Қозу физиологиясы

1.

QYZPU.KZ
ҚОЗУ
ФИЗИОЛОГИЯСЫ
ОРЫНДАҒАН:ӘЖІҒАЛИЕВА АҚНҰР
АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА -219

2.

ЖОСПАР
01
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ТЫНЫШТЫҚ ЖӘНЕ
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК
02
СЫРТҚЫ ЖӘНЕ ІШКІ ОРТАЛАРДЫҢ ӘСЕРІ
- ТІТІРКЕНДІРГІШТЕР
03
ҚОЗҒЫШТЫҚТЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ ЖӘНЕ
ӨЛШЕМДЕРІ
04
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

3.

ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ТЫНЫШТЫҚ ЖӘНЕ
ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК
Қозу – тітіркендіру салдарынан пайда болатын
тірі тіндердің (ұлпалардың) әрекеті, белсенді
қызмет атқара алатындай жағдайы; тірі
жасушалардың тітіркенуге қайтаратын жауабы.
Адам организмі екі түрлі қалыпты жағдайда болады:
физиологиялық тыныштық және физиологиялық
белсенділік.

4.

АДАМ ОРГАНИЗМІ ЕКІ ТҮРЛІ ҚАЛЫПТЫ
ЖАҒДАЙДА БОЛАДЫ:
Физиологиялық
тыныштық
Физиологиялық тыныштық деп адам көзін
жұмып, тыныш, ештеңені ойламай, тыңдамай,
денесін босатып, демалып, ояу жатқан қалпын
айтады. Осындай қалыпта жатқанда сыртқы
ортаның қандай да болмасын бір жағдайлары
әсер
етсе,
организм
физиологиялық
тыныштықтан физиологиялық белсенділікке
ауысады.
Физиологиялық
белсенділік
Организмнің қандай да болмасын жеке мүшесі
немесе мүшелер жүйесі, тіпті бүкіл организмнің
қызмет атқаратын жағдайын физиологиялық
белсенділік дейді. Физиологиялық белсенділік
кезінде зат алмасу артады, бірнеше мүшелер,
мүшелер жүйесі қызметін күшейтеді. Мысалы,
тамақ ішкеннен кейін ас қорыту мүшелері
қызмет атқаруына байланысты оларға қоса
жүрек-қантамырлар, тыныс алу, зәр шығару
жүйелерінің қызметі күшейеді

5.

СЫРТҚЫ ЖӘНЕ ІШКІ ОРТАЛАРДЫҢ
ӘСЕРІ -ТІТІРКЕНДІРГІШТЕР
Адам
денесіндегі
көпшілік
тірі
клеткалардың
тітіркену қасиеті болады. Тітіркену деп сыртқы
және ішкі орталардың түрлі әсерлеріне жауап беру
қабілетін айтады.
Сыртқы
және
ішкі
орталардың
әсерін
тітіркендіргіштер деп атайды. Тітіркендіргіштерді
төртке бөледі: физикалық, химиялық, физикохимиялық, биологиялық.

6.

1. Физикалық
тітіркендіргіштер
деп
түрлі
механикалық (соққы, шаншу, қысым, температура)
және электірлік әсерлерді айтады.
2. Химиялық тітіркендіргіштерге тамақтың құрамындағы
органикалық және бейорганикалық заттар, дәрілер, улы
заттар, қышқылдар, сілтілер тәрізді заттардың әсері
жатады.

7.

03
Физико-химиялық тітіркендіргіштерге
ерітінділердегі заттардың парциалды
қысымы, осмостық қысымы, иондардың
және түрлі заттардың концентрациясы
жатады.
04
Биологиялық тітіркендіргіштерге макро
және
микроорганизмдердің
әсері
жатады.

8.

Тітіркендіргіштердің әсерінен тітіркене алатын
ұлпаларды тітіркенгіш ұлпалар деп атайды.
Оларға жүйке, бұлшықет, без ұлпалары жатады.
Олар тітіркендіргіштердің әсеріне қозумен жауап
береді
Қозу аталған ұлпалардың жұмыс қабілеті. Қозу
кезінде
бұл
ұлпалардың
электрлік
және
биохимиялық
қасиеттері
өзгереді,
ұлпалар
қызмет атқарады, олардың қызметі күшейеді.
Сыртқы ортаның кейбір тітіркендіргіштері әсер
еткенде қозғыш ұлпалардың қозуы бәсеңдейді
немесе мүлде тоқтап қалады. Мұны тежелу деп
атайды. Тежелу де қозу тәрізді тірі ұлпалардың
белсенді қызмет атқару күйі. Бірақ тежелу кезінде
жеке мүшелерде немесе организмде бұрын
басталған қызмет баяулайды, я болмаса мүлде
тоқталады.
CUSTOMERS

9.

Тірі ұлпалардың электрлік қасиетін биоэлектрлік құбылыс дейді. Көп
клеткалы организмдерде сыртқы және ішкі орталардың мәліметтерін
қабылдап, сақтап, талдап, бір жерден екінші жерге жеткізу, қажетіне қарай
қайтадан
жаңғырту
тарихи
даму
барысында
қалыптасқан
электр
сигналдары арқылы іске асады.
Электр күшін тудыратын энергия клетка
мембранасының ішкі және сыртқы
жағында орналасқан оң (+) зарядты
натрий, калий, кальцийдің катиондары
мен түрлі теріс зарядты (-) аниондарға
байланысты.Олардың бір-біріне
градиенттік қатынасы (мембрананың
иондық тартқыш) деп аталатын арнайы
молекулалық құрлымының қызметіне
негізделген. Энергия көзі саналатын
иондық тартқыш-аденозинүшфосфор
қышқылы (АТФ) ферменттердің әсерінен
ыдырау кезінде пайда болатын
энергияны жұмсайды.

10.

ҚОЗҒЫШТЫҚТЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ ЖӘНЕ
ӨЛШЕМДЕРІ
Қозғыштықдәрежесін анықтау үшін бірнеше параметр қолданылады.
Қозу табалдырығы, әсердің пайдалы уақыты, хролаксия,
лабилділік, аккомодация жылдамдығы
Қозу табалдырығы деп
қозу процесін тудыратын
тітіркендіргіш күшінің
еңаз өлшемін айтады.
Хролаксия деп тінді
қоздыратын екі
реобазағатек күш
әсерініңең қысқа
уақытын (ОҒ) айтады.
1
2
Аккомодация жылдамдығы
(аккомодация бейімделу).
Аккомодация жылдамдығы
тінді қоздыратын
тітіркендіргіштің
үдеуқарқынының ең аз
(минимум) уақытымен
өлшенеді.
3
4
Лабильділік (тұрақсыздық )
белгілі тіннің қозғыштық
дәрежесін көрсетеді. Қозу
барысында
мембрананыңпотенциалы
әрекет потенциалына
айналады.

11.

Мембраналықпотенциал дегеніміз –
протоплазмапотенциалымен жасушаның сыртқы бетіндегі
потенциалдарарасындағы айырмашылық. Тірі жасушаның
қайсысындаболсын мембраналық потенциал болады.
Жасушаның тіршілігі жойылған сәтте мембраналық
потенциалжойылады.
Қозу процесі пайда болған сәтте туатын потенциал
- әрекет потенциалы (ӘП).
Парабиоз грек сөзі (рага - жуық, жақын, bіоs - өмір,
тіршілік) Өмір мен өлім арасындағы жағдай деген
мағынаны білдіреді.

12.

НЗАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!
QYZPU.KZ