Autizm. Sindromli bolalar bilan ishlash metodikasi

1.

AUTIZM SINDROMLI BOLALAR BILAN ISHLASH METODIKASI
AUTIZM
SINDROMI, UNING KELIB CHIQISH SABABLARI VA
TURLARI
Egamberdiyeva Nigora Azizovna

2.

REJA:
• 1.
Autizm
spektrida
tushunchasiga ta’rif.
• 2. Autizm etiologiyasi.
• 3. Autizm sindromining turlari.
kamchilik

3.

SIZ BUGUNGI MA’RUZA ORQALI USHBU
MA’LUMOTLARGA EGA BO‘LASIZ
1. Autizm sindromi haqida tushuncha;
2. Autizm sindromini keltirib chiqaruvchi
sabablar;
3. Autizm turlari

4.

AUTIZM NIMA?
Autizm real hayotdan ajralish, o‘z qobig‘iga o‘ralish,
tashqi stimullarga (ta’sirlovchilarga)
passivlik
va
atrof-muhit
shikastlanishga
moyillik
bilan
sifatida
reaksiyalarning yo‘qligi,
munosabatlarda
qaraladi.
o‘ta
Autizm-bu
polietiologik
kasallik.
Autizmning
birlamchi
etiologiyasi
noma’lum
bo‘lib
qolmoqda, bunda biz faqat irsiyatning roli va atrof-muhit
omillarining
ta’sirini
taxmin
qilishimiz
spektridagi
buzilishlar
tashxisining
mumkin.
dolzarbligi
Autizm
Butunjahon
Sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan 2001 yildan alohida ajratib
ko‘rsatilib, shu yilning o‘zida «Psixik salomatlik yili» deb e’lon
qilingan hamda 2005 yil Birlashgan millatlar tashkiloti Bosh
Assambleyasi tomonidan 2-aprel “Xalqaro autizm muammosi
to‘g‘risida axborotlarni tarqatish kuni” deb e’lon qilinib, 2008-
yildan
buyon
har
yili
nishonlanib
keladi.

5.

6.

AUTIZM SPEKTRIDAGI
KAMCHILIKLAR
• «Autismus» terminini shveytsariyalik
psixiatr Eygen Bleyler tomonidan 1912yili fanga kiritilgan. Ushbu tushuncha
yunon tilidan olingan boʼlib αὐτός —
«men», demakdir, yaʼni bemorning oʼz
qobig‘iga o‘ralishi va atrofdagilarga
eʼtibor bermasligi nazarda tutiladi.
Muallif
autizmni
ichki
hayot,
shizofreniyada orzular va hayollarning
o‘ziga xos dunyosi mavjudligi bilan
haqiqatdan ajralish deb atadi.
Eygen Bleyler (1857-yil 30aprel – 1939-yil 15-iyul) shved
psixiatri
Psixiatriya fani amaliyotiga
“shizofreniya” va “autizm”
terminlarini kiritgan

7.

Autizm - bu shaxsiy, ijtimoiy, nutqiy,
umumiy rivojlanishning boshqa jihatlari
hamda muloqot ko'nikmalarining yaqqol
yetishmasligi bilan tavsiflangan ruhiy
kasallik.
Bunday bolalar uchun quyidagilar
xarakterlidir: o'z-o'zini izolyatsiya qilish,
real dunyodan chetlashish va u bilan
aloqalarni yo'qotish, o‘z qobig‘iga o‘ralish,
ijtimoiy ko'nikmalarning yetishmasligi yoki
yo'qolishidir.

8.

9.

LОRN VING “АUTIZM SINDRОMIDА BUZILISHLАR
TRIАDАSI”
I
ijtimоiy о‘zаrо
tа’sirlаrning
yetishmаsligi
I
II
II
qiziqishlаrning
cheklаngаnligi vа
streоtipik xаttihаrаkаtlаrning
mаvjudligi
III
III
nutq vа mulоqоt
kо‘nikmаsining
rivоjlаnmаgаnligi

10.

Autizm kelib chiqishining aniq sabablari
noma'lum, ammo mumkin bo'lgan xavf
omillariga quyidagilar kiradi:
-- prenatal
infeksiyalar;
-- tug'ruq
paytida
asoratlar;
- genetik
moyillik;
- tug'ilishdan
oldin yoki keyin
toksinlarga ta'sir
qilish;
- tuberoz
skleroz, mo’rt X
xromosoma
sindromi,
fenilketonuriya,
Rett sindromi
va Angelman
sindromi (bu
kasalliklar ASB
holatlarining
taxminan 25%
ni tashkil
qiladi).

11.

XALQARO KASALLIKLAR TASNIFI 10-QAYTA KO'RIB CHIQILGAN TASNIFIGA
KO'RA AUTIZM SPEKTR "RUHIY KASALLIKLAR" SINFINING "PSIXOLOGIK
RIVOJLANISHNING BUZILISHI" BLOKI JOYLASHTIRILGAN. U O‘Z ICHIGA
QUYIDAGI TURLARNI BIRLASHTIRADI:
F84.0
• Erta bolalik autizmi (Kanner sindromi)
F84.1
• Atipik autizm
F84.2
• Retta sindromi
F84.3
• Bolalik davridagi parchalanish buzilishi
F84.4
• Aqliy zaiflik va stereotipik harakatlar
bilan birlashtirilgan giperaktiv buzilish
F84.5
• Asperger Sindromi
F84.8
F84.9
• Rivojlanishning boshqa birlamchi
kasalliklari
• Birlamchi buzilishlar rivojlanishning
o'ziga xosligi.

12.

XALQARO KASALLIKLAR TASNIFI
10-QAYTA KO'RIB CHIQILGAN
TASNIFIGA KO'RA AUTIZM SPEKTRI
6а02.0
•intellektuаl rivоjlаnishning kаmchiligisiz vа funktsiоnаl tilning qismаn yоki umumаn
buzilmаsligi bilаn аutizm spektrining buzilishi
6а02.1
•intellektuаl rivоjlаnish buzilishi vа funktsiоnаl tilning qismаn buzilishi yоki umumаn
yо‘qligi bilаn аutizm spektrining buzilishi
6а02.2
•intellektuаl rivоjlаnishning buzilishisiz vа funktsiоnаl tilning buzilishisiz аutizm
spektrining buzilishi
6а02.3
•intellektuаl rivоjlаnish vа funktsiоnаl til buzilishi bilаn аutizm spektrining buzilishi
6а02.4
•intellektuаl rivоjlаnishning buzilishisiz vа funktsiоnаl tilning yetishmаsligi bilаn
аutizm spektrining buzilishi
6а02.5
•intellektuаl rivоjlаnishning buzilishi vа funktsiоnаl tilning yetishmаsligi bilаn аutizm
spektrining buzilishi
6а02.Y
•аutizm spektrining bоshqа о‘zigа xоs buzilishi. Ushbu “bоshqа о‘zigа xоs” tоifаsi
qоldirildi.
6а02.Z
•аutizm spektrining buzilishi аniqlаnmаgаn. Ushbu “аniqlаnmаgаn” tоifаsi qоldirildi.

13.

AUTIZM SINDROMI TURLARI
O‘RGANGAN OLIMLAR
Leo Kanner
(1894-yil 13-iyun – 1981-yil
3-aprel)
Avstriya va Amerika psixiatri
Johan Hans Friedrich Karl
Asperger
(1906-yil 18-fevral – 1980-yil
21-oktabr)
Avstriya pediatri va psixiatri
Andreas Rett
(1924-yil 2-yanvar – 1997-yil
25-aprel)
Avstriya pediatrik, nevrologi
va yozuvchisi

14.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
RO‘YXATI:
• 1. Лебединская К.С., Никольская О.С. “Диагностика
раннего детского аутизма”. М.: Просвещение, 1991.
• 2. Никольская О.С. “Дефектологические проблемы
раннего детского аутизма”. Дефектология. 1994. № 2. С.
• 3. Башина В.М. “Аутизм в детстве”. М.: Медицина 1999 г.
3-bet
• 4. Mо‘minоvа L.R. “Аutizm sindrоmi, uning sаbаblаri,
turlаri vа bаrtаrаf etish metоdikаlаri”. Uslubiy qо‘llаnmа.
Tоshkent “Spectrum Mediа Grоup” 2015-yil.
• 5. Подольская О.А., Яковлева И.В. “Ранний детский
аутизм: особенности и коррекция”. Учебное пособие.
Елец – 2020