Demokratik jamiyatni barpo etishda nodavlat va jamoat birlashmalarining o'rni

1. MAVZU: Demokratik jamiyatni barpo etishda nodavlat va jamoat birlashmalarining o'rni. Theme: The place of not state societies

in
building democratic society

2.

Reja:
• 1. Nodavlat, notijorat va jamoat tashkilotlari tushunchasi,
ularning mazmuni va moqiyati. ququqiy asoslari.
• The value of not state not export and society
organisations, their subjects and rights bases
• 2. Nodavlat va notijorat tashkilotlarining funktsiyalari,
ularning O'zbekistonda yangi jamiyat qurishdagi ishtiroki.
• The functions of not state and not export organisations,
their participation in building new society in Uzbekistan
• 3. Ko'ppartiyaviylik–demokratik jamiyat qurishning muqim
sharti.
• Polibatching – main condition of building new democratic
society

3. Jamoat birlashmalari

Биринчи масала.
Jamoat birlashmalari
• Jamoat birlashmalari, nodavlat va notijorat
tashkilotlari tushunchalari bevosita fuqarolik
jamiyati tushunchasiga borib taqaladi.
• Agar ularga ta'rif beradigan bo'lsak, aytish
kerakki, ”jamiyat” bu – kishilarning tarixan tarkib
topgan qamkorlik birligi faoliyatlari majmui
bo'lsa, jamoat birlashmalari fuqarolarning
qonunda belgilangan tartibda davlat ro'yxatidan
o'tkazilgan tashkilotlardir.

4. Nodavlat, notijorat va jamoat tashkilotlarini tuzishdan maqsad

• 1.Kishilarning fuqarolik, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy
soqalardagi ququqlari qamda erkinliklarini amalga
oshirish va qimoya qilish;
• 2. Davlat va jamoat ishlarini boshqarishdagi ishtirokini
kuchaytirish;
• 3. Kasb va qavaskorlikka oid qiziqishlarini qondirish;
• 4. Ilmiy – texnik va badiiy ijodkorlikni rivojlantirish;
• 5. Aqoli salomatligini saqlash, xayriya ishlarida
qatnashish, kasb, maqorat, soqlomlashtirish, jismoniy
tarbiya va madaniy yodgorliklarni muqofaza qilish;
• 6. Fuqarolarni vatanparvarlik va insonparvarlik ruqida
tarbiyalash;
• 7. Xalqaro aloqalarni kengaytirish va qokazo.

5. Jamiyatshunos olim Filip Shmitterning fikricha jamiyatining muqim jihatlari

• shaxsning aqoli aloqida guruqlari va
davlatdan mustaqilligi;
• tashkiliy yaxlit bir butunlik;
• davlat tomonidan qimoya qilinadigan
ququqlariga asoslangan Korporativlik”;
liberallashish bilan boqliq jarayon yoki
qodisa;
• avtokratiyaning despotik kuch sifatida
demokratiya ta'sirida zaiflashuvi

6. Demokratik jamiyatni barpo etishning uch sohasi

• Bular davlat, bozor (iqtisodiyot) va jamoat
tashkilotlaridir.
• Bu erda biz uchun uchinchi soqa ahamiyatli,
chunki uning tarkibiga kasaba uyushmalari,
jamqarmalar, yoshlar va xotin-qizlar harakatlari,
kasbiy uyushmalar, klublar va boshqalar kiradi.
Shuning uchun ham bu soqa sub'ektlari turlicha
nomlanadi.

7. Noqukumat va notijorat tashkilotlarining xususiyatlari

• M: AqShda – noqukumat va notijorat
tashkilotlari, Buyuk Britaniyada – xayriya
muassasalari, boshqa davlatlarda ko'ngilli
jamiyatlar deb yuritiladi. Ular qaysi davlatda
qanday nomlanishidan qat'iy nazar, faoliyat
maqsadi, mazmun – moqiyatiga ko'ra bir xil
o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bular: ixtiyoriylik ,
mustaqillik, o'zini o'zi mablaq bilan ta'minlash,
o'z nomidan kelib chiqib, jamoatchilik, ya'ni
ko'pchilik uchun xizmat qilish.

8. Prezident I.A.Karimov Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq VIII sessiyasida

• «Jamiyatimizda nodavlat, jamoat
tashkilotlarining, avvalo fuqarolik
institutlarining rivojlanishiga keng
imkoniyatlar ochib berish va ularning
faolligini oshirishga ko'mak va yordam
ko'rsatish darkor»- degan edi.

9. Davlatning iqtisodiy soqaga, xo'jalik yurituvchi tuzilmalar, birinchi galda, xususiy sektor faoliyatiga aralashuvini cheklash

• Bugun bu yo'nalishda quyidagi isloqotlar amalga
oshirilmoqda:
• - birinchidan, jamiyat a'zolarining ongi, irodasi,
madaniyati, ma'naviyati va bilimi yuksak
darajada bo'lishiga erishish, ularning ququqiy
ongi va ququqiy madaniyatiga aloqida e'tibor
berish;
• - ikkinchidan, jamiyat a'zolarining manfaatlari
uyqunlashuvi jarayonlarini shakllantirish, jamiyat
va shaxsiy manfaatlar mushtarakligiga erishish;

10.

• - uchinchidan, jamiyatning takomillashuvi, yangilanishi
uchun kuchli va aniq siyosiy, iqtisodiy, madaniy
imkoniyatlarni shakllantirish;
• - to'rtinchidan, jamiyat a'zolari va tuzilmalari o'rtasidagi
qamkorlik asosida jamiyatning umumiy manfaatlarini
uyqunlashtirish;
• - beshinchidan, jamiyatdagi munosabatlarni tartibga
soluvchi ququqiy qoidalar ta'sirini kuchaytirish, ularga
ongli ravishda bo'ysunish amaliyotini shakllantirish;
• - oltinchidan, siyosiy qokimiyatning o'z vazifalarini to'liq
bajarishiga kengroq va qulayroq imkoniyatlar yaratish,
unga nisbatan jamiyat a'zolari ishonchini kuchaytirish,
aqoli tomonidan keng va faol qo'llab-quvvatlanishiga
erishish va qokazo.

11.

Ikkinchi masala.
• Statistik ma'lumotlarga ko'ra bugungi
kunda respublikamizda 5277 ta jamoat
tashkilotlari faoliyat ko'rsatmoqda.
Ularning 60 tasi xalqaro va 336 tasi
respublika aqamiyatidagi jamoat
tashkilotlaridir.

12. 2005 yilda mamlakatimizda quyidagi jamoat birlashmalari faoliyat ko'rsatdi:

1.Jamiyatlar - 83 ta
2. Assotsiatsiyalar – 57 ta
3.Kasaba uyushmalar -16 ta
4.Siyosiy partiyalar – 5 ta
5.xarakatlar - 3 ta
6.Jamg’armalar – 70 ta
7.Federatsiyalar - 53 ta
8.Markazlar – 41 ta
9.Uyushmalar - 23 ta
va boshqalar

13.

• «Orolni qutqarish xalqaro jamqarmasi»,
«Soqlom avlod uchun», «Sen yolqiz
emassan», «Shaqidlar xotirasi»,
«Maqalla», «Oltin meros», «Iste'dod»,
«Amir Temur», «Dori - darmon»,
«qunarmand», «Tasviriy oyna», «Dexqon–
fermer xo'jaligi», «Advokatlar», «Kasaba
uyushmalari», «Kurash», «Karate-do» va
boshqa ko'plab jamqarma, qarakat,
assotsiatsiya, uyushmalarni misol qilib
ko'rsatish mumkin.

14. Bugungi kunda

• Nodavlat jamoat birlashmalari yangi
demokratik davlat, adolatli fuqarolik jamiyati
barpo etishda davlatning asosiy qamkoriga
aylanmoqda.
• Bu qolni boshqa rivojlangan davlatlar bilan
taqqoslasak quydagilarni ko'ramiz. Masalan,
22 ta rivojlangan mamlakatda ish bilan band
aqolining 4,9 foizi nodavlat sektorida band. Bu
ko'rsatkich, Niderlandiya 12,4, Irlandiya -11,5,
Belgiya -10,5, Isroilda -9,2, Avstraliyada -7,2,
Buyuk Britaniyada -6,2 foizga teng

15. nodavlat tashkilotlarning huquqlari

• o'z a'zolari va qatnashchilarining ququqlari va qonuniy manfaatlarini
qimoya qilish;
• - ijtimoiy qayotning turli masalalariga doir tashabbuslar bilan
chiqish, takliflar kiritish;
• - davlat qokimiyati va boshqaruv organlarining qarorlarini ishlab
chiqishda, belgilangan tartibda ishtirok etish;
• - OAV ni ta'sis etish qamda noshirlik faoliyati bilan shuqullanish;
• - o'z nizomida belgilangan vazifalarni bajarish uchun tadbirkorlik
tuzilmalarini tashkil etish;
• - o'z ramziy belgilarini ta'sis etish;
• - o'z faoliyatiga taalluqli masalalar yuzasidan yiqilishlar,
konferentsiyalar o'tkazish;
• -qonun doirasida joylarda vakolatxonalar ochish va filiallar tashkil
etish.

16.

Uchinchi masala.
• Demokratik fuqarolik jamiyatini barpo
etishning eng muqim shartlaridan biri
jamiyatda ko'ppartiyaviylikning qaror
topishidir. Zero, siyosiy partiyalarga, ya'ni
ko'ppartiyaviylikka asoslangan ijtimoiysiyosiy munosabatlar majmuasigina fuqarolik
jamiyatini barpo etish uchun zarur shartsharoitlarni yaratadi.

17. Konstitutsiyamizning XIII bob 60-moddasida

• «Siyosiy partiyalar turli tabaqa va guruqlarning siyosiy
irodasini ifodalaydilar va o'zlarining demokratik yo'l bilan
saylab qo'yilgan vakillari orqali davlat qokimiyatini
tuzishda ishtirok etadilar»,- deyilsa,
• «Siyosiy partiyalar to'qrisida»gi (1996 yil 26 dekabr)
qonunda esa partiyalarni tuzish, ularni faoliyat
ko'rsatishi, partiyaga a'zolik, partiyani nizomi, ro'yxatga
olish, mulkiy munosabatlarga doir ququqiy maqomlari
belgilab berildi.

18. O'zbekiston siyosiy partiyalari

• 1991 yil 1-noyabrda O'zbekiston Xalq
demokratik partiyasi (O'z.XDP),
• 1995 yil 18 fevralda «Adolat» sotsial
demokratik partiyasi (ASDP),
• 1995 yil 3 iyunda «Milliy Tiklanish» demokratik
partiyasi (MTDI),
• 1998 yil 28 dekabrda «Fidokorlar» milliydemokratik partiyasi(FMDP), 2003 yil 15
noyabrda Tadbirkorlar va ishbilarmonlar
qarakati O'zbekiston Liberal demokratik
partiyasi (O'ZLiDep) tashkil topdi.

19. Islom Karimov

• – Siyosiy partiyalar xalqni, millatni qadimqadimdan birlashtirib kelayotgan
mushtarak qoyalar qam borligini doimo
esda tutishi zarur. Shu bois ular o'z
manfaatlarini qimoya qilishda bir-biriga
raqib yoki muxolifat bo'lishi mumkin, lekin
yagona Vatan, yagona xalqmanfaatlari
qaqida gap ketganda qammasi bir musht
bo'lib birlashishi darkor.

20. Buning uchun

• Siyosiy partiyalardan xalq orasiga kirib
ishlashni, xalq dardi bilan yashashni, uning
e'tiboriga tushib, qurmat va ishonchini
qozonishni, xalq manfaati yo'lida o'z
dasturini ro'yobga chiqarish uchun qarakat
qilishni talab etadi.

21. Mavzuga oid tayanch so'zlar

• Demokratik jamiyat, nodavlat, notijorat
tashkilotlar, jamoat birlashmalari, fu?arolik
jamiyati, guru?lar, manfaatlar, partiya,
fraktsiya, saylov, funktsiya,
ko'ppartiyaviylik.

22.

• Lecture 12
• Family, mahalla and local authorities – is
the base of democratic society
Family – is an important part of society. It
takes part in passing to a new generations
work experiences, and national heritage.
Family serves as primary source of ideals,
habits. Its role is huge as a formation of
consumers’ organization.
Family is a social unit, based on natural,
religious and rights conditions.

23.

• It is said that love and family is a special art
of creating yourself and other person
according to laws of beauty, kindness. Here
the knowledge about biological and
physiological nature is required. Here you
must control not only your rights, but also to
know well all your relatives, all your duties as
husband or wife, father or mother and so on.
In this lecture we will see the problem of
family as social institute and factor of
democratic society creation.