Дидактика туралы ұғым. Оқыту процесінің мәні

1. ДИДАКТИКА

1. Дидактика туралы ұғым. Оқыту процесінің
мәні.
2.Қазақстанда дидактика мен жеке пән
әдістемесінің негізін салушылар..

2. «Дидактика» - бұл

«ДИДАКТИКА» - БҰЛ
√
ежелгі грек сөзі, яғни didasko – оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген
ұғымды білдіреді
√ білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін
педагогика ғылымының саласы

3.

ДИДАКТИКА
"Нені оқыту керек?"
"Қалай оқыту керек?"
"Оқыту қалай жүргізіледі, оның заңдылықтары қандай?"
"Кімдерді оқыту керек?"
"Не үшін оқыту керек?
"Қайда оқыту керек?"

4. Оқыту – БҰЛ:

ОҚЫТУ – БҰЛ:
мұғалім мен оқушылардың белгіленген мақсатқа жетуге бағытталған, реттелген,
бірлескен іс-әрекеті, оқушылардың танымдық іс-әрекетін арнайы ұйымдастыру
Оқыту процесі - мұғалім мен оқушының бірлескен ісәрекеті
Білім беру мазмұнын ашу процесі
оқушылардың ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды меңгеруі, шығармашылық қабілеттерін
дамыту, дүниетінымын, адамгершілік, эстетикалық көзқарастары мен сенімдерін
қалыптастыру үшін мұғалімнің белсенді оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыруы
және ынталандыру іс-әрекеті.

5. ОқытудыҢ маңызды міндеттері:

ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗДЫ МІНДЕТТЕРІ:
Оқушылардың танымдық белсенділігін ынталандыру.
Оқушылардың
ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды
меңгеруіне керекті оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру.
Ақыл-ойды,
дамыту.
ұғымталдықты,
қабілетті,
дарындылықты

6. Дидактиканың негізін салушы чех педагогы Ян Амос Коменский (1592-1670). Оның 1632 жылы шыққан "Ұлы Дидактика" кітабында оқыту

ДИДАКТИКАНЫҢ НЕГІЗІН САЛУШЫ ЧЕХ ПЕДАГОГЫ ЯН АМОС КОМЕНСКИЙ (1592-1670).
ОНЫҢ 1632 ЖЫЛЫ ШЫҚҚАН "ҰЛЫ ДИДАКТИКА" КІТАБЫНДА ОҚЫТУ МАҚСАТЫ,
ӘДІСТЕРІ, ПРИНЦИПТЕРІ, СЫНЫП-САБАҚ ЖҮЙЕСІ ТУРАЛЫ ЖАЗЫЛДЫ
Басты мақсат - адамшылық, оған жету
жолы - білім беру және оқыту деп санады.
Я.А.Коменский
саналылық және
белсенділік, көрнекілік, жүйелілік
және сабақтастық, жаттығу және
түсініктілік принциптерін ұсынды.
"Көп емес, өмірге керекті білімдерді" беруге шаңырып,
оны түсіндіру үшін жаттығу, тәжірибелік әдістерді
қолдануды ұсынды.
Коменский
сынып-сабақ
жүйесін терең зерттеді.

7. "Жақсы ұйымдастырылған мектеп заңдары" деген еңбегінде сынып-сабақ жүйесінің бөліктерін атады.

"ЖАҚСЫ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН МЕКТЕП ЗАҢДАРЫ" ДЕГЕН
ЕҢБЕГІНДЕ СЫНЫП-САБАҚ ЖҮЙЕСІНІҢ БӨЛІКТЕРІН АТАДЫ.
оқушыларды мектепке белгілі бір уақытта қабылдау, сабақ
аяқталмай, ешкімді одан босатпау;
оқушыларды сыныптарға бөлу;
әр сыныпқа бір бөлме беру;
күніне 4 сабақ өткізу;
әрбір сағатта істелетін жұмыстарды жоспарлау;
қоңыраудың соғылуы;
тәртіп;
бір сабақтың үзаңтығы бір сағаттан аспау керек;
сабақты күзде бастау.

8.

Сабақты 3 бөлікке бөлген:
соңы
басы
жалғасы

9. Иоганн Генрих Песталоцци (1746-1827жж.) "Гертруда өз балаларын қалай оқытады" (1801ж.) деген еңбегінде дамытып оқыту

ИОГАНН ГЕНРИХ ПЕСТАЛОЦЦИ (1746-1827ЖЖ.) "ГЕРТРУДА ӨЗ БАЛАЛАРЫН ҚАЛАЙ ОҚЫТАДЫ"
(1801Ж.) ДЕГЕН ЕҢБЕГІНДЕ ДАМЫТЫП ОҚЫТУ ПРИНЦИПТЕРІН ҰСЫНЫП, БАСТАУЫШ
МЕКТЕПТЕГІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНІҢ НЕГІЗІН ҚАЛАДЫ.
Қоршаған дүниені сезім арқылы қабылдау -
білім негізі. Одан әрі нәтиже - дерексіздік.
Білімді қажетсіну ынтаны туғызады. Сөз,
сан, шама - ақыл жемісі, оның негізі,
оқытудық қарапайым құралдары.
"Көз көргісі, құлақ естігісі, аяқ жүргісі, қол
ұстағысы, жүрек сенгісі, жақсы көргісі, ми
ойланғысы келеді" - деген. Осы тұжырымдарға
сай И.Г.Песталоцци буынға бөліп оқыту, алдымен
сурет салуға үйрету, содан кейін жазуға үйрету
тәсілдерін қолданған.
Бақылау әдісін, баланың бақылаудан алған әсерлерін талқылатуды қолданған. Оның
пікірінше "заттар мен құбылыстарды бақылаған баланың ойы оянып, сөйлегісі келеді".
Адамның дүние туралы түсінігі алғашңыда анық емес, оны реттейтін оқыту арқылы
жиналатын білім қоры, өйткені ол ақыл-ой жұмысын туғызады.
Бірақ білімді бере беру жеткіліксіз, ақылдық қуатын арттыру керек. Ол үшін түрлі
жаттығулар,
балаға
сөйлеу,
ойлату,
сұрақ-жауап
тәсілдері
қолданылған.
Пәндерді көрнекілік арқылы оқыту тиімді екендігін дәлелдеген.

10. Жан Жак Руссо (1712-1778жж.) "Эмиль немесе тәрбие туралы" (1762ж.) деген еңбегінде халыққа білім беруді, әр адамды дамытуды,

ЖАН ЖАК РУССО (1712-1778ЖЖ.) "ЭМИЛЬ НЕМЕСЕ ТӘРБИЕ ТУРАЛЫ"
(1762Ж.) ДЕГЕН ЕҢБЕГІНДЕ ХАЛЫҚҚА БІЛІМ БЕРУДІ, ӘР АДАМДЫ
ДАМЫТУДЫ, БАЛАНЫҢ БЕЛСЕНДІЛІГІН КӨТЕРУДІ ҰСЫНДЫ:
Өз заманының мектебін өмірмен байланыспағаны, кітап тілімен көп
сөйлегені
үшін
сынады,
Руссо
баланың
қажеттілігін
қанағаттаңдыратын оқыту теориясын ұсынды. Бұл тұжырымдамаға
сейкес баланы өмірге бейімдеу керек деп, тәрбиешілерді оның
қажеттіліктері
мен
қызығушылықтарын
ескеруге
шақырды.
Оның оқыту мен бала өмірінің байланысы, бала табиғатын зерттеу,
шығармашылық күшін дамыту, еңбекке дайындау сияқты идеяларының
педагогиканың дамуы үшін маңызы зор болды.

11. Ұлы орыс педагогы Константин Дмитриевич Ушинский (1824-1870 жж.) басқа тілде оқыту баланың табиғи куші мен қабілетін

ҰЛЫ ОРЫС ПЕДАГОГЫ КОНСТАНТИН ДМИТРИЕВИЧ УШИНСКИЙ (1824-1870 ЖЖ.) БАСҚА
ТІЛДЕ ОҚЫТУ БАЛАНЫҢ ТАБИҒИ КУШІ МЕН ҚАБІЛЕТІН ӘЛСІРЕТЕДІ, СОНДЫҚТАН ОНЫ
АНА ТІЛІНДЕ ОҚЫТУ КЕРЕК ДЕДІ
Ушинский бастауыш мектеп жұмысының негізгі бағыттарын, жеке пәндердің
мазмұнын анықтауға көп үлес қосты.
Халық шығармашылығы - ертегілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар білімділікке
көмектеседі. Зейінді жаттыңтыру, есте сақтауды жақсарту, қайталау, жүйелілік,
сабақтастық, беріктік принциптері, оқытудық түрлі әдістері баланың берік білім
алуын қамтамасыз етеді.

12.

Надежда Константиновна Крупская (1869-1939жж.).
Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру үшін оларға
терең білім керектігін, әр пәнді басқа пәндермен және
өмірмен байланыстыруды атап көрсетті.
Мұғалім теория мен тәжірибенің бірлігі арқылы жекелеген
пәндер арасында байланыс орнату керек деді.
Политехникалық оқуды қолдап, оқу жоспарына жалпы
техникалық пәндерді енгізуді ұсынды. Ол оқуды өнімді
еңбекпен байланыстыруға шақырды.

13. Дидактиканың негізін қалаушылар

ДИДАКТИКАНЫҢ НЕГІЗІН ҚАЛАУШЫЛАР
Антон Семенович Макаренко (1888-1939)
оку пәндерін жүйелі оқытуды
қүптады.
Ол
сол
кезде
қолданылған дальтон-жоспары,
жобалау әдісі сияқты оқыту
әдістеріне қарсы шықты.
Василий Александрович Сухомлинский (19181970)
оқытуды ақыл-ой тәрбиесінің маңызды құралы
деп қарады. Оқытудық табыстылығы мектептегі
мұғалімдердің рухани өміріне, ой-өрістерінің
кеңдігіне, мәдениеттілігіне байланысты деді.
Сонымен
қатар
өнімді
еңбек,
зерттеу
жұмыстары,
эксперимент
жүргізу,
құбылыстарды, әдебиеттерді өз бетімен түсіну ой
жұмысын шапшаңдатады.

14. Қазақстанда дидактика мен жеке пән әдістемесінің негізін салушылар

ҚАЗАҚСТАНДА ДИДАКТИКА МЕН ЖЕКЕ ПӘН ӘДІСТЕМЕСІНІҢ
НЕГІЗІН САЛУШЫЛАР
Ыбырай Алтынсарин (1841-1889жж.)
орыс тілін қазақтарға үйрету курсының, оқу жоспарларының, бағдарламаларының авторы.
Ол орыс тілі мен қазақ тілінің айырмашылықтарын анықтады. Оқыту процесінде көрнекілік,
әңгімелеу, кітаппен жұмыс әдістерін кең қолданды. Ы.Алтынсарин орыс тілін үйрету үшін
дайындық сыныптарын ашты, ауызша сөйлеу тәсілі қолданылып, орыс әдебиеті, грамматиканы
оқытқанда
казақ
тілінде
аз
сөйлеткен,
сөздік
жұмыстары
жүргізілген.
1879 жылы оқу құралы "Қырғыз хрестоматиясы" шықты. Бұл бірінші, қазақ тіліндегі оқу
құралы, оған ауыз әдебиеті шығармалары, өсімдік, техника атаулары енгізілді.

15. Ахмет Байтұрсынов (1873-1937 жж.). қазақша оқыту әдістемесінің негізін салушы. "Оқу ана тілінде жүргізілсін" — деген талапты

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ (1873-1937 ЖЖ.). ҚАЗАҚША ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ НЕГІЗІН
САЛУШЫ. "ОҚУ АНА ТІЛІНДЕ ЖҮРГІЗІЛСІН" — ДЕГЕН ТАЛАПТЫ БАСТАУШЫ.
1912 жылы тұңғыш рет "Әліппе" жазды, ол халықты сауаттандырудың басты құралы болды. Бұл
оқу құралы әрі сауат ашу, әрі ұлттық дүниетанымды іске асыру мақсатын қойды. 1926 жылы бұл
"Әліппенің" жете өңделген жаңа түрі жарияланып, қазақ халқының сауат ашу мектебінің басты
құралы болды. Әдіскер оқушыларға ереже жаттатудың тиімсіз екенін дәлелдеп, түсіндіру,
талдау, қорыту тәсілдерін қолдануды ұсынды. Сол сияқты әдебиет сабағын оқытқанда
әсерлендіру, талдау, бейнелеу, тұжырымдау тәсілдерін қолдану қажет екенін «Қай әдіс жақсы»
(1928ж.) деген мақаласында айқын баяндайды. Халыққа білім беру ісі үшін халықтың (ұлттың)
ана тіліндегі жазуы, оқу құралдары болуы керек. Міне, осындай өзекті мәселелерге Ахмет
Байтұрсынов ерекше мән беріп, ұлттық емлені, грамматиканы ғылыми негізде жаңадан құрып,
оны жүзеге асыруға басшы болды. Халықты надандық түнегінен шығару үшін оған білім беру
қажеттігін дәлелдеді. 1913 жылғы «Қазақша оқу жайынан» деген мақаласында «бала оқытатын
адам оған үйрететінін, оның көңіл сарайын, мұғалімдік ғылымды жақсы білу керек» - дейді.

16. Жүсіпбек Аймауытов (1890-1931 жж.)

ЖҮСІПБЕК АЙМАУЫТОВ (1890-1931 ЖЖ.)
"Тәрбиеге жетекші" (1924) деген еңбегінде баланы оқытудың ережелерін, заңдарын
баяндайтын, оқытудың дұрыс жүйесін тауып, білім берудің шарттарын көрсететін педагогика
бөлімі «Дидактика» деп, дидактикаға қазақ тілінде тұңғыш ғылыми анықтама берген.
Ж. Аймауытов баланың ақылын, сезімін, ерік-жігерін, мінезін тәрбиелеу керектігін атап
көрсетті. Балаға туған елдің салт-санасын, әдет-ғұрпын көрсетуді ұсынды. Баланың тіл
байлығын арттыруға ерекше көңіл бөлді.

17. Мағжан Жұмабаев (1893-1938 жж.)-

МАҒЖАН ЖҰМАБАЕВ (1893-1938 ЖЖ.)Ол зейінді тәрбиелеу жолдарын көрсетті:
мұғалімнің қатты сөйлеуі;
суреттердің бояуының ашықтығы;
әсердің күштілігі;
затты көрсету, суретін салдыру, балшықтан сол затты жасату.
Баланың ойын бөлетін сабаққа қатысы жоқ заттар, мұғалімнен қорқу, не көзге түскісі келу
сияқты сезімдер. Осы құбылыстарға жол бермеу үшін М.Жұмабаев сабақтарды түрлендіруді,
әсерді жаңалауды, оқуды енді бастаған балаларды 5-10 минут оқытуды, жаңа білім мен ескі
білімдерді байланыстыруды, жақыннан алысқа, таныстан бөтенге қарай оқытуды ұсынды.

18. ҚОРЫТЫНДЫ:

Оқытудық білім беру қызметі - бұл адам баласының білім байлығымен қаруландыру, оны өз
бетімен білім алуға, ілкерлік пен дағдыны игеруге даярлау. Қазіргі кезде білімді толық игеру
үшін оған қойылатын талаптарды ескерген жөн. Олар:
• білімнің толықтығы - оқу материалдарын түсіну үшін танымдық іс-әрекетті іске асыру;
• білімнің түсініктілігі - оқушылардың өз бетімен ізденіп ақыл ойын дамытуы;
• білімнің әрекеттілігі - жаңа білім алу үшін оқушыға бұрынғы білімін шеберлікпен пайдалану
мүмкіндігін жасау.
Оқытудық тәрбиелік қызметі - оқытудық тәрбилік ықпалы жайындағы идея Я.А.Коменскийдің,
И.Ф.Гербарттың, Ф.А.Дистервектің, Н.И.Пироговтың және К.Д.Ушинскийдің еңбектерінде
мазмұндалған.

19.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!

20. ТАПСЫРМА

• Биологтар
• Физиктер
• Шет тілі
Педагогикалық
ертегі
КОМИКС
Ағылшын
тілінде ертегі
Padlet
тақтасымен
кері
байланыс
әдістері
• Информатиктер