Геодезиядағы қолданылатын координаталар және биіктік жүйесі. Лекция №2

1.

Лекция №2
Геодезиядағы қолданылатын
координаталар және биіктік
жүйесі
Қауымдастырылған профессор: Алтаева А.А.

2.

Геодезиядағы қолданылатын
координаталар және биіктік жүйесі
Жоспар:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Географиялық координаттар жүйесі
Карта бетіндегі географиялық координаттар жүйесі
Картада
белгіленген
нүктенің
географиялық
координаттарды анықтау
Жазықтықты тіктөртбұрышты координаттардың аудандық
жүйесі
( Гаусс-Крюгер проекциясы)
Карта бетіндегі жазықтықты тіктөртбұрышты
координаттардың аудандық жүйесі
Тіктөртбұрышты координаттарды картада анықтау.

3.

Геодезиялық координаттар
Географиялық
тікбұрышты
(полярлы)

4.

1. Географиялық координаттар жүйесі
Географиялық
координаттар
жуйесінде
деңгей
бетіндегі
нүкте
проекциясының орналаскан жерін екі координаттармен, яғни ендік және
бойлық бұрыштармен анықтайды.
Нүктенің ендік бұрышы φ деп
белгіленген нүктеде пайда болған
тіктеуіш сызық пен экватор жазықтығы
арасындағы бұрышты атайды.
Бұл
бұрыш экватор жазықтығынан оңтүстікке
немесе солтүстікке қарай есептеліп, 0ден 90 градусқа дейін өзгереді
Бойлық λ деп бастапқы меридиан
мен (Гринвич меридианы) белгіленген
нүктеде өтетін меридиан жазақтығы
арасындағы бұрышты атайды. . Ендік
мәні бастапқы нөлдік меридианнан
шығыс және батысқа қарай 180 градусқа
дейін есептелінеді. Сондықтан ендік
шығыс (+) және батыс (-) деп аталады.

5.

1. Географиялық координаттар жүйесі
Ендіктері бірдей нүктелер
арқылы
өтетін
сызықты
параллель деп атайды.
Бойлықтықтары
бірдей
нүктелер
арқылы өтетін
сызықты
меридиан
деп
атайды.

6.

7.

2. Карта бетіндегі географиялық координаттар жүйесі
Топографиялық
картада
әдетте екі координаттар
жүйесі беріледі.
Географиялық
координаттар
жүйесі
(Градустық
тор)
екі
меридианмен (батыс және
шығыс)
және
екі
параллельдермен (оңтүстік
және солтүстік) беріледі.

8.

3. Картада белгіленген нүктенің географиялық
координаттарды анықтау
Ендік:
φА= φ0+ Δφ
φА=54036/00//+0001/40//=
=54037/40//
Бойлық:
λА= λ0+ Δλ
λА=18003/20//+0002/40//=
=18006/00//

9.

Зоналық тік бұрышты жазық координаталар жүйесі
Жер бетінің едәуір территориясын планға, картаға түсіру үшін жер бетіндегі
нүктелерді элипсоид бетінен жазық бетке кескіндеу кескіндеу кезінде төменгі
шарттар сақталуы керек:
1) жер бетіндегі арақашықтар өзгерістерінің ауытқу мөлшерінің шамалы
болуы;
2) жер бетіндегі бұрыштың проекцияға ешқандай өзгеріссіз түсірілуі;
3) географиялық координаталардан тік бұрышты координаталар жүйесіне
көшу мүмкіндігі.

10.

Зоналық тік бұрышты жазық координаталар жүйесі
Жоғарыда айтылған шарттарға көлденең цилиндрлік деп аталатын
неміс ғалымы Гаусс үсынған проекция тәсілі сәйкес келеді. Бүл
проекцияға Жер эллипсоидының беті зоналарға бөлінген. Ол шығысы
мен батысында меридиандармен шектеліп, оңтүстік полюстен солтүстік
полюске карай созылып жатады.
Осевой меридиан Nx
Граница зоны
на цилиндре
Экватор
С
Граница зоны
на шаре

11.

Зоналық тік бұрышты жазық координаталар жүйесі
Зоналардың бойлықтағы ені 6°-тық болып келеді,
нөмірлері Гринвич меридианынан шығыска қарай
белгіленеді.

12.

Зоналық тік бұрышты жазық координаталар жүйесі

13.

Гаусса-Крюгера проекциясындағы зоналық тік
бұрышты жазық координаталар жүйесі

14.

Картада тікбұрышты координаттарды анықтау
ХА=Х0+ΔХ;
УА=У0+ΔУ