1-mavzu

1.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
ABU ALI IBN SINO NOMIDAGI BUXORO
DAVLAT TIBBIYOT INSTITUTI
TIBBIY BIOLOGIYA YO’NALISHI
374-GURUH TALABASI
YUSUPOVA CHEVAR

2.

Ayrim jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar belgilarisiz kechadi, biroq ayol va
erkaklarda bepushtlik sababi bo‘ladi.

3.

Jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar – kasalangan bemordan jinsiy yo‘l orqali juftiga
yuqadigan kasalliklar guruxidir. Xozirgi vaqtda 30 dan ortiq transmissiv seksual kasalliklar
ma’lum. Eng ko‘p uchraydigan va xavfli xisoblangan jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar
quyidagilardir:
Bakterial kasalliklar
- Gonoreya
- Zaxm
- Xlamidioz
- Bakterial
vaginoz va b.
Sodda xayvonlar
Virusli kasalliklar
– Trixomoniaz
– Xilomastiks
- Gerpes (oddiy, genital)
- Sitomegalovirus (5 turi)
- Papilloma virus
infeksiyasi
- Odam immun tanqislik
virusi
- Gepatit V va S viruslari va
b.

4.

Kasalliklar
•Jinsiy yo’l bilan yuqadigan infektsiyalar. Bunga xlamidioz, gonoreya, trixomoniaz,
gerpes, papillomavirus infektsiyasi misol bo’la oladi. Ular vulva, qin qichishi, achishi,
yallig’lanishini keltirib chiqarishi mumkin. Samarali davolash kasallikning sababchisi va
shaxsiy ko’rsatmalar hisobga olingan holda belgilanishi lozim. Ko’pincha antibiotiklar
bilan davolash talab etiladi.
•Ginekologiyaga aloqador bo’lmagan bir qator kasalliklar. Masalan, vulva sohasida
qichish va achish qandli diabet, qon kasalliklari, teri sarqiligi bilan kechadigan gepatit,
buyrak faoliyatining buzilishi va boshqa patologiyalardan aziyat chekayotgan ayollarda
ham kuzatilishi mumkin.
•Siydik-tanosil tizimi yallig’lanishlari. Ssistit, servitsit, endometrit, adneksit, metrit
kabi kasalliklar achishishning asosiy sababchilaridan biri. Davolash uchun kompleks
tekshiruv o’tkazish, infektsiyani aniqlash va tegishli preparatlarni tanlash zarur.
•Allergiya. Ko’pinсha, jinsiy a’zo allergiyasiga gigiena vositalari, intim gellar va
yog’lar, sintetik ich kiyim, ich kiyimda qolgan kir yuvish kukuni qoldiqlari va hatto
turmush o’rtog’ining urug’ suyuqligi sabab bo’ladi. Agar shifokor alomatlarning allergik
tabiatini tasdiqlagan bo’lsa, antigistaminlar va sedativ preparatlar buyuriladi.

5.

Tashxislash
Bunday alomatlarni keltirib chiqarishi mumkin bo’lgan sabablar juda ko’p va ular turli-tumandir, shu
sababli davolashga yondashish ham turlicha bo’ladi. Bemorda mavjud alomatlar mohiyatini faqatgina
kerakli tibbiy ko’rikdan so’ng shifokor tushinishi mumkin.
Bemorni so’roq qilib, ko’rik va kolposkopiya o’tkazganidan so’ng, shifokor ma’lum bir vaziyatda
kerak bo’ladigan tahlillar turini belgilaydi. Asosan quyidagilar talab etilishi mumkin:
•Qin florasini aniqlash uchun surtma olish;
•Bakteriologik ekish;
•IFT va PZR yordamida infektsiyalarni aniqlash tadqiqi;
•Kichik chanoq a’zolarining ultratovushli tekshiruvi;
•Ichak disbakteriozi uchun tahlil;
•Parazit mavjudligini aniqlash uchun tahlil va boshqalar.

6.

Jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar Yer sharidagi eng keng tarqalgan kasalliklar
guruxidan biridir. Jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar ko‘proq rivojlanayotgan
davlatlarda uchraydi. JSTT ma’lumotlariga ko‘ra kuniga bir milliondan ortiq
odamlar jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklar bilan kasallanadi. Bir yilda 449
milliondan ortiq odamlar jinsiy yo‘l bilan yuquvchi kasalliklarni yuqtiradi (zaxm,
gonoreya, xlamidioz va trixomoniaz).
Gardnerellyoz laborator diagnostikasi
Gardnerellyoz (bakterial vaginoz) — yalig‘lanishsiz infeksion kasallik bo‘lib,
vaginal ajralmada laktoflora keskin kamayishi va uni polimikrob anaeroblar va
gardnerella bilan almashishi bilan xarakterlanadi.
Sog‘lom ayollarda vaginal mikrofloraning 80-95% ini laktobakteriyalar «Doderleyn tayoqchalari» egallaydi. Gardnerella vaginalis bakterial vaginozga
sabab bo‘luvchi eng patogen mikroorganizmdir. Kasallik jinsiy bo‘lmagan
yo‘llar bilan ham yuqishi mumkin.
Gardnerellyoz diagnostikasi mikroskopiyaga asoslangan.

7.

Xey-Ayson shkalasi bo‘yicha qin tozalik
darajasi quyidagicha aniqlanadi:
0 daraja – epitelial xujayralar bor,
bakteriyalar yo‘q;
I daraja – normal vaginal mikroflora
(laktobatsillalar ustun);
II daraja – aralash bakterial flora;
laktobatsillalar va boshqa mikroflora
mavjud;
III daraja bakterial vaginoz: Gardnerella
vaginalis ustun; kam yoki yo‘q;
IV daraja – grammusbat kokklar, shu
jumladan Gardnerella vaginalis aniqlanadi;
laktobatsillalar
butunlay
yo‘q.

8.

Bemor qinidan surtma olish:
a) tozalik darajasini aniqlash uchun;
b) qin epiteliyasi sitologiyasi uchun;
d) gonokokklarni aniqlash uchun.
Kerakli asbob-anjomlar: rezina qo‘lqop,
ginekologik kreslo, steril klyonka, Folkman
qoshiqchasi yoki tarnovsimon zond, buyum
oynachasi, qoshiqsimon va yassi qin
ko‘zgulari.
Eslatma: homilador ayoldan surtma
olishdan oldin quyidagilarga qat’iy
e’tibor berish kerak: qinni chayish, qinga
dorilar bilan muolajalar o‘tkazish
mumkin emas; surtma siyishdan oldin
olinadi.

9.

Muolajaning bajarilishi:
1. Surtma olish uchun kerakli asboblar tayyorlanadi.
2. Hamshira qo‘lini yuvib rezina qo‘lqop kiyadi.
3. Ginekologik kresloga steril klyonka yoki bir martalik salfetka to‘shaladi.
4. Ayol beligacha yechintirilib ginekologik kresloga yotqiziladi.
5. Tekshirish uchun bachadon bo‘yni kanalidan, qinning oldingi yoki, asosan, orqa
gumbazidan surtma olinadi.
6. Qinga qoshiqsimon ko‘zgu kirgiziladi.
7. Folkman qoshiqchasi yoki tarnovsimon zondning bir uchi
bilan bachadon bo‘yni kanalidan surtma olinib buyum oynachasiga surtiladi.
8. Folkman qoshiqchasining ikkinchi uchi bilan qinning orqa gumbazidagi ajralma
sekretdan olinib, buyum oynachasiga surtiladi.
9. Ko‘zgular qindan chiqariladi.
10. Laboratoriyaga tekshirish uchun yo‘llanma yoziladi.
11. Surtma qurigach yo‘llanma bilan laboratoriyaga topshiriladi.

10.

Vaginal oqindi rangi o'zgarishi
Keyin nima uchun suyuqlikni vaginadan chiqarib tashlaganini bilib olgach, eng keng
tarqalgan o'zgarishlarni ko'rib chiqaylik.
1.Masalan, vagina oq suyuqlik bug'doyning belgisidir. Ayniqsa sekretsiyalar qalin va
o'ziga xos nordon hidga ega bo'lsa.
2.Sariq yoki yashil rangga bo'yalishi oqibatida ulardagi leykotsitlarning yuqori
miqdori mavjud. Bu holat bakterial infektsiyadan kelib chiqqan kasalliklarda
uchraydi.
3.Suyuq vaginal bodom bilan aralashgan qon hujayralari parchalanishi tufayli
jigarrang rangga ega bo'ladi. Vagina qahvaning suyuqligi yaqin-hayz davrida
kuzatilishi mumkin. Ushbu reaktsiyalarning sababi surunkali endometrit va
endometrioz bo'lishi mumkin.
4. Vagina pushti suyuqligining ko'rinishi oz miqdordagi qon bilan bog'liq. Shunga
o'xshash model vaginal mukozaning mayda shikastlanishi, erektil bo'yin portlashlari
bilan kuzatiladi. Shuningdek, ovulyatsiya davrida bu ajralishlar patologik emas.
5. Qon ketish poliplari yoki shish paydo bo'lishining sabablari pushti yoki jigarrang
oqishi mumkin.

11.

Vaginal PH testi
Vaginal pH testi vaginal suyuqlik
namunalarining pH qiymatining tez
sinovidir. U avtomatlashtirilmagan va
vaginal pH diapazonini aniqlash
uchun yarim miqdoriy hisoblanadi. U
o'z-o'zini sinovdan o'tkazish va in
vitro diagnostika uchun vagina
normal bosqichda yoki yo'qligini
aniqlash uchun mo'ljallangan. Vaginal
pH
testi
bakterial
vaginozni
tashxislashda yordam beradi.

12.

Maqsadli foydalanish
Vaginal pH testi vaginal suyuqlik namunalarining pH
qiymatining tez sinovidir. U avtomatlashtirilmagan va
vaginal pH diapazonini aniqlash uchun yarim miqdoriy
hisoblanadi. U o'z-o'zini sinovdan o'tkazish va in vitro
diagnostika uchun vagina normal bosqichda yoki yo'qligini
aniqlash uchun mo'ljallangan. Vaginal pH testi bakterial
vaginozni tashxislashda yordam beradi.
Ko'zda tutilgan populyatsiya - hayz ko'rish yoshidagi ayollar.
U quyidagi alomatlardan biriga ega bo'lgan ayollar uchun
mo'ljallangan: vaginal qichishish, vaginal yonish yoki
g'ayritabiiy rang, hid yoki haddan tashqari ko'p miqdorda
vaginal oqindi.

13.

Vaginal pH darajasining o'zgarishining mumkin
bo'lgan sabablari:
● Bakterial vaginoz (qinning anormal bakterial
kolonizatsiyasi)
● Bakterial aralash infektsiyalar
● Jinsiy yo'l bilan yuqadigan kasalliklar
● Homila membranalarining muddatidan oldin yorilishi
● estrogen etishmovchiligi
● Operatsiyadan keyingi infektsiyalangan yaralar
● Haddan tashqari intim g'amxo'rlik
● Antibiotiklar bilan davolash

14.

PH sinov qurilmasidan foydalanish qachon yaxshi?
● Bakterial vaginoz holatlarida (qinning anormal bakterial kolonizatsiyasi)
● Disbiyozga shubha qilingan
● Infektsiyaga qarshi davolanishdan keyin (ya'ni antibiotiklar bilan
davolash)
● Profilaktik tibbiy ko'riklar doirasida
● Homiladorlik davrida
● muddatidan oldin tug'ilishga moyilligi ma'lum bo'lgan taqdirda
● Yangi sherik bilan jinsiy aloqada bo'lgandan keyin
● Vaginal sohada alomatlar paydo bo'lganda (yonish, qichishish, baliq hidi,
oqindi)
● Qindagi jarrohlik aralashuvlardan oldin va keyin

15.

Trixomoniaz laborator diagnostikasi
Trichomonas vaginalis jinsiy yo‘l bilan yuqadigan, peshob ajratish va jinsiy
a’zolarni zararlovchi trixomoniaz kasalligini chaqiradi. Trixomoniaz barcha
davlatlarda keng tarqalgan. Kasallikning yashirin davri 2-3 kundan bir
oygacha (o‘rtacha 10 kun).
Vaginal trixomonada shaklini o‘zgartiruvchi bir xujayrali sodda jonivordir.
O‘lchamlari o‘sish sharoitiga qarab turlicha 13-18 mkm dan 30-40
mkm.gacha. Vaginal trixomonada yadrosi ekssentrik joylashgan, uzunchok
shaklda bo‘lib, xujayraning yadro joylashgan uchidan 5 ta xivchinlari chiqib
turadi.
3 turdagi trixomonadalar farqlanadi:
trichmonas tenax (og‘iz bo‘shlig‘i);
trichmonas hominis (yo‘g‘on ichak);
trichmonas vaginalis (peshob-tanosil tizimi a’zolari)

16.

Urogenital trixomoniaz diagnostikasi
Urogenital trixomoniaz diagnostikasi quyidagi usullarga asoslangan:
1. Nativ preparatlar mikroskopiyasi: trixomonadalar xarakterli shakli,
leykotsitlarga nisbatan katta o‘lchami, xarakati va xivchinlari;
2. Bo‘yalgan preparatlar mikroskopiyasi: surtma Gram usulida va metilen
ko‘ki
bilan bo‘yaladi;
3. Bakteriologik tekshiruv;
4. Immunologik usullar - komplement bog‘lash reaksiyasi (RSK), passiv
gemaglyutinatsiya reaksiyasi (RPGA), immunoflyuoressensiya reaksiyasi
(RIF);
5. Lateks-agglyutinatsiya usuli;
6. Polimeraz zanjirli reaksiya – PZR.

17.

Gram usulida bo‘yash texnikasi:
1. Surtma quritiladi va
fiksatsiyalanadi;
2. Gensianviolet bilan 1 minut
bo‘yaladi;
3. Lyugol eritmasi 30 sekund
bo‘yaladi;
4. Spirtga bilan asfalt rang
bo‘lguncha ushlanadi;
5. 1% neytral qizilbilan 1 minut
bo‘yaladi;
6. Preparat yuviladi va quritiladi;
7. Yog‘li immersiya bilan
mikroskopiya qilinadi

18.

Metilen ko‘ki bilan bo‘yash texnikasi:
1. Surtma quritiladi va fiksatsiyalanadi;
2. 1% metilen ko‘ki eritmasi bilan 1 minut bo‘yaladi;
3. Oqar suvda yuviladi va quritiladi;
4. Yog‘li immersiya bilan mikroskopiya qilinadi