Кәсіпорынның материалдық ағымдарын басқаруды жетілдіру

1.

Қазақстан Республикасы
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
Экономика және Бизнес Жоғары мектебі
«Бизнес-технологиялар кафедрасы
Кәсіпорынның материалдық ағымдарын басқаруды
жетілдіру
(«ЛОТТЕ Рахат» АҚ мысалында)
Орындаған:
Экономика және бизнес жоғары мектебінің
5В090900-ЛОГИСТИКА (салалар бойынша)
мамандығының 4 курс студенті
Атаханов Бөріхан Ахметханұлы
Жетекші: аға оқытушы,
Бекметова Аруна Кернеевна

2.

ЖОСПАР
1
КІРІСПЕ
2
«ЛОТТЕ Рахат» АО жайлы қысқаша ақпарат
3
АО «ЛОТТЕ Рахат» компаниясында логистикалық
процесстерді талдау.
4
АО «ЛОТТЕ Рахат» компаниясында материалдық
ағымдарды басқаруды жетілдірудің мүмкіндіктері.
5
Тиімді KPI жүйе құру
6
ҚОРЫТЫНДЫ

3.

КІРІСПЕ
Қазіргі экономикалық жағдайда кәсіпорындардағы материалдық ағындарды
басқаруды жетілдіру бойынша шаралар кешенін әзірлеу қажеттілігі туады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – «ЛОТТЕ Рахат» АО кәсіпорнындағы
материалдық ағымдарды басқаруды жетілдіруді жүзеге асыру негізінде іс-шаралар
кешенін ұсыну.
Осы мақсатқа жету үшін келесі ғылыми міндеттер анықталды:
- Қазіргі кезде щетелдік кәсіпорындардың материалдық ағымдарды
басқаруының қолданыстағы тәсілдерін талдау;
- «ЛОТТЕ Рахат» АО-ның логистикалық қызметін және технологиялық
қабілетін бағалау;
- «ЛОТТЕ Рахат» АО-ның қолданыстағы материалдық ағымдарын басқару
жүйесін ұйымдастырылуын зерттеу;
- Материалдық ағымдарды басқаруды жетілдіру жолдарын ұсыну.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні - «ЛОТТЕ Рахат» АО-ның материалдық
ағымын басқару үдерісін зерттеу және соның негізінде жетілдіру жолдарын ұсыну.

4.

5.

АО «ЛОТТЕ Рахат» компаниясында логистикалық процесстерді талдау.
«ЛОТТЕ Рахат» өндірістік кәсіпорны және оның қоймалары материалдық ағымдарды WMS бағдарламасы
арқылы басқарады және WMS бағдарламасы «итеруші» жүйеге, FIFO жүйесіне және ABC-XYZ талдау
жүйесіне бейімделген.
ERP немесе WMS кластарының
ақпараттық
логистикалық
жүйелерінің көпшілігі ABC, XYZ
талдауларын әртүрлі критерийлер
бойынша жүргізуге мүмкіндік
береді.
«ЛОТТЕ
Рахат»
кәсіпорыны
көптеген
жағдайларға байланысты қоймадағы сақтаулы
тауарлардың
жарамдылық
мерзімі
өту
мәселесін жиі кездестіреді. Бұл жағдайда
жарамдылық
мерзімі
өту
алдындағы
тауарларды қоймадан шығарудың алдыңғы
кезегіне қояды. Мұндай жағдайда FEFO әдісі
қолданылады.
«ЛОТТЕ Рахат» кәсіпорынында негізінен
«итеруші»
жүйе
жұмыс
жасайды.
Шикізатпен өндірісті қамтамасыз етуден
бастап, өнімдерді тұтынушыларға жеткізу
және кері логистика қызметтері тікелей
кәсіпорынның
басқаруымен
жүзеге
асырылады.

6.

АО «ЛОТТЕ Рахат» компаниясында материалдық ағымдарды басқаруды
жетілдірудің мүмкіндіктері.
Шоғырландырылған сату 2016-2022 жж.
140
120
100
80
60
млрд тг
млрд тг
2016
49,9
2017
55,9
2018
64,5
2019
82,4
2020
95,5
2021
103,2
2022
(болжам)
118,4
Шоколад өнімдеріне деген сұраныстың артуы
және өндіріс-қойма жолдарын кеңейту мәселесі.
40
20
0
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
8000
7000
Мармелад сатылымы
Сатылым
көлемі
2016
2250
2017
2633
2018
2928
2019
7700
2020
8180
2021
8655
2022
9012
10000
8000
6000
Мармелад сатылымы
4000
6000
5000
4000
Сатылым
3000
Болжам
2000
1000
2000
0
0
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022

7.

Материалдық ағымды қаржылық өлшеммен бағалау:
Бөлім
Түсім
Сату құны
оның ішінде:
Материалдық шығындар
Еңбек ақысы
Шығындар
ЖИА
Жалпы пайда
Реализация шығындары
ФОТ
Шығындар
2016
сумма
%
Т49 958 100,0%
Т39 546 79,2%
2017
сумма
%
Т56 000 100,0%
Т44 042 78,6%
2018
сумма
%
Т63 333 100,0%
Т49 354 77,9%
2019
сумма
%
Т73 333 100,0%
Т56 613 76,0%
2020
сумма
%
Т86 667 100,0%
Т65 862 76,0%
Т32 344
Т4 931
Т1 912
Т0
65,3%
10,0%
3,9%
0,0%
Т35 796
Т5 493
Т2 167
Т0
64,8%
9,9%
3,9%
0,0%
Т39 988
Т6 096
Т2 364
Т11
64,3%
9,8%
3,8%
0,0%
Т45 622
Т6 965
Т2 800
Т148
63,5%
9,7%
3,9%
0,2%
Т52 747
Т8 128
Т3 387
Т316
62,3%
9,6%
4,0%
0,4%
Т10 411
Т5 078
Т2 765
Т2 313
20,8%
10,2%
5,5%
4,6%
Т11 958
Т5 821
Т3 098
Т2 724
21,4%
10,4%
5,5%
4,9%
Т13 979
Т6 713
Т3 420
Т3 293
22,1%
10,6%
5,4%
5,2%
Т16 720
Т7 920
Т3 887
Т4 033
22,8%
10,8%
5,3%
5,5%
Т20 805
Т9 533
Т4 507
Т5 027
24,0%
11,0%
5,2%
5,8%
Қарап отырғанымыздай, «ЛОТТЕ Рахат» кәсіпорнының материалдық ағымының негізгі
шығындары материалдарды сатып алу шығындары боп табылады.

8.

Материалдық ағымдарға қатысушылар жайлы деректер:
Ай
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
Итог
Қойма № Жүк көтерушілер
саны (адам)
1
4
10
3
15
3
26
4
29
5
30
5
31
38
62
Қабылданған контейнерлер
дана
тонна
0
0
0
0
0
0
12
213,41
0
0
0
0
0
0
12
213,41
Транспорттар
Жалпы
саны (рейс) көрсеткіштер (т)
111
1734,814
171
552,169
158
2317,32
9
572,62
535
1989,31
234
3233,535
1700
14364,551
2918
24764,319
Алматы қаласындағы «Орталық база» бойынша материалдық ағымдардың 2020 жылғы жылжу
статистикасы:
Ай
Қойма №
Кіріс (т)
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
қараша
Итог
1
10
15
26
29
30
31
422,535
150,324
270,9
40,479
324
524
4357,3
6097,534
Шығыс (т) Жүктердің қоймалар Жүктер
Дайын тауарларды
арасында жылжуы (т) салмағы (т) түрлері бойынша іріктеу (т)
415,962
417,353
478,964
0
225,614
147,449
28,782
0
595,5
416,62
517,15
0
71,963
146,838
91,93
0
410
591,51
0
663,8
1205,55
842,735
661,25
0
3834,91
335,19
0
2837,15
6759,503
5897,696
1778,076
3500,95

9.

3. Тиімді KPI жүйе құру
KPI жүйесін АТ арқылы автоматтандыру мүмкін болғандықтан, нормативтік
көрсеткіштерді корпоравтивтік деңгейде қолдану кәсіпорынның кемшіліктерді жойып,
бәсекелестік артықшылықтарға ие болуға мүмкіндік бар.
Тиімді KPI жүйе құрудың мақсаты:
- логистикалық операциялардың тиімділігін оперативтік деңгейде (процесстік сипат,
индивидуалды, командалық) мониторинг жүргізу арқылы бағалап, жұмыс тиімділігін арттыруды
жетілдіру;
- қателіктерді азайту;
- функциялар н/е қызмет түрлері бойынша бөліністегі еңбек өнімділігінен күтілетін
көрсеткіштерді алға тарту, мысалы, адам-сағатқа есептегендегі істер саны, қателік саны ж/е т.б.
Міндеті: компанияға материалдық және ақпараттық ағындарды тиімді жоспарлауды
жеңілдететін тәжірибеге жақын басқару жолын ұсыну болды.
Нәтижелігі: сапа тексеру бөлімін нығайту.

10.

Материалдық ағындарды басқаруда тиімділіктің мынадай
түйінді көрсеткіштерін пайдалану ұсынылады:
• қоймадағы орташа күндер (күндер);
• жеткізушілердің сенімділік деңгейі ( % );
• тұрақты жеткізушілердің саны (бірліктер);
• жаңа жеткізушілерді тарту деңгейі ( % );
• жеткізушілердің бейілділік деңгейі ( % );
• кредиторлық берешек жасы (күндер);
• жаңа өнімді әзірлеудің орташа ұзақтығы (күндер);
• өндіріске жаңа өнімді шығаруға дайындаудың орташа ұзақтығы
(күндер);
• технологиялық процестің жұмыс уақытының орташа ұзақтығы
(сағаттар);
• өнім бірлігінің орташа құны және өзіндік құны (МТН.);
• өнімнің материал сыйымдылығы (грн./ грн.);
• материалдардың шығуы (МТН./ грн.);
• материалдар шығындарының гривнасына пайда деңгейі ( % );
• ағынды қайта баптаудың орташа ұзақтығы (сағат);
• өнімнің белгілі бір түрлері үшін ақау пайызы ( % );
• ақауды жөндеу құны (грн.);
• бір тапсырыстың орташа ұзақтығы (сағат);
• жинаудың орташа күндері (күн);
• айналым капиталы күндері (күн).
KPI-тиімді тасымалдау арналарын таңдауға
ынталандыру.
Мақсаты: KPI енгізілуін мамандар қадағалауымен
жүргізу; орталық KPI мониторингтік платформа
қалыптастыру.
Негізі: «ЛОТТЕ Рахат» кәсіпорнының материалдық
ағымы сипаты көпшілік материалды ағымдар
концепцияларынан өзгешелігі.
Аталған ұсыныстарды бағдарламалық жасақтау.
қор деңгейі және қойма алаңдарына қажеттіліктің
қысқаруы;
логистикалық тізбек бойынша материалдардың өту
уақыты;
тапсырысқа қызмет көрсету циклінің ұзақтығы;
қызмет көрсету сапасы мен деңгейі;
жүк партиясының мөлшері;
өндірістік қуаттарды пайдалану деңгейі;
маневрлік;
өнімнің сапасын сақтау

11.

SWOT-талдау
«ЛОТТЕ
Рахат»
АҚ-да
логистикалық
Әлсіздік: қалдықтардың, бүлінген тауарлардың
процесстердің күшті жағы "жеткізуші-өндіруші- орын алуы; қызметтің барлық аспектілерінде
тапсырыс беруші" тізбегінде ұтымды басқару өнеркәсіптік кәсіпорынның материалдық ағындарын
шешімдерін негіздеуде компанияның материалдық басқару бойынша мониторинг жасауда жеткілікті
ағындарды басқарудың әдіснамасын одан әрі технологиялардың шектелуі.
дамытуда алғашқы қадамдардың жасалғаны болып
табылады.
Мүмкіндіктер. Материалдық ағым тиімділігін
Қауіптер. Зерттеу нәтижелері үшін қауіптер (1)
нығайту үшін мүмкіндіктер шетелдік тәжірибиеге жеткілікті және сенімді ақпарат алудың күрделілігі
негізделген жалпылама әдістерімен шектелмеуге болып табылады, бұл үнемді өндіріс әдістерін
тиіс. Құнды құрудың ақпараттық ағындарын материалдық ағынға енгізуді сапалы және объективті
автоматтандыру тиімділігіне инвестиция құя отырып, бағалауды қиындатады (2) жоғары басшылықтың
үнемді өндіріс әдістерінің дамуын қамтамасыз етуге өнеркәсіптік кәсіпорынның материалдық ағындарын
мүмкіндік бар.
тұтынушының көзқарасы бойынша құндылықты
құру үшін басқарудың маңыздылығын дұрыс
бағаламауы болашақ қалдықтарды анықтайды.

12.

«ЛОТТЕ Рахат» кәсіпорнының саясаты:
- «Фабрика» және «Тупик 403»-тегі қоймаларда
өнімдерді минималды деңгейде, «Орталық базада»
максималды деңгейде ұстау.
Саясаттың артықшылығы: «Фабрикада» өндірілген
дайын тауарлар үшін бос орын қоймада әрдайым
болуы; «Тупик 403-те» жаңа түскен шикізаттар үшін
әрдайым қоймада бос орын болуы.
Саясаттың кемшілігі: «артық» және «бос»
тасымалдаудың көп болуы, яғни көлік шығындарының
өсуі.
Шешім:
• Тасымалдаушылар жұмысының тиімділігін нормативтік KPI жүйесі арқылы бағалау және
басқару.
Логистикалық жүйе көлік дерлік барлық жағдайда байланысты және нормативтік KPI көлік
процесстерін бағалаудың тиімді жолы боп табылады.
Бұл шешім көлік процесіне қатысушылар арасында көп өлшемді сәйкестікті қажет ететін
логистиканың сапаны қамтамасыз ету функциясын нығайтуға да әсер етеді.

13.

ҚОРЫТЫНДЫ
АО «ЛОТТЕ Рахат» кәсіпорнының материалдық ағымдарды басқару
жағдайына, логистикалық қабілетіне, жылжымалы құрамның пайдалану
көрсеткіштеріне талдау жүргізу нәтижесінде «ЛОТТЕ Рахат» АО-ның
логистикалық қызметіне қысқаша баға берілді.
Жүргізілген зерттеулер мен әзірлемелерді біз «Рахат» кәсіпорнының
«Орталық базасының» қоймаларында материалдық ағымдарды басқаруды
оңтайландыру мәселесін шешудің бастапқы кезеңі ретінде ұсынамын.
Дипломдық жұмыс негізі келесі бағыттармен де байланысты: мәселені шешу
процесінде тауарлар номенклатурасын координациялауды оңтайландыру, бұл
қосымша зерттеуді қажет етеді; сонымен қатар материалдық ағым барысында
қателіктерді азайту, бағдарламалық жабдықтауды кәсіпорынның материалдық
ағынның әрбір кезеңдеріне енгізу, логистикалық мәселелердің шешімін
табудың «Рахат» кәсіпорны ерекшеліктеріне бейімделген, уникалды, әрі
жүйелі тәсілдерін қалыптастыру.