге келу болды. Бұл жүйе
үшеуін бір орталыққа бағыттады: нарықтық, көліктік және әкімшілік
тұрғыдан.
Орталық жүйені жою, қаланы тең дәрежеге бөлу мен кеңістікті дұрыс
құру арқылы "секторлық" сала, одан кейін «бай" және «кедей"
аудандарға бөледі.
30

31. Экономикалық ландшаф жүйесі

31

32. Маусымдық орталықтар – жәрмеңкелер мен базарлар

• Экономикасы,
инфрақұрылымы
нашар
дамыған
аудандардың–
орталығы қызметін шағын
сауда орындары құрайды.
• Аймақтардың
саны
мен
тығыздығы,
экономиканың
өсуі, тауар айналымының
өсуі - уақытша орындардың
тұрақты орнына айналады.
32

33. Ниягериядағы маусымдарға байланысты орталықтар

33

34. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!