Дополнительные материалы (мультимедийные материалы, ссылки на электронные ресурсы и т.д.)

1.

• Кіріспе
• Негізгі бөлім
1. Жаһандық мәселелер
2. Ғаламдық мәселелерді жіктеу
3. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары
4. Футурология
Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер

2.

3.

4.

Кіріспе
Жаһандық мәселелер – адамзаттың бұдан былайғы
тағдыры және әлеуметтік дамуы шешілетін аса
маңызды мәселелер жиынтығы. Қазіргі өркениетке тән
құбылыс – ғаламдық қауіп-қатердің бастауы. Шешуін
таппаған ғаламдық мәселелер өте көп және күн санап
артып та келеді.

5.

Рухани
кризис
Су қорының
төмендеуі
Азық-түлік
жетіспеушілігі
Планетаның
геофизикалық
сипатының
өзгеруі
Табиғи
ресурстардың
азаюы
Демографиялық
мәселелер
Терроризмнің
көбеюі
Елдер мен
аумақтардың
әлеуметтікэконмикалық
дамуының теңсіздігі

6.

Халықаралық
қатынастармен
шиеленіскен
Жеке тұлға мен қоғам мәселелер
арасындағы өзара
қарым-қатынасқа
байланысты
мәселелер
Адам мен табиғат
арасындағы қарымқатынасқа байланысты
мәселелер

7.

Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасқа
байланысты мәселелер
Экологиялық
Шикізаттық
Энергетикалық
Климаттық өзгерістер
Су қоры азаюы немесе дүниежүзілік
мұхиттарды игерумен байланысты
мәселелер

8.

Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасқа
байланысты мәселелер

9.

Жеке тұлға мен қоғам арасындағы өзара қарымқатынасқа байланысты мәселелер
• Демографиялық мәселе
• Аштықпен күрес
• Жаппай індеттердің таралуы
• Аса қауіпті індеттерді жою мәселесі
• Ғылыми –техникалық дамудың
жағымсыз салдары
• Мәдени сәйкессіздік

10.

Азық – түлік проблемасы

11.

ЖҚТБ “СПИД” және Наркомания
Есірткіден сау бол

12.

Халықаралық
қатынастармен
шиеленіскен мәселелер
Соғыс және бейбітшілік мәселелері
• Этнологиялық қақтығыстар
Дамушы елдердің экономикалық артта
қалуын жеңілдету мәселесі
• Космосты игеру

13.

14.

Ғалымдар 5 миллиардтан астам адам,
соның ішінде АҚШ, Еуропа, Ресей және
Қытай халқының шамамен 99% аштықтан
өлуі мүмкін деп есептейді.
соғыс бір аптаға созылады, ал ядролық қыс кем дегенде 10
жылға созылады. Ғалымдар ауыл шаруашылығы мен
балық шаруашылығын ескере отырып, әлемдегі азық-түлік
жағдайына ядролық қақтығыс салдарының әртүрлі
нұсқаларын модельдеуде.

15.

саясаттағы жергілікті мәселелер әртүрлі аспектілерді, соның ішінде халықаралық
қатынастарды, қақтығыстарды, адам құқықтарын және т.б. қамтуы мүмкін. Тиісті
деректері бар саясаттағы жаһандық мәселелердің кейбір мысалдары:
Халықаралық қақтығыстар мен соғыстар: бейбітшілік институтының (Экономика және
бейбітшілік институты) мәліметтері бойынша 2024 жылы әлемде 50-ден астам белсенді
қақтығыстар жалғасуда. Мысалы, 2011 жылы басталған Сириядағы қақтығыс көптеген
құрбандар мен жаһандық геосаяси салдарға әкелді.
Терроризм және экстремизм: бейбітшілік институтының мәліметі бойынша, 2020 жылы
лаңкестік шабуылдар 13 мыңнан астам құрбан болды. Мысал ретінде көптеген елдерге
әсер еткен және халықаралық алаңдаушылық тудырған Ислам мемлекеті (IG) тобының
террористік әрекетін келтіруге болады.
Көші-қон дағдарыстары: Халықаралық көші-қон ұйымының
(ХКҰ) мәліметтері бойынша 2021 жылдың басында
халықаралық мигранттардың саны 281 миллионға жетті.
Мысалы, Сирия мен Таяу Шығыс пен Африканың басқа
елдерінен келген босқындар дағдарысы Еуропадағы саяси
жағдайға қатты әсер етті.

16.

Юнион-сквердегі (Нью-Йорк) сағат қазір экологиялық апатқа
дейін қалған уақытты көрсетеді. Бұл туралы New York Times
хабарлайды. Таймер 19 қыркүйек күні сағат 15:20-да басталды.
Онда «7:103:15:40:07» сандары бар еді, бұл жеті жыл, жүз үш
күн, он бес сағат, қырық минут және жеті секундты білдіреді.

17.

Климаттың өзгеруі: көмірқышқыл газы сияқты атмосферадағы парниктік
газдардың жоғарылауы жаһандық жылынуды тудырады. Бұл ауа-райының
өзгеруіне, экстремалды оқиғалардың қатысуына және экожүйелер мен адам
денсаулығына қауіп төндіреді.
Биоәртүрліліктің жоғалуы: түрлердің жойылуы табиғи ортаның бұзылуынан,
ластанудан, климаттың өзгеруінен және басқа да адам әрекеттерінен болады.
Мысалы, тропикалық ормандардың жойылуы өсімдіктер мен жануарлардың
көптеген түрлерінің, соның ішінде ғылымға әлі ашылмаған және сипатталмаған
түрлердің жоғалуына әкеледі.
Судың ластануы: өнеркәсіптік және ауылшаруашылық қалдықтарының
шығарындылары, сондай-ақ тұрмыстық ағынды сулар су ресурстарын ластайды.
Мысалы, теңіздер мен мұхиттардағы мұнайдың төгілуі теңіз өмірі мен
экожүйеге қауіп төндіреді.
Ауаның ластануы: автомобильдерден, өнеркәсіптік кәсіпорындардан
шығарындылар және жанармай жағу ауаның улы заттармен ластануына әкеліп
соғады, бұл адам денсаулығы мен қоршаған ортаға қауіп төндіреді. Мысалы,
қалалардағы түтін проблемаға әкелуі мүмкін
https://yandex.kz/video/preview/11329693982574524769 мусорный

18.

Ең танымал озон тесігі Антарктиданың үстінде орналасқан.
Ол 1970 жылдардың соңы мен 1980 жылдардың басында
табылған. Бұл бастапқыда ғылыми қоғамдастық пен
жұртшылық арасында алаңдаушылық тудырды, өйткені озон
тесігі Жердегі тірі организмдерге үлкен қауіп төндіреді
Бұл проблемалық аспект 1987 жылы озон қабатын бұзатын
зиянды заттарды пайдалануды шектеуге арналған Монреаль
хаттамасының қабылдануына әкелді. Осы хаттаманың және
бүкіл дүниежүзілік қауымдастықта қабылданған шаралардың
арқасында озон қабатының бұзылуына әкелетін зиянды
заттардың көлемі айтарлықтай қысқарды және озон қабатының
қалпына келуінің кейбір белгілері байқалды. Дегенмен, озон
қабатын толық қалпына келтіру көптеген ондаған жылдарды
алады.

19.

Біріккен Ұлттар ұйымының (БҰҰ) соңғы мәліметтері бойынша,
әлемде 773 миллионнан астам ересек адамның оқу және жазу
дағдылары жоқ. Бұл 15 жастан асқан әлем халқының шамамен
12% құрайды. Сауатсыздық деп аталатын бұл мәселе білім беру
мен сауаттылық дағдыларына қол жеткізуді қажет ететін
маңызды жаһандық мәселе болып қала береді.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша,
әлемде күн сайын 24 мың адам аштық пен аурудан қайтыс
болады. Азық-түлік азаяды, ал адамдар көп. Өткен қарашада Жер
халқы сегіз миллиард адамнан асты.
БҰҰ: әлемде аштықтан зардап шегіп отырғандардың саны 735
миллион адамды құрайды

20.

Терроризм шекара таңдамайды.
Қайта терроршылардың техникаға,
жарылғыш заттарға, жаңа заманғы
қырып-жою қаруларына ден қоюы
өршіп барады. Мұның өзі
қоғамымызға аса қауіпті жағдай
тудырып отыр.
Терроризмнің басы АҚШ-тағы 2001
жылғы 11-қыркүйектегі жарылыстан
басталған жоқ және онымен
аяқталмайды.

21.

Ғаламдық мәселелерді шешудің басты шарты – әлемдік қауымдастықтың
мақсатты түрде келісілген саясат жүргізуі.
Рухани кризис
Рухани мәдениетті оның зайырлы және діни құндылықтарын қайта жаңғырту,
ғылым мен білімді дамыту, этикалық тәрбие, жаңа рухани дүниге көзқарасты
қалыптастыру.
Жаппай қыратын қару
қолдану арқылы
дүниежүзілік соғыс
қауыпы
Табиғи ресурстардың
азаюы
Жаппай қырып-жоятын қарудың өндірілуіне, сақтау мен қолдануға тиым салу,
біртіндеп жою.
Елдер мен аумақтардың
әлеуметтік-эконмикалық
дамуының теңсіздігі
Халықаралық саяси және экономикалық интеграция, дамыған елдердің үшінші
елдерге көмегі, түрлі аумақтардығы мәдени және әлеуметтік-экономикалық
дамуды теңшеу.
Метеориттік және
кометалық бұзылдың
мүмкін болатын қауыпы
Жер айналасында және ғарыш кеңістігінде бақылаудың ғаламдық жүйесін,
ядролық және лазерлік қарулар арқылы кометалық-метеоройттық қорғаныс
жүйесін жасау
Жаппай ауру
Жаппай аурудың себептерін ашатын ғылыми зерттеулер жасау, емдеу
технологиясы мен жаңа дәрі-дәрмекті жасау, жаппай аурудан қорғанудың
ғаламдық профилактикалық жүйесін қалыптастыру, салауатты өмір салтын
ұстану.
Ресурстарды қолдануды шектеу, ресурсты үнемдейтін технологияны жасау және
қолдану, энергияның жаңа көздерін меңгеру, биосфера қорларын қалпына
келтіру, жаңа материалды алу технологиясын жасау, космостың табиғи
ресурстарын пайдалану (күн жүйесінің және т.б.).

22.

- ядролық қаруды жою;
- ядролық қауіпті азайту;
- ядролық қаруды таратпау;
- толық қарусыздану мен ядролық қарудың
барлық түрін жою;
- АЭС-нан да бас тартуды көздеу.

23.

Футурология
• Футурология (лат. futurum – болашақ, гр. logos – ілім) —
1943 жылы неміс әлеуметтанушысы О. Флехтгейм «идеология» мен
«утопияға» қарсы қойған
«болашақтың философиясының» тұжырымдамасы. 1960-шы жылы бұл
ұғым қайта жанданып, кеңінен таралды.
Бірнеше мәнге ие болды:
1) болашақ жайлы ғылым немесе болашақтың әңгімесі;
2) болжау мен болжаушылықтың бейнелі синонимі ретінде;
3) болашақ жайлы әдебиет - ғылыми, публицистикалық. Ұғымның көп
мәнділігіне орай ол тек болашақты зерттеудің бейнелі синонимі ретінде
ғана сақталып қалды.

24.

Ғаламдық проблемалар – ол объективті
шындық. Жер бетіндегі тіршіліктің сақталуы немесе
өркениеттің барлық жетістіктерінің жойылып кетуі біздің
әрқайсысымыздың жауапкершілігімізде. Жер бетінде
тіршілік болған жағдайда ғана ондағы барлық іс-әркеттің
мәні бар. Соғыс пен бейбітшілікті сақтау проблемасының
түп- тамыры сонау өткен тарихпен байланысты
мемлекетаралық шекара, жер аумағы мәселелері
жөніндегі тайталас. Ғаламдық проблемалар туралы
білімнің өзектілігі- қоғам санасына осы проблемалардың
бар екенін және оның қауіптілігін түсіндіруде деп
ойлаймын.

25.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.
2.
3.
М.Тәжін.Аяганов Б. «Әлеуметтану оқулық», Алматы, 2006ж
www.wikipedia.kz
“Ақтөбе ” газеті , 2016 жыл, “Ғаламдық мәселелерге тоқтауыл
бола аламыз ба?” мақаласы
4.
Р.Әбсаттаров,М.Дәкенов, «Әлеуметтану», Алматы, 2007ж