Қазақстан республикасы Сауда және интеграция министрлігі

1.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САУДА ЖӘНЕ ИНТЕГРАЦИЯ
МИНИСТРЛІГІ
« …Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамды ұйымдарды
институтционалдық күшейту және белсенді пайдалану қажет»
Елбасы Н.Ә.Назарбаев. 2018 жыл 5 қазан.
".... тұтынушылардың құқықтарын қорғауда өзін-өзі реттеу және
қоғамдық бақылау құралдарын жандандыру қажет»
Мемлекет басшысы Қ.К.Тоқаев 2019 жыл 2 қыркүйек.
«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КЕЙБІР
ЗАҢНАМАЛЫҚ АКТІЛЕРІНЕ ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ
ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ БОЙЫНША ӨЗГЕРІСТЕР
МЕН ТОЛЫҚТЫРУЛАР ЕНГІЗУ ТУРАЛЫ» ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫ ЗАҢЫНЫҢ ЖОБАСЫ
Нұр-Сұлтан қаласы,
2020 жылғы ақпан

2.

Сауда және интеграция министрлігі: сауда саясатын және экспортты ілгерілетуді бірыңғай үйлестіру
Мемлекет басшысының Жарлығымен сауда саласының
барлық тізбегін біріктіруге арналған жаңа ведомство құрылды–
САУДА ЖӘНЕ ИНТЕГРАЦИЯ МИНИСТРЛІГІ
Сауда
инфрақұрылымы
н жақсарту
Мақсаты мен
міндеттері
Техникалық реттеу және
метрология комитеті
Техникалық реттеуді тауарлар мен
қызметтердің сапасына қайта бағдарлау
Қауіпсіз емес өнімнің тізілімін жасау
Қазақстандық өнімнің сапасын арттыру
жөніндегі жоспар "Сапалы Қазақстан»
Техникалық реттеу мәселелері
бойынша ҚР Заңының жобасын әзірлеу
Жаңа өткізу
тауашаларын
іздеу, ОТӨ
экспортқа
сүйемелдеу
Тиімді қорғау
шаралары мен
әкімшілік
шараларды
қолдану
Комитет тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті
Мақсаты мен
міндеттері
Мемлекеттік
саясатты
қалыптастыру
ТЖҚ сапасы мен
қауіпсіздігін
қамтамасыз ету,
тұтынушылардың
құқықтарын тиімді
қорғауды құру
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тұтас жүйесін
қалыптастыру
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелерінде
мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру, ТҚҚ
Комитетінің рөлін күшейту
Тиімді бақылауды енгізу, сотқа дейінгі реттеу
институтына үкіметтік емес ұйымдарды тарту
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
мәселелері бойынша ҚР Заңының
жобасын әзірлеу
2

3.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың әлемдік тәжірибесі
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАҢДАУЫ
АРАЛАС - ЭЫДҰ ЕЛДЕРІНІҢ МОДЕЛІ
Мемлекет "ақылды" әкімшілік реттеуді жүзеге асырады,
бұзылған құқықтарды қалпына келтірумен сотқа дейінгі институттар айналысады
ЛИТВА
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы
институттардың қызметін үйлестіруді жүзеге асыратын
тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі мемлекеттік
қызмет жұмыс істейді
Белгілі бір шарттар сақталған жағдайда мемлекет
тарапынан қаржылық көмек көрсетілетін тұтынушылар
қауымдастығы жұмыс істейді
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы
мемлекеттік ақпараттық жүйе жұмыс істейді, ол арқылы
тұтынушылар электрондық тәсілмен шағымдар береді
2018
Еуропалық Одақтағы шағымдардың Топ-10 санаты *
13,44%
Авиакомпаниялардың…
10,88%
Киім және аяқ киім
6,72%
Акт өнімдері
4,62%
3,63%
3,61%
3,27%
2,68%
Шағымдардың жалпы саны
2,52%
2,23%
Электрондық тауарлар
Қонақ үй қызметтері
Жиһаз
Ойын-сауық тауарлары
Автобөлшектер
Ұялы операторлардың…
Ірі тұрмыстық техника
ГЕРМАНИЯ
Мемлекеттік органдарда тұтыну саласын реттейтін заңдарды
әзірлеу кезінде көмек көрсететін арнайы бөлімдер жұмыс істейді
Экономика министрінің төрағалығымен тұтынушылардың
проблемалары жөніндегі министрлікаралық Комитет жұмыс
істейді
Жер деңгейінде тұтынушылар шағымдарын қарайтын және
заң қызметтерін көрсететін қалаларда консультациялық
бюролары бар тұтыну орталықтары жұмыс істейді
30 ұйымды біріктіретін тұтынушылар одағы жұмыс істейді
және тұтынушылардың құқықтарын қорғаумен айналысады. Одақ
шығыстарының 2/3 бөлігі үкіметтік субсидиялар есебінен
жабылады
–
159 127
Ресей Федерациясындағы шағымдардың Топ-10 санаты*
Тұрғын үй-коммуналдық қызметтер
Қаржы нарығындағы қызметтер
Байланыс қызметтері
Тұрмыстық қызметтер
Медициналық қызметтер
Көлік қызметтері
Қоғамдық тамақтану
КҚ техникалық қызмет көрсету және жөндеу
Туристік қызметтер
Тұрғын үйдің үлестік құрылысы
5%
4%
3%
2%
2%
1%
10%
10%
13%
Шағымдардың жалпы саны –
49,13%
9,97%
Сауда
1965 жылдан бастап өмір сапасы бойынша Саяси Бюро
жұмыс істейді
Басты бет философия "өндірушінің абсолютті
жауапкершілігі" дайындалатын тауар үшін
Тұтыну құқықтарын зерттеу мектеп қабырғасынан
басталады
Медициналық…
Өнімнің қауіпсіздігі
Электр энергетикасы
Көлік қызметтері
Құрылысы
Туристік қызметтер
Энергиямен жабдықтау
ТКШ қызметтері
* Дерек көздері: Online Dispute Resolution (European Commission); Роспотребнадзор
322 862
Қазақстандағы шағымдардың Топ-10 санаты
Қаржы қызметтері
ЖАПОНИЯ
27%
2,16%
1,96%
1,38%
0,43%
0,18%
0,10%
0,08%
0,02%
Шағымдардың жалпы саны –
23 871
3

4.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың ұлттық моделі
ТАЛАПШЫЛ ТҰТЫНУШЫ = АДАЛ КӘСІПКЕР
Мемлекет
Әлеуметтік шиеленісті төмендету
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
институтына сенімін арттыру
Азаматтық қоғамды тарту
Экономикалық тиімділіктің өсуі
Мемлекеттік органдар қызметінің
есептілігі және транспаренттілігі
Сот органдарына жүктемені
төмендету
Тұтынушы
Тауарлардың/жұмыстардың/қызметтердің
сапасын арттыру
Білікті қорғау
Тұтыну құқықтық сауаттылықты
арттыру
Бұзылған құқықтар мен заңды мүдделерді
тез, тиімді және кедергісіз қалпына келтіру
БИЗНЕС
Мақсаттар
Адал кәсіпкерлердің өсуі
Бәсекеге қабілеттілікті арттыру
Бизнестің өзін-өзі реттеу және өзін-өзі
тазарту
Әлеуметтік жауапкершілікті күшейту
және беделге тәуелділік
Әкімшілік қысымды төмендету
ҮКІМЕТТІК емес
ҰЙЫМДАСТЫРУ
Тұтыну дауларын қарау мәселелерінде
рөлді күшейту (сотқа дейінгі реттеу
субъектілері)
Тұтынушылардың мүдделерін білдіру
мәселелерінде рөлді күшейту
(тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері,
заңгерлер және адвокаттар)
Мемлекеттік қолдау
Мемлекеттік басқару жүйесіне тарту
4

5.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай жүйесі
Тұтынушылардың құқықтарын
қорғаудың бірыңғай жүйесі:
Көпшілігі жергілікті жерлерде аумақтық ведомстволар мен ЖАО арқылы іске асырылады
17 Мемлекеттік органдар
ҚР АШМ
ҚР ӘМ
208 Үкіметтік емес ұйымдар
фитосанитариялық және
ветеринарлық қызметтер
ҚР БҒМ
білім беру қызметтері
заң қызметтері
ҚР МСМ
туризм
халықтың әл-ауқаты,
ҚР ДСМ сан-эпид
медициналық қызметтер
ҚР ҚМ
қаржылық, аудиторлық қызметтер, салық салу, сауда қызметі
ҚР ЕХӘҚМ
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту, әлеуметтік
қамсыздандыру (зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру)
ҚР ИИДМ
коммуналдық қызметтер, көлік( авто, т / ж, қоғамдық), құрылыс,
Сумен жабдықтау және су бұру
ҰЭМ ҚР табиғи монополиялар субъектілері ұсынатын қызметтер
телекоммуникациялық,
ҚР ҰБ қаржы қызметтері
ҚР ЦДИАӨМ пошталық қызметтер
ҚР ЭМ
ҚР ТЖМ
55 Қоғамдық ұйымдар
25 Медиаторлар
16 Арбитраждар
76 Заң консультанттарының ӨРҰ
36 Кәсіпкерлердің ӨРҰ
Электр энергетикасы, энергиямен
жабдықтау, газбен жабдықтау
сауда, өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету
қоршаған ортаны қорғау
ЭКОЛОГИЯ МИН
денсаулығы мен дамуына зиян келтіретін ақпараттан
НМЖБ-ҚР Балалардың
қорғау, азаматтық қорғау
ҚР СІМ
шетелде құқықтарды қорғау
ҚР ІІМ өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету
5

6.

ТҚҚ саласындағы келіп түскен шағымдардың статистикасы және құрылымы
(2018 жылдың қорытындысы бойынша Мемлекеттік органдардың есептері)*
Келіп түскен шағымдардың динамикасы
49 853
60 000
50 000
40 000
Тұтынушылар шағымдарының құрылымы
32 925
Қаржы қызметтері; 11727
Сауда қызметі саласы; 2381
48%
51%
Медициналық қызметтер; 515
23 871
30 000
Өнімнің қауіпсіздігі; 468
Электр энергетикасы; 330
20 000
Көлік қызметтері
10 000
Құрылысы; 42
-
2016
2017
Туризм саласы; 24
2018
Электрмен жабдықтау; 20
Тұтынушылардың құқықтарын бұзу серпіні
7 000
6 000
5 000
4 550
4 673
ПИК қызметтері; 20
5 955
Газбен жабдықтау: 7
ТКШ қызметтері; 5
Өзгелері; 1270
4 000
Тұтынушылар шағымдарының ең көп саны бар салалар
3 000
2 000
1 000
-
2016
2017
2018
ҚОРЫТЫНДЫ қарама-қайшы
1. Келіп түскен шағымдар санының төмендеуі тұтынушылардың
құқықтарын бұзу фактілерін қысқартпайды
2. Тәртіп бұзушылық фактілерінің өсуі мемлекеттік органдардың
неғұрлым сапалы жұмысын растайды
Қаржы
қызметтері
11727
Сауда
қызметтері
Медициналық
қызметтер
2381
515
3. Келіп түскен шағымдардың жоғары құбылмалылығы
мемлекеттік органдардың шағымдар статистикасын нашар
қалыптастырғанын және оны өңдеуді білдіреді
* Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы қызмет туралы Мемлекеттік органдарды жыл сайын хабардар ету. ҰЭМ ҚМҚК ақпараты 2018 жыл
6

7.

Халықтың тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесімен қанағаттануы
(әлеуметтік 2018 қорытындысы бойынша зерттеу)*
Тұтынушылардың құқықтарын бұзу жиілігі
34%
Сапасыз тауарларды өндіру орны
36%
32%
25%
23%
29%
26%
86% 87% 86% 85% 89% 89% 84% 83% 84% 84% 87% 84% 88% 85% 87% 88% 88% 86%
25%
21%
20%
16%
13%
5% 3% 4% 7% 5% 4% 6% 6% 4% 7% 5% 6% 5% 8% 5% 5% 4% 5%
9% 10% 10% 8% 6% 7% 10% 11% 12% 9% 8% 10% 7% 7% 8% 7% 8% 9%
ҚР басқа өңірлерінен отандық өндіруші
Импорттаушы
3 реттен
кем емес
3-7 рет
2016 жыл
7 реттен
артық
2017 жыл
бірде-бір
рет
2018 жыл
Сапасыз азық-түлік тауарларының түрлері
0%
5%
10%
Балалар тағамы
Кондитерлік өнімдер
«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР
Заңының нормаларын білу
Су және сусындар
2%
Көкөністер және жеміс-жидектер
3%
23%
8% 5%
9%
30%
35%
40%
45%
50%
17%19%
16%
17% 21%
16%
18%
Қышқыл сүт өнімдері
2018 жыл
44%
14%
13%
Ет өнімдері
2017 жыл
32%
30%
2016 жыл
Сапасыз азық-түлік емес тауарлардың түрлері
БІЛМЕЙДІ
64%
25%
40%
Балық және балық өнімдері
ҚОЛДАНАДЫ
20%
20%
19%
Нан-тоқаш өнімдері
БІЛЕДІ
15%
13%
14%
12%
10% 13%
12%
41% 43%
23%
37% 36%
35% 34%
18%
28% 28%
17%
3%
ЕСТІДІ
Киім, аяқ киім
Тұрмыстық техника
2016 жыл
2017 жыл
Шаруашылық
тауарлар
2018 жыл
Дәрі-дәрмектер,
медициналық
бұйымдар
* 2018 жылы тұтынушылардың құқықтары мәселелері бойынша социологиялық және талдамалық зерттеулер жүргізу бойынша есеп. Респонденттер саны-8500
7

8.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері
ТҚҚ саласындағы мемлекеттік реттеу
тиімділігінің деңгейін бағалау*
Сотта өз құқықтарын қорғау ниеті*
Өз құқықтарын қорғау ниеті
Иә, дайын
11%
Мемлекетке сенім
деңгейі артты
3%
38%
8% 11%
14%
Мемлекетке деген
сенім деңгейі
азайды
51%
Иә, ТҚҚ бойынша
уәкілетті мемлекеттік
органға жүгіндім
Иә, заңгерлердің
көмегіне жүгіндім
64%
Бұрынғы деңгейде
қалды
Жоқ, жүгінбедім
Барлығы тауар
құнына
байланысты, егер
аз болса, онда жоқ
ИЯ, ТҚҚ бойынша
Қоғамға жүгіндім
Барлығы
тауардың құнына
байланысты, егер
көп болса, ия
ИЯ, келісім мен
ымыраға келуге
тырысты
Қорытынды
Қорытынды
халықтың сенім деңгейі
мемлекеттік органдарға ТҚҚ
мәселелері бойынша
төмендейді
Көптеген азаматтар Бизнестің жазасыздығына
байланысты өз құқықтарын қорғай алмайды
Уәкілетті органға бар-жоғы 11%
(51%)
16%
(64%)
30%
6%
48%
Қорытынды
Жоқ, мен
сенбеймін сот
менің құқығымды
шегереді
48% сот төрелігіне сенбейді
Бастамамен жүгінуі сотқа байланысты
егер тауардың бағасы (16%)
* 2018 жылы тұтынушылардың құқықтары мәселелері бойынша социологиялық және талдамалық зерттеулер жүргізу бойынша есеп. Респонденттер саны-8500
ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУДЫҢ НЕГІЗГІ ПРОБЛЕМАЛАРЫ
қолданыстағы жүйе әкімшілік шараларға шоғырланған және бұзылған құқықтарды қалпына келтіруге және шығындарды
өтеуге қатысы жоқ (әкімгер. айыппұл, бюджет, сондықтан тұтынушы өз құқықтарын қалпына келтіру үшін қосымша сотқа жүгінуге мәжбүр);
сотқа дейінгі реттеу институты тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесіне әлсіз интеграцияланған;
мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы өз рөлі мен
міндеттерін (есептілік, Статистика, мониторинг және тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы проблемаларды талдау деңгейінің
төмендігі);
Тұтынушылардың сауаттылығының әлсіз деңгейі, өз құқықтарын қорғаудың қарапайым және түсінікті алгоритмінің
болмауы (шағым жазу, қайда жіберу, не істеу, кімнің құзыреті);
жазасыз кәсіпкерлерге тұтынушылардың қарапайым базалық құқықтарын бұзуға мүмкіндік беретін заңнаманың
жетілмегендігі.
8

9.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заң жобасының негізгі ережелері (ТҚҚ)
ТҚҚ
институционалдық
жүйесі
тұтынушылардың құқықтарын
қорғауды қамтамасыз ететін
субъектілердің тізбесі
базалық қағидаттарды бекіту
ТҚҚ шараларын шоғырландыру
пәні нақтыланды
Шағымдарды
қараудың 3 сатылы
жүйесін енгізу
I деңгей – сатушы
II деңгей – дауларды сотқа дейін
қарау институттары және/немесе
уәкілетті орган
III деңгей – сот органдары
ТҚҚ саласындағы
шағымдарды
қабылдаудың бірыңғай
ақпараттық жүйесі
-тұтынушы үшін оның құқықтарын
қорғау бойынша "бір терезе" құру
- СӨҚ барлық құралдары туралы
бірыңғай ақпаратты қалыптастыру
ТҚҚ бойынша
ведомствоаралық
кеңес құру
-МТИ жанынан кеңес құру
- отырыс жылына кемінде 1
рет
- АҚ және АҚ саласындағы
үкіметтік емес ұйымдардың
қызметін бағалау
Жауапкершілікті
күшейту
-Профилактикалық бақылау
институтын кеңейту
-адал емес
сатушылар/өндірушілер
-тұтынушылар өкілдері
-дауларды сотқа дейін қарау
институттары
Дауларды сотқа дейін
қарау институттарын
және тұтынушы
өкілдерінің тізбесін
бекіту
ТҚҚ саласындағы уәкілетті
органның рөлін күшейту
-АҚ және үкіметтік емес ұйымдармен өзара ісқимыл саласындағы үйлестіру рөлі
-құқық бұзушылықтың алдын алу мен алдын алуға
басымдықпен бақылау функцияларын беру
ТҚҚ саласында азаматтық
қоғамды қолдау
тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері
мен Заң консультанттарының ӨРҰ үшін
мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс
3 тақырып бойынша:
- әлеуметтік сауалнама сапасы бойынша
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау;
- тұтынушылық сауаттылықты арттыру;
- өкілдік институтын қолдау
9

10.

1. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың институционалдық жүйесі (ТҚҚ)
ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ
ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНІҢ
БОЛМАУЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Базалық ережелерді бекіту
Мемлекеттік органдар мен үкіметтік
емес ұйымдар қызметінің ТҚҚ
мәселелерінде бағдарлануы
Өзінің бұзылған құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау мәселелеріндегі
тұтынушылық сауаттылықтың әлсіздігі
Тұтынушылардың құқықтарын
қорғаудың базалық қағидаттарын
сақтау мәселелерінде жосықсыз
кәсіпкерлерді теріс пайдалану
"ЖАЛҒАН ӨКІЛДЕРДІҢ" ӨСУІ.
Тұтынушылар тәртіп бұзушы – кәсіпкер
тарапынан да, оның өкілі тарапынан да
алданып қалған жағдайларды ұлғайту
шешімі
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
пәнінің болмауы және түсінілмеуі
ТҚҚ мәні
нақтыланды
- қатынастарды реттеу
- ТҰТЫНУШЫ-САТУШЫ
- тұтынушылардың құқықтарын тиімді
қорғау
- ТЖҚ сапасы мен қауіпсіздігі
ТҚҚ
саласындағы
қатысушыларды
ң тізімі
- мемлекеттік органдар
- дауларды сотқа дейінгі қарау
институттары (медиация, төрелік,
бизнес ӨРҰ)
- тұтынушылар өкілдері
Әкімшілік шаралар
- (тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері,
СРО юр. консультанттар, адвокаттар)
алдында бұзылған
құқықтарды
қалпына
келтірудің
басымдылығы
қағидаты
Сотқа дейінгі реттеу шаралары:
бұзылған құқықтарды қалпына келтіру
залалды өтетуге бөгетсіз құқық
Мемлекеттік ықпал ету шаралары:
жауапкершілікке тарту
(әкімшілік / қылмыстық)
ТҚҚ саласындағы- тұтынушылардың құқықтарын қорғау
жөніндегі ведомствоаралық кеңесте
қатысушылар
талдау және талқылау үшін
қызметінің
шағымдарды қарау нәтижелері туралы
ақпарат ұсыну
есептілігі және
транспаренттілігі
10

11.

2. Тұтынушылардың шағымдарын қараудың үш сатылы жүйесін енгізу
МАҚСАТЫ: ШАҒЫМДАРДЫҢ САНЫН
ҚЫСҚАРТУ
тұтынушылардың шағымдарының өту
сатысына байланысты
III САТЫ
СОТ ОРГАНДАРЫ
II САТЫ
ДАУЛАРДЫ ҚАРАУДЫҢ
СОТҚА ДЕЙІНГІ ИНСТИТУТЫ
УӘКІЛЕТТІ ОРГАН
I САТЫ
ДАУДЫ САТУШЫ ДЕҢГЕЙІНДЕ
ШЕШУ
Сатушымен мәселені
шешудің міндетті сатысы
Сатушыларға
шағымдарды қарау
мерзімдерін белгілеу
Рөлді күшейту
Кәсіпкерлердің ӨРҰ
тұтынушылардың қоғамдық
бірлестіктері
Медиация
төрелік
ҚР АІЖК 152 және 279-баптарының
қолданыстағы нормаларын іске асыру
қажет болған жағдайда дауды сотқа дейін
қарау кезеңінен өту
Дауларды сотқа дейін қарау
институттарының
тұтынушылардың құқықтарын
қорғау саласындағы тиісті
емес жұмысы үшін
жауапкершілігін бекіту
Сатушының шағымдарды
қарауды елемегені үшін
әкімшілік жауапкершілікті
енгізу
ТЖҚ-ны іске асыру
орындарында ТҚҚК мен
сотқа дейінгі органдардың
байланыстарын міндетті
түрде орналастыру
Дау сотқа дейінгі тәртіппен
шешілген жағдайда
кәсіпкерлерді әкімшілік
жауаптылықтан босату
Шағым берудің
үлгілік нысаны
(БАЖ арқылы)
МЕЖДУНАРОДНЫЙ ОПЫТ
ИРЛАНДИЯ егер медиация нәтижелері
болмаса, онда сот айыппұл
салуға құқылы
ҰЛЫБРИТАНИЯтараптар дауды
медиациямен шешуге
тырысуға міндетті
ГЕРМАНИЯ –
ерікті делдалдықтан басқа
міндетті делдалдық бар
ФИНЛЯНДИЯ –
сот дауды шешу үшін
медиацияға жүгінуді
ұсынады
11

12.

3. Дауларды сотқа дейін қарау институттары және тұтынушылар өкілдерінің тізбесі
НОВЕЛЛАЛАР
Дауларды сотқа дейін қарау институттары
МАҚСАТЫ: БҰЗЫЛҒАН ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
ЖӘНЕ МАТЕРИАЛДЫҚ ЗАЛАЛДЫ ӨТЕУ БАСЫМДЫҚ
РЕТІНДЕ
ӨРЖ
олардың рөлін заңнамалық
деңгейде бекіту
ТҚК саласындағы дауларды
қарау бойынша есептілікті
МТИ-ге жіберу (ТҚК)
өкілдер тізбесін кеңейту
дауды тиісінше/ сапасыз
қараған жағдайда тізілімнен
шығару (ТҚК өтінішімен)
Тұтынушылар өкілдерінің тізбесі
МАҚСАТЫ: "ТҰТЫНУШЫЛАР ҚОРҒАУШЫЛАРЫНЫҢ"
БІЛІКТІ ҚАБАТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ»
Тұтынушы
өзі
Тұтынушылардың
қоғамдық
бірлестіктері
Заң
консультанттары
(ӨРҰ мүшелері)
Адвока
ттар
Заңнамада
көзделген
өзге де
тұлғалар
Дауды сотқа дейінгі тәртіппен қарау
БАСТАМАНЫҢ БАСЫМДЫҒЫ
тұтынушыға тиесілі;
мүмкіндігі бекітілген субъектілеріне
сотқа дейін реттеу тұтыну дау
МОРАЛЬДЫҚ ШЫҒЫН өтеуге
келіскен жағдайда, тараптардың;
сотқа дейінгі реттеу субъектісі
Құзыретті емес, мүдделі немесе
тәуелді болған жағдайда оларды
құзыретті органдардың / ұйымдардың
жауапкершілік ШАРАЛАРЫНА ТАРТУ
мүмкіндігі көзделген
Өкілдердің НЕГІЗГІ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МІНДЕТТЕРІ, өкілдік қызметтерді
ресімдеуге және олардың төлеміне
қойылатын ТАЛАПТАР, сондай-ақ
оларды қайтару мүмкіндігі бекітілді
12

13.

4. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы шағымдарды қабылдаудың
бірыңғай ақпараттық жүйесі
Сатушы (өндіруші,
дайындаушы)
Шағым беру
немесеүйден
ұялы телефон
арқыы
Үлгі нысаны
Таңдау
БАЖ
ШАҒЫМДАРДЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ
ХҚО
арқылы
Тұтынушылардың құқықтарын
қорғау жөніндегі өкілдердің
тізбесі
Қолданыстағы сотқа дейінгі
реттеу институттарының
тізбесі
Мемлекеттік органдардың
тізбесі
өкіл арқылы немесе
дербес
мемлекеттік органға
ЖҮЙЕДЕ ШАҒЫМДАРДЫ
МІНДЕТТІ ТҮРДЕ ТІРКЕУ
шағым беру нысанына
қарамастан
ерікті тіркеу кезінде
Қоғамдық
бірлестіктер
Заң
р
консультантта Адвокаттар
Медиация
Төрелік
ӨРЖ
17 Мемлекетті 17 ЖАО
орган
ТҚҚК
СОТҚА ДЕЙІНГІ РЕТТЕУ
ИНСТИТУТЫ (медиация,
төрелік, ӨРҰ)
Тұтынушының қалауы бойынша
БАЖ ФУНКЦИОНАЛЫ
Статистиканы қалыптастыру
Мемлекеттік органдар мен тұтынушылардың құқықтарын қорғау
институттарының және олардың өкілдерінің қызметіне мониторинг
жүргізу және бағалау
Тұтынушылардың бұзылған құқықтарының тәуекел деңгейіне
Мемлекеттік органдардың талаптарын бағалау
Шағымдарды талдау жыл сайын ТҚҚ жөніндегі ведомствоаралық
кеңестің қарауына шығарылады
Шағымдарды
қарау Бұзылған
құқықтарды
қалпына келтіру
Будет предложено обратиться в
институты досудебного регулирования для возмещения ущерба
МЕМЛЕКЕТТІК
ОРГАНДАР
Есептілікті қалыптастыру
арқылы
ТЕКСЕРУ
жауапкершілікке
тарту
ШАҒЫМДАРДЫ
ҚАРАУ
НӘТИЖЕЛЕРІ
БАЖ ҚҰРУ МАҚСАТЫ
БАРЛЫҚ ШАРАЛАРДЫҢ
ШОҒЫРЛАНУЫ
тұтынушылардың
құқықтарын қорғау бір жерде
ЖЕҢІЛДЕТУ ЖӘНЕ
АРЗАНДАТУ үлгі нысандарды
енгізу есебінен шағымдарды
дайындау рәсімдері
БАРЛЫҚ ӨТІНІШТЕРДІ
ЦИФРЛАУ және оларды
қарау нәтижелері
ТІЗБЕНІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ:
-мемлекеттік органдардың;
- тұтынушылардың "қорғаушылары" ;
- дауларды сотқа дейін қарау субъектілері
13

14.

5-6. СИМ (ТҚҚК) рөлін күшейту және ведомствоаралық кеңес құру
5. Уәкілетті органның рөлін күшейту
6. ТҚҚ бойынша ведомствоаралық кеңес құру
Мемлекеттік органдарды және ТҚҚ
саласындағы дауларды сотқа дейін
шешу институтын үйлестіру
СӨҚ деңгейінің ағымдағы жай-күйі
мәселелері бойынша жылына кемінде 1
рет өтетін уәкілетті органның жанындағы
алқалы орган
БАЖ-ға келіп түсетін шағымдарды
қарау нәтижелерінің есептілігін
қалыптастыру
Шағымдардың баж-ін жүргізу,
мемлекеттік органның қызметін
бағалау мәніне шағымдарды
талдау,тұтынушының құқықтарын
қорғауды қамтамасыз ететін бизнес
субъектілеріне қойылатын
талаптарды бағалау
Профилактикалық бақылауға
басымдық берілген, ТҚҚ
саласындағы бақылауды жүзеге
асыру бойынша құзыреттілік беру
Құрамы:
Төраға - Сауда және интеграция министрі;
Кеңес мүшелері - ҚР Парламентінің
депутаттары, мемлекеттік органдар, қоғамдық
бірлестіктер, азаматтық қоғам, бизнес
субъектілері;
Жұмыс органы - тұтынушылардың құқықтарын
қорғау комитеті.
Тұтынушылардың құқықтарын
қорғау жүйесін жетілдіру бойынша
ұсынымдар әзірлеу, мемлекеттік
органдар мен дауларды сотқа дейін
қарау институттарының қызметін
бағалау
14

15.

7-8. Жауапкершілікті күшейту және азаматтық қоғамды қолдау
7. Жауапкершілікті күшейту
НОВЕЛЛЫ
тұтынушының шағымын қараудан бас тартқаны үшін адал
емес кәсіпкерлерді тарту
Тұтынушылардың құқықтарын тиімді қорғауды
қамтамасыз ететін талаптар мен санкциялар:
екі жақтың келісімі бойынша шағымдарды сотқа дейінгі
тәртіппен қарауға қатысу
жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді өткізу орындарында
сатушының, ТҚҚК мен сотқа дейінгі органдардың байланыстарын
міндетті түрде орналастыру
сауда
қызметі
саласында
жауапкершілікті
енгізу
(қолданыста болған ұрланған тауарлардың айналымы, базар
әкімшілігінің әрекетсіздігі)
дауларды сотқа дейін қарау институттарының, тұтынушылар
өкілдерінің
және
жосықсыз
кәсіпкерлердің
тиімді
жауаптылығы
қолма-қол ақшасыз төлеу орнында ақша төленетін тауардың
құнынан жоғары болмауы тиіс.
бақылау субъектілеріне бармай профилактикалық бақылау.
кіріспе адм. сатушының ТҚҚ туралы Заңның негізгі талаптарын
бұзғаны үшін 10-50 АЕК айыппұл салу және ұсыныстар мен
ескертулерді елемеу жағдайында ғана
уәкілетті органның қасиеттері туралы хабарламау, құжаттарсыз,
8. Азаматтық қоғамды қолдау
Үкіметтік
емес
ұйымдарға
тапсырысты жыл сайын ұсыну
мемлекеттік
әлеуметтік
тұрақсыздық айыбының мөлшері 1%-дан кем болмауы тиіс
тауарды уақытылы айырбастамау немесе ақшаны қайтару
Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс тақырыптары:
тұтынушылардың
құқықтарын қорғау
сапасымен
халықты
қанағаттандыруды
әлеуметтік зерттеу
тұтыну
сауаттылығын
арттыру және
ағарту
өкілдік
институттарына
тұтынушының
құқықтарын қорғау
мәселелерінде
консультациялық
көмек
НОВЕЛЛАЛАР
Тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктеріне қоғамдық
бақылауды жүзеге асыру бойынша құзыреттер берілген
Белгілі бір тұлғалар санаты үшін мемлекеттік әлеуметтік
тапсырыс шеңберінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау
және өкілдік қызметтер мәселелері бойынша консультациялық
көмек ұсыну мүмкіндігі енгізілді
Қоғамдық бақылауды енгізу
Қоғамдық бақылау қадамдары:
Арнайы комиссияның
тауарларды
(жұмыстарды,
қызметтерді) өткізу
орындарына баруы
(кемінде 3 адам)
Тауарларға (жұмыстарға,
қызметтерге) байланысты
бұзушылықтар болатын
жерлерде Фото, видео
тіркеу)
Халықты қоғамдық
бақылау нәтижелері
туралы хабардар ету
15

16.

Заңды қабылдау әсері
Әлеуметтік шиеленістің төмендеуі және халықтың сенімінің өсуі тұтынушыларды
қорғаудың түсінікті және тиімді жүйесін қалыптастыру жолымен мемлекеттік билік
институттарына
Халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру. ТЖҚ сапасы мәселесі бойынша
тұтынушылардың пікіріне кәсіпкерлердің тәуелділігін күшейту
Үкіметтік емес ұйымдардың рөлін институционалдық
дауларын шешу және тұтынушыларды қорғау
күшейту
тұтыну
ТҚҚ жүйесінің басымдығы – тұтынушылардың бұзылған құқықтары мен заңды
мүдделерін қалпына келтіруге, материалдық залалды өтеуге
Сот органдарына түсетін шағымдарды қысқарту, дауларды сотқа дейін реттеу
тетіктерін күшейту есебінен
Бизнестің әлеуметтік және материалдық жауапкершілігі айтарлықтай артады, ал
тауар, жұмыс және қызмет сапасы артады
16