Frustracja i stres psychologiczny

1.

Frustracja i stres psychologiczny

2.

Definicje, ogólne rozróżnienia
Ktoś ma umówione spotkanie, bardzo ważne
dla niego, chce być punktualnie. Przed
wyjazdem telefon opóźnia wyjście z domu.
Człowiek ten wsiada do samochodu. Kręci
kluczykiem, samochód nie chce zapalić. Klnie głośno,
wyskakuje z samochodu i trzaska drzwiami. W tej
sytuacji mówimy o człowieku, że jest sfrustrowany.

3.

Zdarzenie frustracyjne a stan
frustracji.
Zdarzenie frustracyjne to takie zdarzenie, które blokuje,
opóźnia lub w inny sposób zakłóca działanie ukierunkowane
na cel (samochód nie zapalił – zdarzenie
frustracyjne).Natomiast stan frustracji jest stanem
psychicznym człowieka (rozdrażnienie,
zmieszanie,zawiedzenie,…) po zdarzeniu frustracyjnym.
Stan frustracji jest więc następstwem bezpośrednim,
psychologicznym, przerwania aktywności podmiotu
ukierunkowanego na cel.

4.

Przez frustrację możemy więc określić zespół
negatywnych emocji, które występują jako
następstwo niemożliwości zrealizowania
postawionego przez człowieka celu, czy
też zaspokojenia potrzeby.

5.

Badaczami, którzy najwięcej wnieśli do określania
zjawiska frustracji są:
Saul Rosenzweig (1908-2004),
Zygmunt Freud(1856-1939),
John Dollard (1900-1980) oraz
Neal E. Miller (1909-2002).

6.

Koncepcje stworzone przez Freuda i
psychoanalityków zwracają uwagę na
wiele nieświadomych mechanizmów
połączonych z przeżyciami frustracyjnymi.

7.

Źródła frustracji
Przyczyny frustracji mogą być zarówno w
środowisku fizycznym jak i społecznym
człowieka, a także w nim samym (od strony
fizycznej i psychicznej).
Wśród przyczyn frustracji tkwiących w samym
człowieku wymienia się: konflikty motywacyjne;
konflikty poznawcze; strukturę osobowości

8.

KONFLIKTY MOTYWACYJNE
Możemy wyróżnić 3 rodzaje konfliktów
motywacyjnych:
1. dążenie – dążenie
2. unikanie – unikanie
3. dążenie – unikanie

9.

Są to konflikty pomiędzy dwoma lub więcej
pozytywnymi cechami, pomiędzy negatywnymi
cechami, lub też pomiędzy dwoma aspektami
tego samego celu, który może być zarazem
pozytywny i negatywny.

10.

Konflikt dążenie – dążenie
Gdy ktoś ma dwa lub więcej pożądane, a zarazem wykluczające się
cele, przez pewien czas waha się przy wyborze. Można mieć do
wyboru kilka atrakcyjnych posad, lub w restauracji wiele równie
atrakcyjnych dań.
Gdy wszystkie alternatywy są do przyjęcia, długość wahania
wzrasta. Gdy znaczenie decyzji jest większe (wybór ważnej życiowo
sprawy, np. pracy) oraz, gdy alternatywne cele są bardziej
zbliżone pod względem wartości, wtedy frustracja wzrasta. Po
dokonaniu wyboru najczęściej atrakcyjność wybranego celu
podwyższa się a odrzucanego maleje.

11.

Konflikty unikanie – unikanie
Drugi rodzaj konfliktów jest o wiele bardziej frustracyjny niż poprzedni.
Człowiek musi dokonać wyboru między dwoma negatywnymi alternatywami.
Istnieje w tym wypadku silna tendencja do odłożenia wyboru. Ważnym
elementem jest fakt niemożności uniknięcia wyboru.
Przy zbliżaniu się do celu jego nieatrakcyjność wzrasta i jest silna tendencja
do uniknięcia obu celów.
Odłożenie wyboru powoduje chwilową ulgę, lecz konflikt najczęściej wraca.
Wiąże się ono już ze znacznie większym stresem, a osoby które mają kontakt
z tym typem frustracji mają problemy ze wstawaniem z łóżka i stawieniem
czoła nowemu dniu.

12.

Konflikt dążenie – unikanie
… albo utrudnia człowiekowi albo uniemożliwia
zrealizowanie wzbudzonej motywacji.
konflikt ten możedo prowadzić do całej serii stanów
frustracyjnych. Po odsunięciu się od celu uprzednio
upragnionego, ale ambiwalentnego, po jakimś czasie następuje
zmiana w jego ocenie i cel ten ponownie wydaje się być atrakcyjny,
co skłania do kolejnych prób i narażenia się na kolejną frustrację.
Przykład chociażby par chodzących ze sobą, rozchodzą się,
schodzą, aby znowu się rozejść.

13.

Dążenie - unikanie
Gdy są daleko od siebie uczucia negatywne
słabną, gdy są razem wzrastają i rozchodzą się.
Takie sytuacje wydają się być nieracjonalne,
ale są zrozumiałe w świetle teorii motywacji i
frustracji.

14.

KONFLIKTY POZNAWCZE
Człowiek w interakcji z otoczeniem wytwarza „reprezentację
poznawczą” rzeczywistości. Zawiera się w niej jego wiedza,
przekonania, wyobrażenia o sobie samym i innych oraz obraz
świata.
To sprawia, że człowiek ukierunkowuje swojej działanie według
oczekiwań zgodnych z „reprezentacją poznawczą”. Zdarza się,
że jednostka jednak uzyskuje z otoczenia informacje wyraźnie
niezgodne z wytworzonymi oczekiwaniami. Wtedy dochodzi
do dysonansu poznawczego, który może być frustracyjny.

15.

Dysonans poznawczy
Dysonans poznawczy nie jest stanem
identycznym ze stanem frustracji, jednakże
przeżycia te są podobne i stan ten wzbudza podobne
mechanizmy redukujące napięcie. Czasem z resztą
trudne jest oddzielenie dysonansu poznawczego od
frustracji.
(Jestem przekonany o moich zdolnościach intelektualnych, ale bardzo źle wypadam po
rozwiązaniu testu inteligencji. Redukcja napicia: „Miałem wyjątkowo zły dzień”, „Jedna
pomyłka każdemu może się zdarzyć” itp.)

16.

FRUSTRACYJNA STRUKTURA
OSOBOWOŚCI
Zdarza się, że frustracja przybiera w pewnych
okolicznościach postać permanentną. Oznacza to, że
jednostki ulegają względnie trwałemu zablokowaniu.
Powstaje to najczęściej na skutek specyficznych cech
osobowości. U ludzi mogą występować rozbieżności
między aspiracjami, a możliwościami życiowymi.
(studiuję nie taki kierunek, o jakim marzyłem więc będę też wykonywał inny zawód; mam pracę nie wykorzystującą mojego potencjału).

17.

Bezpośrednie konsekwencje
frustracji.
Najczęściej pierwszą reakcją na sytuację
frustracyjną jest podniecenie i napięcie
(czerwienie się, dygotanie, zaciskanie pięści,
dzieci – ssanie kciuka, obgryzanie paznokci,
płacz).
Ze wzrostem napięcia ściśle związane są stany
destrukcyjne – agresja.

18.

Agresja jako konsekwencja stanu
frustracyjnego może być albo bezpośrednia
albo pośrednia
Agresja bezpośrednia skierowana jest
przeciwko tej osobie lub rzeczy, która była
przyczyną frustracji. U ludzi najczęściej agresja
ze strony jednego człowieka sprawia
tendencję do agresji u drugiego człowieka.
(agresja rodzi agresję)

19.

Agresja może wyrazić się w formie agresji przeniesionej,
czy też autoagresji.
Agresja przeniesiona powstaje wtedy, gdy
jednostka nie może w sposób zadowalający
wyrazić swej agresji przeciw źródłu frustracji (źródło
frustracji nie do końca jest znane albo to osoba
znacząca, albo normy moralne lub społeczne nie
zezwalają nam na agresję), to wtedy istnieje
tendencja przeniesienia agresji na inny obiekt (frustracja z
domu może być przeniesiona na pracowników, lub odwrotnie, frustracja syt. z pracy na domowników, przyjaciół).

20.

Nie w każdej sytuacji frustracyjnej reakcją jest
agresja, czasami wprost przeciwną reakcją
może być apatia, a więc obojętność,
wycofanie się, bezczynność, niedbałość.
Gdy opór jest bezcelowy, to sfrustrowana osoba
może stać się ponura i obojętna.

21.

Mechanizmy obronne jako możliwe
konsekwencje frustracji
Rozróżniamy dwa typy nastawień wobec
przeszkód: zadaniowy i obronny.

22.

W pierwszym z nich – zadaniowym – przeszkoda
jest traktowana jako problem do rozwiązania,
trudność wymagających odpowiednich taktyk,
rozwiązań, podjęcia wysiłku. W tym przypadku nie
następuje zmiana podstawowego celu działania,
utrzymuje się zasadniczy kierunek czynności.
Jedynie modyfikowana jest taktyka osiągnięcia celu
(nie zdany egzamin, przykładam się ostro do pracy i uczę się więcej).

23.

Drugi natomiast obronny typ nastawienia się
wobec przeszkody charakteryzuje się powstaniem
silnych emocji o znaku ujemnym oraz zmianą
pierwotnego kierunku działania.
Rozwiązanie działania zostaje zastąpione
zaatakowaniem przeszkody, ucieczka z trudnej sytuacji,
zachowaniem za wszelką cenę pozytywnego mniemania
o sobie. (nie zdany egzamin: pytania za trudne, niezrozumiałe, materiału za dużo; rezygnacja ze studiów).

24.

Rozważania nad frustracją dotyczą tej drugiej,
obronnej sytuacji.
Koncepcja mechanizmów obronnych została
sformułowana przez twórcę psychoanalizy
Z.Freuda, a potem rozwiniętą przez
przedstawicieli myśli psychoanalitycznej m. in.
Annę Freud i Karen Horney.

25.

W Psychologii pojęcie mechanizmu obronnego może
być rozumiane dwojako.
W pierwszym rozumieniu, szerokim mechanizmem
obronnym są wszelkie zabiegi uniemożliwiające jednostce
redukcję przykrego napięcia emocjonalnego bez zmiany
obiektywnej sytuacji która je wywołała.
Są to więc psychiczne zabiegi pozwalające się dobrze czuć, nie
zmieniając obiektywnego stanu rzeczy. Będzie więc takim
mechanizmem wszelkie odreagowanie frustracji, np. wygadanie
się, aby nie czuć przykrego napięcia, a także ucieczka w
alkoholizm, narkotyki itd.

26.

W węższym znaczeniu mechanizmami
obronnymi nazywa się wewnętrzne
manipulacje poznawcze, które pozwalają
jednostce osłabić niepokój wewnętrzny, albo nie
dopuścić do niego. Jest to swoistego rodzaju
obrona własnego „ego”.

27.

Cel mechanizmów obronnych może być zarówno
pozytywny jak i negatywny. Cel pozytywny to utrzymanie lub
podniesienie szacunku dla siebie, a negatywny to ucieczka lub
obrona przed lękami poprzez samooszukiwanie.
Aby patrzeć na siebie jako godnego szacunku ludzie
częściowo wypierają każde wspomnienie, czy czyn, który
można interpretować jako pomniejszający, czy poniżający, a z
drugiej strony zapisują na swoje konto wszystko, co w
zachowaniu pozytywne, a w zachowaniu innych negatywne.

28.

Bardzo częstym mechanizmem obronnym,
stosowanym przez ludzi w sytuacjach
nieakceptowanych pragnień przy konflikcie
wewnętrznym między pragnieniem a normami
moralnymi, jest mechanizm o szerokim
zastosowaniu – mechanizm wyparcia
(represji)

29.

Wyparcie
Psychoanalitycy uważają wyparcie za główny mechanizm obronny.
Wyparcie jest to usunięcie ze świadomości niepożądanych impulsów, pragnień.
Według Freuda może ono polegać albo na niedopuszczeniu do świadomości
czegoś, co wywołuje niepokój, albo na niedoświadczaniu emocji w danej
sytuacji, gdyż one nie zostały dopuszczone do świadomości.
Przy wyparciu człowiek sam nie zdaje sobie sprawy z tego, że coś zostało wyparte.
Wyparcie, jeśli miałoby być w pełni skuteczne, oznaczałoby całkowite
zapomnienie,bez innych ubocznych skutków takiego działania. Jednakże wyparte
impulsy dają o sobie znać w sposób pośredni. (bolesne uczucia są początkowo uświadomione, a następnie zapomniane.
Są jednak nadal przechowywane w nieświadomości, skąd, w pewnych warunkach, można je „odzyskać”. Wyparcie może przyjmować postać od chwilowych luk w
pamięci po całkowitą amnezję (niepamięć) w przypadku bardzo bolesnych doświadczeń.)

30.

Regresja
Innego rodzaju mechanizmem obronnym
jest regresja, czyli pojawienie się bardziej
prymitywnych form zachowania
spotykanych u ludzi we wcześniejszych
okresach rozwojowych.

31.

Racjonalizacja
Kolejną metodą stosowaną przez ludzi, gdy spotyka ich
znacznie obniżająca ich własny obraz siebie jest
racjonalizacja. Mechanizm ten występuje wtedy, gdy
działamy pod wpływem motywów, do których nie
chcemy się przyznać nawet przed sobą samym, a także
wtedy, gdy nasze osiągnięcia, czyny – obniżają naszą
wartość lub nie spełniły naszych oczekiwań.

32.

Projekcja i identyfikacja
W innych obniżających obraz siebie sytuacjach
ludzie stosują projekcję, która jest obroną przed
uznaniem swych własnych, niepożądanych
cech poprzez przypisywanie ich innym w
przesadnych rozmiarach. Podobnym,
jednak odwrotnie działającym
mechanizmem jest identyfikacja.

33.

Projekcja , identyfikacja przykłady
Podczas, gdy w projekcji swoje własne negatywne cechy
ludzie przypisują innym, to w identyfikacji uznają pozytywne,
pożądane przez siebie cechy innych za swoje własne.
W mechanizmie projekcji występują więc reakcje, w ramach
których mówi się na przykład zamiast „ja jej nienawidzę” –
„ona mnie nienawidzi” , a gdy stosujemy mechanizm
identyfikacji, to na przykład znając mądrego człowieka
mówimy, że to my sami jesteśmy mądrzy.

34.

Stres psychologiczny

35.

Stres fizjologiczny a stres
psychologiczny
W ujęciu biologicznym (fizjologicznym) stresem nazywa
się zespół zmian fizjologicznych organizmu pojawiających
się w odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych.
Stresem psychologicznym natomiast nazywa się
zmiany następujące w psychologicznych
mechanizmach regulacji i czynnościach pod
wpływem działania różnego rodzaju sytuacji trudnych.

36.

Stres fizjologiczny
Pojęcie to związane jest z nazwiskiem
amerykańskiego fizjologa Hansa Seleye’ego. On
zauważył, że oddziaływanie na organizm czynników
(nazywanych stresorami), takich jak: zranienie,
infekcja, wysoka temperatura, hałas – wywołuje w
organizmie stan stresu, czyli zespół zmian
fizjologicznych o charakterze przystosowawczym,
które służą obronie organizmu.

37.

Koncepcje stresu psychologicznego
W psychologicznym znaczeniu sytuacją
stresową są czynniki wywołujące
nadmierne obciążenie samoregulacji
psychicznej człowieka i wzbudzające stan
napięcia emocjonalnego.

38.

Natomiast stanem stresu określa się
pobudzenie emocjonalne i towarzyszące mu
zmiany w zachowaniu się jednostki
uruchamiane przez sytuację stresową.

39.

Czynnik stresowy to taki element sytuacji, który powoduje nadmierne
obciążenie systemu psychicznej regulacji zachowania i narusza w
ten sposób równowagę pomiędzy podmiotem a środowiskiem.
Przy działaniu stresora nie tyle ważną jest siła fizyczna bodźca (tak jak
jest przy stresie fizjologicznym), a jego znaczenie dla podmiotu
(np. bardzo słaby bodziec, jak kapanie wody z kranu w nocy może
wywołać silną sytuację stresową, jeżeli np. powoduje niemożność snu i
duży dyskomfort psychiczny w danym momencie; ucieczka psa…;
rozstanie etc.)

40.

Sytuacje stresowe mogą mieć charakter
jednorazowy lub permanentny. Inna jest też
w obu sytuacjach reakcja człowieka.

41.

Janusz Reykowski dzieli czynniki wywołujące stan stresu na
trzy grupy: zakłócenia,zagrożenia, sytuacje deprywacji.
Zakłócenia są to te elementy sytuacji, które
utrudniają lub uniemożliwiają jednostce
sprawne realizowanie podjętych przez nią
czynności (np. brak narzędzi, aby naprawić
samochód, przeszkoda na drodze utrudniająca
przejechanie, wymaganie, aby ktoś wykonał
szybciej daną czynność niż normalnie,…).

42.

Zagrożenia to rozmaite niebezpieczeństwa o
charakterze fizycznym (groźba utraty
życia,zdrowia) lub społecznym (możliwość
krytyki, ośmieszenia), a więc sytuacje
sygnalizujące utratę jakichś wartości cenionych
przez jednostkę.

43.

Sytuacje deprawacji występują wtedy, gdy
człowiek nie zaspokoił swoich potrzeb lub nie
osiągnął zamierzonych przez siebie celów.

44.

Efektem działania na człowieka sytuacji stresowych jest
wytworzenie się stanu stresu.
Wyróżniamy w nim trzy podstawowe komponenty:
Podwyższenie się ogólnego poziomu aktywności
organizmu;
Silne emocje z reguły o charakterze ujemnym;
Motywacja do przezwyciężenia stresu.

45.

Stres psychologiczny może przebiegać w
następujących fazach:
1. Faza mobilizacji charakteryzująca się
wzrostem intensywności reakcji i
podwyższeniem sprawności poznawczych

46.

2. Przy dłużej trwającym stresie faza ta
przechodzi w fazę rozstrojenia, w której spada
poziom wykonania czynności, w
zachowaniu pojawia się dezorganizacja,
zakłócenia w procesach poznawczych.

47.

3. Faza destrukcji, w której następuje
zasadnicze zaburzenie organizacji działania
i możliwości jego kontrolowania (człowiek nie
może już wykonać zadania, którego się podjął).

48.

W trakcie działania stresu mogą uruchamiać się czynności,
które pomagają w radzeniu sobie jednostce w sytuacji
stresowej i osiągnięcia odporności na wywołany przez tę
sytuację stan stresu.
Czynności te polegają albo na działaniach
zwalczających stres, albo na działaniach o charakterze
obronnym. Pierwsze działania pomagają opanować trudności,
usuwają stan napięcia i pomagają wykonać podjęte zadanie,
czy też podobne.

49.

Drugiego typu działania polegają głównie na
zaprzestaniu działalności (wycofanie się, czy
też agresja, jeżeli wycofanie się jest
niemożliwe). Tutaj też mogą zadziałać
mechanizmy obronne zmniejszające w
odczuciu psychicznym znaczenie zagrażającej
sytuacji.

50.

Odporność na frustrację i stres
Wśród ludzi istnieją bardzo duże indywidualne
różnice w tolerancji na sytuacje stresowe.

51.

Uwarunkowania odporności na
frustrację i stres
1. Po pierwsze, odporność na stres zależy od ogólnej odporności na
sytuacje trudne (np. są ludzie, których prawie nic nie może wyprowadzić
z równowagi i ci, u których najmniejsza trudność dezorganizuje życie).
2. Po drugie, odporność na stres zależy od treści sytuacji stresowej (ten
czynnik też jednak jest zależny od podmiotu).
3. Po trzecie, odporność na stres zmienia się w czasie, i tak w różnym
czasie można różnie reagować na tę samą sytuację trudną
zależnie od aktualnej sytuacji psychofizycznej (np. człowiek chory,
zmęczony, łatwiej ulega stresowi)

52.

Ludzie, których obraz siebie cechuje się
poczuciem niższości i brakiem wiary w swe
możliwości charakteryzują się też najczęściej brakiem
odporności na stres. Podobnie jest też z ludźmi, którzy
czują się niedowartościowani przez innych. realne
spostrzeganie rzeczywistości idzie w parze z odpornością
na stres. Ludzie, którzy widzą w świecie źródło zagrożenia
są też najczęściej nieodporni na sytuacje trudne.

53.

Odporność na stres nie jest czynnikiem stałym
w osobowości, doświadczenia wpływają na
zmianę odporności na stres.

54.

Dużą rolę ma doświadczenie okresu dzieciństwa. S.
Rozenzweig twierdził, że warunkiem tolerancji na frustrację
jest zetknięcie się dziecka z sytuacjami frustrującymi,
natomiast zbytnie chronienie dziecka przed sytuacjami trudnymi
nie uodparnia na frustrację i stres.
Wydaje się jednak to być zależne także od siły przeżycia w
sytuacjach trudnych, zbyt silne przeżycia mogą bowiem
pozostawić uraz psychiczny, który zmniejsza odporność na
stres.

55.

Przy sytuacjach trudnych dziecko powinno
mieć pewne poczucie bezpieczeństwa, że
w każdej chwili rodzice udzielą mu pomocy,
nauczą go przezwyciężania trudności.
Ważnym czynnikiem uodparniającym na stres
jest odnoszenie sukcesów przez dziecko, a nie
ciągłych porażek.

56.

Odporność uzależniona jest też od typu
zachowań człowieka. Związane jest to z
rozróżnieniem typu zachowań A i B
(WZA/WZB – wzór zachowania A/B).

57.

Odkrycie zachowań typu A związane było z badaniami
dwóch kardiologów: Meyera Friedmana i Raya
Rosenmana.
Z badań tych autorów wynikało, że ludzie o typie
zachowania A mają większą skłonność do zachorowań
kardiologicznych. Według nich osoby nastawione na
zachowania perfekcyjne oraz żyjące w ciągłym pośpiechu
dwa i pół raza częściej chorują na choroby serca.

58.

Typ zachowań A został określony jako typ
człowieka, dla którego istotne jest
konkurowanie,który jest skłonny do agresji,
złości się, gdy inni mu przeszkadzają, jest w
ciągłym pośpiechu (pracoholik), nie jest skłonny
do uległości wobec innych. W efekcie są to
ludzie, którzy żyją w ciągłym stresie.

59.

Friedman i Roseman uważali, że skoro istnieje typ
zachowań A, to musi też istnieć typ zachowań B. Ludzie z
tendencją do zachowań typu B są więc bardziej spokojni,
cierpliwi i zrównoważeni. Wykonują taką pracę z którą
sobie poradzą. Rzadko reagują emocjami
negatywnymi. Są o wiele mniej podatni na przeżywanie
stresu. W efekcie u tych ludzi dwa i pół raza rzadziej
występują zachorowania kardiologiczne niż u ludzi o
zachowaniach typu A.

60.

Adaptacja do stresu
Ciekawym zjawiskiem jest też wytworzenie w człowieku pewnej
adaptacji do stresu poprzez wyuczenie technik jego opanowania –
radzenie sobie ze stresem (ang. copying). Wiemy już,że
długotrwały stres może całkowicie zdezorganizować zachowanie
jednostki, ale także może wystąpić pozytywny czynnik, pewnej
adaptacji do stresu. Otóż [po chwili dezorganizacji może
zachowanie człowieka dojść do normy pomimo utrzymującej się
sytuacji stresowej. Jeden z mechanizmów pomagający w adaptacji
do stresu to uczenie się, a więc oswojenie z sytuacją nową,
trudną.]

61.

Radzenie sobie ze stresem
Inny mechanizm to uczenie się sytuacji stresowej
zanim się z nią zetkniemy, trening przygotowujący nas
na nią.
Badania nad radzeniem sobie ze stresem weszły do
psychologii w latach 60 dwudziestego wieku. Procesowi
radzenia sobie przypisuje się dwie funkcje: instrumentalną
(zadaniową,zorientowanie na problemie) oraz samoregulacji
emocji – Richard Lazarus (1922 – 2002) i Susan Folkman.

62.

Trzy strategie radzenia sobie ze stresem –
skoncentrowana na problemie ,
skoncentrowana na emocjach, styl
zorientowany na unikanie.

63.

Styl skoncentrowany na zadaniu charakteryzuje
ludzi, którzy doświadczając stresu starają się
przede wszystkim zidentyfikować problem będący
jego źródłem, a następnie zabierają się za
rozwiązanie tego problemu. Jeśli rozwiązanie nie
jest możliwe, to wtedy próbują dostosować się do
życia w nowej, zmienionej sytuacji.

64.

Styl skoncentrowany za zadaniu
Posiadanie stylu skoncentrowanego na zadaniu zwykle jest bardzo
korzystne. Pozwala bowiem szybko i skutecznie zabrać się za działanie
i poradzić sobie z przyczynami stresu.
Wyjątkiem są sytuacje, gdy stres wiąże się z wydarzeniami, na które nie
mamy wpływu, a których rozstrzygnięcie nastąpi dopiero w przyszłości
(np. gdy podejrzewam u siebie nowotwór i czekam na termin badań lekarskich, albo gdy w prokuraturze toczy się jakieś
postępowanie, w które jestem zaangażowany, ale w danym momencie mogę jedynie czekać na wezwanie na przesłuchanie).
W takich sytuacjach osoby wykazujące styl skoncentrowany na zadaniu
będąc przyzwyczajone do działania mogą czuć się dodatkowo
sfrustrowane bezsilnością i niemożliwością przejęcia inicjatywy.

65.

Styl skoncentrowany na emocjach
Styl skoncentrowany na emocjach jest cechą
ludzi, którzy w sytuacji stresowej przede
wszystkim skupiają się na emocjach, jakie
pojawiają się w nich, w związku z ową sytuacją.

66.

Styl skoncentrowany na emocjach
Strategie związane z tym stylem polegają głównie
na przeżywaniu i próbach rozładowania emocji.
Może to być martwienie się różnymi sprawami,
wyżalanie się do kogoś, ale też fantazjowanie czy
myślenie życzeniowe typu „następnym razem mi
się uda” bez podejmowania konkretnych starań,
żeby się udało.

67.

Styl skoncentrowany na emocjach sprawdza się przede
wszystkim w tych sytuacjach, w których rozwiązanie
problemu nie jest możliwe bądź jest odroczone w czasie (jak
wspominane wcześniej wyniki badań czy postępowanie w
prokuraturze). Jeśli jednak rozwiązanie problemu jest realne
i możemy podjąć w danej chwili działania, które nas do tego
zbliżą, posiadanie stylu skoncentrowanego na emocjach
będzie raczej utrudnieniem, niż ułatwieniem w radzeniu
sobie.

68.

Styl zorientowany na unikanie
Styl zorientowany na unikanie powoduje, że
ludzie, którzy go wykazują, starają się unikać
myślenia o problemie będącym źródłem stresu.
Strategie, jakie wiążą się z tym stylem, polegają
przede wszystkim na zajmowaniu czymś swojej
uwagi i odwracaniu jej od myślenia o problemie
i jego konsekwencjach.

69.

Styl unikający
Przykłady: Można zająć się sprzątaniem, spędzać długie godziny
przy grach komputerowych bądź surfując po Internecie, obdzwonić
znajomych, pójść z nimi na piwo, zaplanować wyjazd wakacyjny,
pójść wcześnie spać, znaleźć na półce ciekawą książkę…
Cokolwiek, byle tylko nie myśleć o problemie. A gdy ktoś sam spyta
o ów problem, odpowiedzieć coś w stylu: „daj spokój, nie psuj
nastroju” , „nie mówmy teraz o tym”, czy „później się tym zajmę”. Z
tym stylem radzenia sobie wiążą się również takie zachowania, jak
objadanie się, nadużywanie alkoholu czy narkotyków, pracoholizm,
skłonność do hazardu itp.

70.

Styl zorientowany na unikanie
Nie pomaga ani w rozwiązaniu problemu, ani
też w poradzeniu sobie z pojawiającymi się w
związku z nim emocjami.

71.

Radzenie sobie ze stresem
Radzenie sobie ze stresem jest umiejętnością
zdobywaną w toku doświadczenia życiowego. Grunt
pod nią przygotowują rodzice, opiekunowie i inne
ważne w życiu osoby. Są oni modelami zachowania
się w sytuacjach trudnych. Przekazane przez nich,
świadomie lub nieświadomie, własne reakcje na
stres, są przez podopiecznych naśladowane.

72.

Od najwcześniejszych lat dorośli-bliscy
„wpisują” w dzieci poczucie zaradności, wiarę w
siebie, we własne kompetencje, lub przeciwnie
– niepewność i brak zaufania do swoich
możliwości.

73.

U progu dorosłości każdy ma już własne
strategie radzenia sobie ze stresem.
Nadal jednak możliwe jest ich udoskonalenie.

74.

Lazarus, R.S. Psychological stress and the coping processes. M cGraw-Hill, Book Co, New York (1966)
Terelak, J.F. Stres psychologiczny. Oficyna Wydawnicza „Branta”, Bydgoszcz ( 1995).
Terelak, J.F. Studia z psychologii stresu. Wyd. ATK, W arszawa (1997).