Геохронология. Геологиялық жылсанау

1.

Геохронология

2.

1 .Геологиялық жылсанау.
2.Таужыныстардың салыстырмалы және абсолют
жасын анықтау әдістері.
3. Геохронологиялық шкала.

3.

Қазіргі кезде жердің даму тарихы геологияға дейiнгi
(ғаламшарлық, планеталық) даму кезеңі және
геологиялық даму кезеңі болып екіге бөлінеді.
Геологияға дейiнгi кезең ұзақтығы 0,5–0,6 млрд
жылдай шамасындағы уақыт аралығын қамтиды. Бұл
кезең зерттеушiлерге әлi анық емес. Өйткенi ең көне
таужыныстардың нақты жасы 4,0 млрд жылдан
аспайды. Осыдан бiршама уақыт бұрын Канада
қалқанының батысында, Слейв провинциясында ең
көне таужыныстар орналасқан аудандардың бiрi
табылған. Жасы 3,96 млрд жыл деп анықталған осы
Акаста гнейсi – Жердегi жасы нақты анықталған ең
көне таужыныс.

4.

Геологиялық кезең жер қыртысы қалыптасқан
кезден басталып, қазiргi кезге дейiнгi уақытты
қамтиды. Бiрқатар зерттеушiлердiң пiкiрiнше,
атмосфера
мен
гидросфера
планета
аккрециясының (ұлғаюының) аяққы сатысымен –
қатты Жер жаралумен бiр уақытта, оның
қойнауының қарқынды, тiптi апатты немесе
қопарылысты
газсыздану
нәтижесiнде
қалыптасқан көрiнедi. Осы кезеңнен бастап
Жердiң iшкi жылуынан Күннен келетiн жылудың
басымдығы артқан. Ал жер бетiнде негiзгi екi
процестер тобы – эндогендiк және экзогендiк
процестер орын алады.

5.

Геологиялық процестердiң жалпы жүрiсiн қалпына
келтiру үшiн, яғни жер қыртысының тарихын
анықтау үшiн оны құрайтын таужыныстардың
жаралу ретiн бiлу керек. Басқаша айтқанда,
таужыныстардың қайсысы көне, ал қайсысы жас
екенiн, яғни олар жаралған уақытты анықтау қажет.
Таужыныс қатқабаттары жаралуының ретiн бiлу
арқылы олардың салыстырмалы жасын анықтауға,
яғни олардың қайсысы бұрын, қайсысы кейiн;
қайсысы жастау, қайсысы көнелеу екенiн айтуға
болады. Таужыныстардың жасын осылай анықтау
салыстырмалы
геохронология
(геологиялық
жылсанау) деп аталады

6.

Салыстырмалы жасты
анықтау әдiстерi
Стратигра
фиялық
Петрография
лық
Палеонтология
лық

7.

Стратиграфиялық
әдiс
таужыныстардың қабаттасу
зерттеуге негiзделген.
шөгiндi
реттiлiгiн
Петрографиялық әдiс таужыныстар
құрамын зерттеуге және салыстыруға
негiзделген, мысалы, көршi ұңғымаларда.

8.

Палеонтологиялық әдiс көне қазба
организмдер
(жануарлар
мен
өсiмдiктер) қалдықтарын зерттеуге
негiзделген. Ол таужыныстардың
салыстырмалы жасын анықтаудың ең
маңызды және ең көп таралған
әдiстерінiң бiрi болып табылады.
Жануарлар (фауна) мен өсiмдiктердiң
(флора) тасқа айналған қалдықтарын
таснұсқалар деп атайды

9.

Жетекшi қазба
таснұсқалар
уақыт ағымында
жылдам эволюция
аудан бойынша
кең таралуы

10.

Палеонтологиялық
(биостратиграфиялық)
әдiстер
Микропалеонтоло
гиялық
Палинологиялық
(споралықтозаңдық)

11.

уран-торий-қорғасын
Абсолют
жасты
анықтау
дың
радиолог
иялық
әдісі
калий-аргон
рубидий-стронций
радиокөмiртек

12.

Қазіргі халықаралық геохронологиялық
шкала
Қазіргі халықаралық геохронологиялық шкаланың
негізі жалпы стратиграфиялық жіктеме ретінде
1881 жылы Болоньяда өткен Халықаралық
геологиялық
конгресстің
2
сессиясында
қабылданған. Осы ХГК-тің 2 сессиясында
стратиграфиялық бөліктемелердің иреархиясы:
топ, жүйе, бөлім, жікқабат қабылданып, олардың
барлық елдерге ортақ аттары енгізілді. Ол 1900
жылы Дүниежүзілік геологиялық конгрестің 8
сесиясында оларға ең ұсақ стратиграфиялық
бірліктер қолданды.

13.

Жержылнама – жалпы геохронологиялық шкала
Төрттік (квартер) дәуірі (Q)
Дәуір
Төрттік
(квартер)
Q – 2,59 млн
жыл
Тарау – млн
жыл**
Буын
Тектоникал
ық фаза
Голоцен QH –
0,012
қазіргі QІV
Алматы
соңғы QІІІ
Жоңғар
ортаңғы QІІ
Баку
бастапқы QІ
Қойбын
калабрий Qc
Қорғас
Плейстоцен QP –
2,578
гелазий Qg

14.

Кайнозой KZ – 65,5
млн жыл
Эра
Мезозой MZ – 185,5 млн жыл
а
н
е
р
о з о й
млн жыл
Ф – 542
Эон
Дәуір – млн
жыл**
Неоген N –
20,44
23,03
Палеоген Р
(E*) – 42,97
66,0
Бор К – 79,0
145,0
Юра J – 56,3
201,3
Триас Т –
51,3
Заман – млн жыл**
плиоцен N2 – 2,74
миоцен N1 – 17,7
олигоцен Р3 – 10,87
эоцен Р2 – 22,1
палеоцен Р1 – 10,0
соңғы K2 – 34,5
бастапқы K1 – 44,5
соңғы J3 – 18,5
ортаңғы J2 – 16,9
бастапқы J1 – 27,1
соңғы T3 – 33,7
ортаңғы T2 – 12,2
бастапқы T – 5,4

15.

соңғы палеозой PZ3
ортаңғы палеозой PZ2
бастапқы палеозой PZ1
П а л е о з о й PZ – 291 млн жыл
Пермь Р – 46,3
татар Р3 – 7,3
298,9
биарма Р2 – 12,4
Таскөмір (карбон) С –
60,2
приуралье P1 –
26,6
соңғы С3 – 7,5
ортаңғы C2 – 11,6
бастапқы C1 – 41,1
Девон D – 56,8
соңғы D3 – 26,1
ортаңғы D2 – 12,2
бастапқы D1 – 18,5
Силур S – 27,7,0
соңғы S2 – 6,8
бастапқы S1 – 20,8
Ордовик О – 56,3
соңғы O3 – 17,2
ортаңғы O2 – 10,9
бастапқы O1 – 16,5
Кембрий Є ( *) – 42,0
541,0 1,0
соңғы Є3 – 12,7
ортаңғы Є2 – 12,0
бастапқы Є1 –

16.

Акрон (Эон)
Эон (Эра)
Протерозой PR
Неопротерозой*
NP
Рифей R
мезопротерозой
МP
542
630
850
1000
1200
1400
Дәуір
Индекс
Венд V
Қаратау
NP3
NP2
NP1
MP3
MP2
MP1
РР4
Юрматаний
Бурзяний
Суйсарий
палеопротерозой РР
1600
1800
неоархей NA
Архей AR
Млн жыл
мезоархей МА
2050
2300
2500
2800
3200
Ятулий
Сариолий
Сумий
Лопий
Саамий
РР3
РP2
РP1

17.

Жалпы стратиграфиялық бөліктемелерге
сәйкес
келетін
геохронологиялық
эквиваленттер (баламалар):
эонотема
– эон
эратема
– эра
жүйе
– дәуір
бөлім
– заман (эпоха)
жікқабат
– ғасыр
белдем (зона) – шақ (фаза)
буын (звено) – кез (пора)

18.

Таңба
Кембрий €
Ордовик О
Силур S
Девон D
Көміртекті C
Пермь Р
Триас Т
Юра J
Бор К
Палеоген ₽
Неоген N
Төрттік Q
Түсі
Көгілдір жасыл
Зәйтүн
Сұр-жасыл
Қоңыр
Сұр
Сары қоңыр
Күлгін
Көк
Ашық жасыл
Апельсин
Сары
Сарғыш-сұр