Қоғамдық өмірдегі әлеуметтік теориялардың дамуы

1. № 3 дәріс

Қоғамдық өмірдегі
әлеуметтік
теориялардың
дамуы.

2. Дәрістің жоспары

Ауытқу (девиация), қылмыс
және әлеуметтік бақылау.
Сыбайлас жемқорлықпен
күрестің әдістерімен тетіктері.
Отбасы әлеуметтік институт
ретінде.

3.

Девиантты (ауытқымалы)
мінез-құлық деп біз ресми
қабылданған немесе
белгіленген қоғамдық
нормаларға сай келмейтін,
қоғам тарапынан
мақұлданбайтын мінезқұлықты айтамыз.

4. Ауытқымалы (девиантты) мінез-құлықтың негізгі белгілері:

Ауытқымалы (девиантты) мінезқұлықтың негізгі белгілері:
1) Девиантты мінез -құлық пен оны
көрсететін тұлға өзге тұлғалар тарапынан
айыпталады (әлеуметтік санкциялар).
2) Ол тұлғаның өзіне немесе оны қоршаған
тұлғаларға нақты залал келтіреді.
Осылайша, девиантты мінез-құлық
деструктивті әрекет жасайды.
3) Ол айқын даралықты және жас
ерекшелікті-жыныстық сипатқа ие болады.
Девиантты мінез-құлық 5 жастан бастап
жүруі мүмкін.

5. Әлеуметтік ауытқудың негізгі түрлері:

Мәдени және психикалық ауытқулар. Яғни,
әлеуметтік қауымдастықтарға тән мәдени
нормаларға сай келмейтін мінез-құлық
2. Жекеленген және топтық ауытқулар.
3. Бастапқы және екінші ауытқулар. Бастапқы
ауытқу нормаларды көп бұза бермейді, ол
болмашы сипатта болады.
4. Мақұлданатын ауытқулар. Мысалы:
Жоғары интеллектуалдылық;
Ерекше қабілеттер
Ерекше мінез-құлық
5. Айыпталатын ауытқулар:
Өзгеше кері мінез-құлық
Заң бұзушылық.
1.

6. Ауытқымалы мінез-құлықтың табиғаты

Психологиялық себептер: «ақыл-естің
кем болуы”, “психопатия”.
Жұқпалылық қоғамнан зиянды
әрекеттерді жұқтырып алу;
Өзге топтардың, мекемелердің, БАҚ
ықпалы.
Нормаларды түсінбеуі немесе
жеткілікті білмеуі.
Әлеуметтік теңсіздік
Түрлі нормалар арасындағы
келіспеушілік.

7.

Аномия – қоғам мүшелерінің
барлығының нормаларды бұзуы,
нормалардың мүлдем болмауы.
Әлеуметтік, табиғи апаттар.
Стигматизация – қоғам тарапынан атау
берілу
Маргиналдану – ескі нормаларды
ұмытып, жаңа нормаларға бейімделе
алмау.

8. Р. Мертон девиацияны мәдени мақсаттар мен оларға жету деген тәсілдермен анықтайды:

Конформизм – мақсаттармен де оған жету
жолдарымен де келіседі, ештеңе бұзбайды;
инновация, мақсатпен келіседі, алайда
оған жету жолдарын мақұлдамайды;
ритуализм, мақсаттармен келіспейді, бірақ
жету жолдарын орындайды;
ретретизм мақсаттардан да, оған жету
жолдарынан да бас тартады; (маскүнемдер,
нашақорлар, қаңғыбастар);
бунт, жаңа мақсаттар мен оларға жету
жолдарын қалыптастыру.

9. Девиацияның формалары:

Бастапқы девиация – ауытқудың аса қауіпті
болмауы, бірінші рет кездесуі;
Қайталама девиация – қайталанатын, әдейі
жасалатын ауытқу;
Дезадаптация – жаңа нормаларға бейімделе
алмау;
Деликвенттілік – заң нормаларын бұзатын
девиация;
Аддикция – бір нәрсеге деген құштарлық,
құмарлық (клептомания).
Криминогендік – заң бұзу нормаға айналатын
жағдай.

10.

Аномия – девиацияның ең жоғарғы
формасы. Ол мүлдем нормалардың
болмауы, жаппай психоз жағдайында
туындайды.
Аномияның ең жоғарғы формасы –
СУИЦИД.
Э. Дюркгейм суицидтің үш түрін атайды:
- Пессимистік – тұлға өзін қоғамнан төмен
санайды
- Фаталистік - өзін қоғамнан жоғары
санайды;
- Альтруистік - өзгелер үшін жан қию.

11. Әлеуметтік бақылау - Әлеуметтік ауытқуларды шектеуге немесе болдырмауға, алдын алуға бағытталған іс-шаралар жүйесі.

Әлеуметтік патологияны басқа пайдалы
немесе бейтарап формалармен
ауыстыру;
Патологияны басқа бағытқа бұру;
Заңдастыру;
Көмектесу;
Заңды қатайту немесе жұмсарту.

12. Әлеуметтік бақылау нормалардан және санкциялардан тұрады

Нормалар – қоғамда қалыптасқан
ережелер жүйесі;
Санкциялар — қоғам тарапынан нақты
қолданылатын іс-шаралар жүйесі. Олар:
Негативті және позитивті;
Ресми және бейресми болып бөлінеді.
Бақылаудың түрлері: Оқшаулау,
Бөлектеу , Ақтап алу.

13. Сыбайлас жемқорлықпен күрестің әдістерімен тетіктері.

Қазақстан Республикасының Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы Заңы
2015 жыл 18 қараша қабылданды.
1 бап, 6 тармақ –
Сыбайлас
жемқорлық
–
жауапты
мемлекеттік лауазымды тұлғалар, өздерінің
қызметтік өкiлеттiктерін, мүмкiндiктерiн
түрлі мақсаттарда заңсыз пайдалануы және
осы адамдарды параға сатып алу.
Пара берсеңде,

14.

Сыбайлас жемқорлық тәуекелі немесе
себептер:
- Тұлғалардың заңды жеткілікті деңгейде
білмеуі және әлеуметтік жағдайдың
төмендігі;
- Лауазымын асыра пайдалану;
- Атқаратын қызметімен табысының сәйкес
келмеуі;
- Аймақтық, жершілдік және рушылдық;
- Тұлғалардың мақсаттарына оңай қол
жеткізуді көздеуі. (мансап, грант, тендер,
үй және жер алу, қылмысты жасыру т.б)

15. Марат Оспанов атындағы БҚМУ сыбайлас жемқорлық тәуекелі:

Студенттердің емтихандарды
тапсырудың жеңіл жолдарын іздеуі;
Сессия алдындағы студенттің
қорқынышы;
Емтихан жауаптарының құпиялығының
төмендігі;(тест орталығы, кафедра
т.б.студенттердің жауаптарды алу)
Сыбайлас жемқорлықтың салдарын
жете түсінбеуі.

16.

Ұжымдық рухтың төмендігі;
Студенттерді бағалау обьективтілігінің
төмендігі;
Кейбір студенттердің ішкі тәртіппен
оқытушының пәнді білуге қойған
талаптарын жете түсінбеуі.
2016 жылы әрбір 5 студент;
2019 жылы 12-і студент.

17. Сыбайлас жемқорлық алдын алу жолдарының картасы. (Ұсыныс)

Студенттердің өтініштерін апелляция
ережесін сәйкес қарастыру;
Студенттер
арасында
сауалнаманың
құрастырылуын және репрезентативтілігін
мамандармен келісу;
Студенттерге анкета ақпаратының жариялы
болмайтындығына кепілікдік беру;
- Студентке обьективті бағалау керектігін
үйрету.

18.

Коррупция дерт
пе? Әдет пе?
Қашан қоямыз?

19. Отбасы - адамдардың қандық туыстық негізде біріккен шағын әлеуметтік тобы.

20. Отбасының қызметі. Репродуктивтік (заңды некеде ұрпақ жалғастыру);

21.

Отбасының қызметтері:
-Эмоционалдық;
-Әлеуметтендіру;
-Статустық;
-Қорғау;
-Экономикалық;
-Креативті т.б.

22. Отбасының тұрақты мүшелері:

Ерлі-зайыптылар (ата-аналар);
Балалар;
Жақын туыстар
3. Ғимараттары:
Үй;
Шаруашылық мекемелері;
4. Символикасы:
Неке сақинасы;
Арнайы құжаттар;

23. Отбасының өмірлік циклы:

1. Отбасын құру циклы;
2. Алғашқы баланың тууы;
3. Соңғы баланың тууы;
4. “Бос ұя” – балалардың өз отбасын
құруы;
5. Жұбайлардың бірінің өлімі немесе
ажырасуы;

24. Отбасын құрудың алғышарттары:

Физиологиялық және әлеуметтік
қажеттілік;
Психологиялық сәйкестік;
Әлеуметтік-мәдени сәйкестілік;
Экономикалық қажеттіліктер;
Махаббат.

25.

Отбасы мен некенің алғашқы
түрлері:
Промискуитет;
Қандық-туыстық неке;
Пуналуалды отбасы;
Синдиасмикалық неке;
Моногамды отбасы.

26. Отбасы мен некенің формалары

Моногамды – полигамды (полигиния полиандрия);
Экзогамды – эндогамды;
Гетерогенді – гомогенді;
Азаматтық:
- ұрлық,
- сатылған,
- кепілдік,
- қонақтық,
- қасиетті, киелі,
- есептік,
- күштелген;

27.

1. Отбасының түрлері:
Нуклярлы – стержендік;
Патрилокалды-матрилокалдынеолокалды-унилокалды;
Дәстүрлі – эгалитарлы;
Кеңейтілген – Дистанциялық;
Стерженді;
Бір балалы – көп балалы – баласыз;

28. Ажырасу факторлары:

Физиологиялық факторлар (сексуалды
дисгармония);
Психологиялық факторлар (мінез
сәйкессіздігі);
Сыртқы әсерлер (өзгелер ықпалы);
Экономикалық факторлар;
Мәдени сәйкессіздік.
Маскүнемдік, нашақорлық
Жас айырмашылығы;
Күштелген некелер;
Бала мәселесі.

29. Қазіргі отбасына талдау:

- Отбасылық сынақтар 1-7 жыл арасы;
- Медиаторлар, агентства, отбасылы
психологтар;
- Жыныстық ауытқулар;
- 19-23 жаста отбасын құрғандар 30%,
24-30 жас 2,1% некелерін бұзған.
- ҚР ажырасу көрсеткіштері:
ең төмен облыстар – Маңғыстау 15%,
Шымкент 22%;
жоғары Қостанай, Павлодар 58%

30. Марат Оспанов атындағы БҚМУ(2022)

1. Бакалавр – 5118 студент, 5%
отбасылы оның 4,8% университетте
бірге оқитын студенттер.
2. Интернатура, резидентура,
магистратура, докторантура 13 %.
3. Шет елден келіп білім алатын
азаматтарда отбасылы студенттер
жоқ. 2 ФАКТ.
4. Отбасы студент әлеуметтануы?