PROFILAKTYKA ORTODONTYCZNA

1.

PROFILAKTYKA
ORTODONTYCZNA

2.

Profilaktyka ortodontyczna
• Profilaktyka to zespół działań mających na celu przeciwdziałanie i usuwanie
czynników szkodliwych z jednoczesnym wzmacnianiem czynników
działających na korzyść organizmu
• Profilaktyka ortodontyczna polega na kierowaniu wzrostem i rozwojem
narządu żucia na każdym etapie życia dziecka(począwszy od okresu
płodowego) poprzez dostarczenie narządowi żucia odpowiednich bodźców
czynnościowych oraz eliminowanie wszystkich czynników szkodliwych
negatywnie wpływających na jego rozwój

3.

Profilaktyka ortodontyczna
Wyróżniamy profilaktykę:
• pierwotną - niedopuszczenie do powstania zagrożeń dla
rozwijającego się narządu żucia
• wtórną - wczesne rozpoznawanie i eliminowanie zagrożeń dla
rozwijającego się organizmu
• późną (metafilaktyka) – usunięcie, przy pomocy prostych
metod, istniejącego niewielkiego zaburzenia grożącego
rozległymi wadami zgryzu

4.

Chronologiczny podział profilaktyki
• Profilaktyka życia płodowego
• Profilaktyka okresu niemowlęcego – brak zębów
• Profilaktyka okresu żłobkowego – początek wyrzynania zębów
• Profilaktyka okresu przedszkolnego – pełne uzębienie mleczne
• Profilaktyka okresu szkolnego – wymiana uzębienia

5.

Profilaktyka okresu płodowego
Obejmuje eliminację czynników zagrożenia z życia kobiety ciężarnej takie jak:
• Zapobieganie chorobom wirusowym
• Unikanie badań RTG
• Wykluczenie używek i leków
• Prawidłowe dostarczanie witamin i mikroelementów
• Bezstresowy tryb życia
• W przypadku wskazań stosowanie badań prenatalnych
Biorąc pod uwagę okres porodu szczególnie należy unikać:
• Porodu kleszczowego mogącego powodować uszkodzenia stawu skroniowo –
żuchwowego
• Urazów okołoporodowych

6.

Profilaktyka okresu niemowlęcego
• Właściwe układanie dziecka w czasie snu
• Właściwe układanie dziecka w czasie karmienia
• Karmienie naturalne – w momencie wyrznięcia się pierwszych zębów mlecznych należy
przerwać karmienie piersią
• Karmienie sztuczne jak najbardziej zbliżone do naturalnego:
• Pokarm o jakości i konsystencji jak najbardziej zbliżony do mleka matki
• Stosowanie smoczka fizjologicznego Mullera-Baltersa (krótki, z drobnymi otworami,
sprężysto-twardy, płaski na języku, wypukły od podniebienia)
• Półpionowa pozycja dziecka, aby butelka nie naciskała na dolną wargę i brodę
• Należy sukcesywnie wprowadzać pokarm o zróżnicowanej konsystencji wymagający
gryzienia
• Profilaktyka próchnicy
• Dostatecznie długi kontakt dziecka z matką
• Profilaktyka krzywicy

7.

Profilaktyka okresu żłobkowego
• Eliminacja parafunkcji – szkodliwe nawyki, które często się powtarzają, są
automatyczne a pacjent nie zdaje sobie z nich sprawy:
• ssanie smoczka, palca, wargi, języka
• obgryzanie paznokci i nagryzanie różnych przedmiotów
• zgrzytanie zębami
• Eliminacja dysfunkcji – zaburzenia fizjologiczne:
• zaburzone połykanie, oddychanie, żucie, mowa
• nieprawidłowa pozycja w czasie snu i karmienia
• wady postawy
• Właściwa konsystencja pokarmów
• Profilaktyka próchnicy

8.

Profilaktyka okresu przedszkolnego
• Eliminacja parafunkcji - szkodliwe nawyki, które często się powtarzają, są
automatyczne a pacjent nie zdaje sobie z nich sprawy:
• ssanie smoczka, palca, wargi, języka
• obgryzanie paznokci i nagryzanie różnych przedmiotów
• zgrzytanie zębami
• Eliminacja dysfunkcji - zaburzenia fizjologiczne:
• zaburzone połykanie, oddychanie, żucie
• Pełne czynnościowe obciążenie narządu żucia
• Selektywne szlifowanie zębów mlecznych
• Zapobieganie próchnicy
• Leczenie logopedyczne w przypadku wad wymowy
• Stosowanie utrzymywacza przestrzeni

9.

Eliminacja parafunkcji - ssanie
• Następstwa ortodontyczne ssania smoczka, palca, wargi, policzka:
• Zgryz otwarty częściowy przedni i boczny
• Tyłozgryz z protruzją siekaczy
• Tyłożuchwie
• Metody zwalczania nawyku ssania
• Ssanie smoczka – smoczek powinien być stosowany tylko do karmienia,
działania profilaktyczne podejmowane są po ukończeniu 1,5 roku życia,
zastępczo można stosować płytkę przedsionkową
• Ssanie palca – usztywnienie stawu łokciowego, rękawiczki bez palców, zmiana
barwy, smaku, zapachu palca, współpraca z psychologiem, płytka
przedsionkowa, tarcza Krausa
• Ssanie wargi – perswazja, płytka przedsionkowa
• Ssanie języka, policzka – klaskanie językiem

10.

Eliminacja dysfunkcji - połykanie
• Zaburzone połykanie czyli połykanie trzewne (przetrwały niemowlęcy typ
połykania) odbywa się przy rozchylonych szczękach, a język leży pomiędzy wałami
dziąsłowymi (zębami). Około 18 miesiąca życia powinno być zastąpione przez
połykanie somatyczne – zęby zwierają się, a język pozostaje w jamie ustnej
właściwej
• Następstwa ortodontyczne infantylnego typu połykania:
• Zgryz otwarty częściowy przedni
• Tyłozgryz z protruzja siekaczy

11.

Rehabilitacja czynności połykania
• Wyjaśnienie dziecku prawidłowej pozycji języka
• Przyciskanie grzbietem języka cukierka do podniebienia przez kilka sekund – 3 x
dziennie po 10 ćwiczeń
• Wmawianie głosek „ga” „ka” w prostych słowach jak kaczka, garnek
• Połykanie wody, śliny przy zwartych zębach, koniec języka przylega do zębów
przednich (wargi bez ruchu) 5 – 10 ćwiczeń dziennie 3 razy w tygodniu
• Płytka Schonherra z zaporą dla języka na noc
• Tarcza Krausa – przedsionkowo językowa, językowa

12.

Eliminacja dysfunkcji - oddychanie
Najczęstsze przyczyny oddychania przez usta:
• Przerośnięte migdałki
• Anatomiczne skrzywienie przegrody nosowej
• Alergologiczny przewlekły nieżyt nosa
Następstwa ortodontyczne oddychania przez usta:
• Zwężenia szczęki
• Podniebienie gotyckie
• Zgryz otwarty
• Tyłozgryz z wychyleniem siekaczy
• Hypotonia (zmniejszone napięcie) mięśnia okrężnego ust

13.

Rehabilitacja czynności oddychania
• Leczenie przyczynowe – laryngologiczne lub alergologiczne
• Ćwiczenia wzmacniające mięsień okrężny ust:
• Gwizdanie, dmuchanie na piórko lub wiatraczek – młodsze dzieci
• Trzymanie wargami płaskiego przedmiotu – młodsze dzieci
• Ćwiczenie Rogersa – powyżej 7 lat, dziecko musi być komunikatywne, istotą
ćwiczenia jest wysunięcie żuchwy ku przodowi
• Ćwiczenie Skalouda
• Ćwiczenia z krążkiem Friela
• Ćwiczenia z płytką przedsionkową
• Stosowanie tarczy Krausa

14.

Ćwiczenie Rogersa
• Pozycja „na baczność”
• Energiczne odrzucenie rąk do tyłu z dłońmi na zewnątrz
• Przechylenie głowy do tylu i wysunięcie żuchwy do przodu
• Odrzucenie rąk do tyłu i przechylenie głowy do tyłu wykonywane jest
jednocześnie
• Powrót do pozycji „na baczność”
Częstotliwość wykonywania ćwiczenia:
• 2 – 3 x na dobę
• Ćwiczenie wykonywane kilkukrotnie, zwiększając codziennie intensywność
od 5 do 20 razy

15.

16.

Ćwiczenie Skalouda
• Pozycja „na baczność”
• Nabranie powietrza przez nos
• Przy zwartych wargach kilkukrotne przerzucanie powietrza w przedsionku jamy
ustnej ze strony lewej na prawą (ruchy podobne do płukania jamy ustnej, wydęcie
zamkniętych warg i policzków)
• Wydech przez nos lub usta
• Pozycja „spocznij”
• Częstotliwość wykonywania ćwiczenia:
• 2 – 3 x na dobę
• 3 – 6 ruchów w powtórzeniu

17.

Ćwiczenia z krążkiem Friela
• Krążek Friela jest przyrządem służącym do wykonywania ćwiczeń mięśnia
okrężnego ust
• Składa się z krążka o średnicy 2,6 cm o przekroju trapezowym i zmiennej grubości
od 3 do 7 mm oraz dwóch trzpieni o kształcie zbliżonym do stożka
• W czasie ćwiczenia dziecko przytrzymuje wargami krążek tak, aby jego trzpień nie
opierał się o bródkę
• Początkowo krążek przytrzymywany jest w jego
najgrubszym miejscu, a w miarę zwiększania
się sprawności warg w coraz cieńszym

18.

Płytka przedsionkowa
• Stosowana jest w leczeniu: tyłozgryzów, zgryzów otwartych i głębokich, do
ćwiczenia mięśni warg i policzków, jako blokada w przetrwałym niemowlęcym
typie połykania, zapobiega oddychaniu przez usta
• Istnieją dwa rodzaje płytek przedsionkowych:
• Indywidualna (akrylowa tarcza Krausa) – wykonana na modelach gipsowych
ustawionych w pobranym zgryzie konstrukcyjnym z wysunięciem żuchwy
• Standardowa(poliamidowa) – wykonana fabrycznie w trzech rozmiarach,
tworzywo jest termoplastyczne co wykorzystuje się do aktywacji płytki
• Aparat leży w przedsionku jamy ustnej sięgając drugich zębów trzonowych
mlecznych
• Odsuwając policzki i wargę dolną stwarza dobre warunki do doprzedniej
rozbudowy dolnego łuku i obu łuków na szerokość
• Uchwyt płytki mocowany jest na wysokości szpary ust, a jego średnica powinna
być na tyle duża, aby dziecko mogło swobodnie wkładać palce

19.

Płytka przedsionkowa
Ćwiczenia z płytką przedsionkową:
• Płytkę ułożyć w przedsionku jamy ustnej
• Pociągnąć za uchwyt starając się wyciągnąć płytkę z przedsionka jamy ustnej i
jednocześnie przytrzymując ją mocno zwartymi wargami nie dopuścić do jej
wysunięcia
Częstotliwość wykonywania ćwiczenia:
• 2 – 3 x na dobę
• 10- 15 razy na ćwiczenie

20.

Leczenie logopedyczne
• Dzieci pomiędzy 2 a 7 rokiem życia stanowią grupę ryzyka ponieważ błędy
artykulacji w tym przedziale wiekowym mogą powodować wady zgryzu
• Monitorowanie ortodontyczne dzieci w tym wieku powinno odbywać się
minimum 2 razy w roku
Leczenie logopedyczne odbywa się poprzez:
• mioterapię - ćwiczenia gimnastyczne w leczeniu wad doprzednich: cofanie
żuchwy oraz wad dotylnych: przygryzanie górnej wargi siekaczami dolnymi,
ćwiczenie Rogersa
• ortodontyczne aparaty profilaktyczne:

21.

Ortodontyczne aparaty profilaktyczne
• Krążek Friela
• Płytka przedsionkowa Schonherra
• Płytka podniebienna
• Równia pochyła
• Tarcza Krausa
• Czepiec z procą bródkową
• Utrzymywacze przestrzeni

22.

Płytka podniebienna
Płytka podniebienna z wałem prostym:
• Aparat stosowany w leczeniu pogłębionego nagryzu siekaczy mlecznych i
stałych
• Wykonana jest z akrylu pokrywającego podniebienie
• Wał akrylowy biegnie od kła do kła oraz
do brzegów siecznych i hamuje wyrastanie
zębów siecznych
• Wskazane jest noszenie aparatu przez całą
dobę, poza posiłkami

23.

Płytka podniebienna
Płytka podniebienna z wałem skośnym:
• Aparat stosowany w leczeniu tyłozgryzów z przechyleniem siekaczy górnych w
uzębieniu mlecznym i mieszanym
• Wykonana z akrylu pokrywającego podniebienie
• Wał akrylowy biegnie od kła do kła, skierowany jest do przodu i opiera się na
guzkach podniebiennych zębów przednich
• Podczas nagryzania żeby przednie ześlizgują
się do przodu, wysuwając żuchwę i wychylając
zęby sieczne górne
• Wskazane jest noszenie aparatu przez całą
dobę poza posiłkami

24.

25.

Równia pochyła
Równia pochyła to aparat stosowany w leczeniu
doprzednich wad zgryzu:
• Przodozgryz całkowity i częściowy
• Przodożuchwie czynnościowe
• Zgryz krzyżowy częściowy przedni
Rodzaje równi pochyłej:
• Nakładkowa
• Ze skrzydełkami
• Prosta
Równię pochyła w pewnym stopniu można zastąpić
szpatułką laryngologiczną

26.

Tarcza ustna Krausa
Aparat bierny stosowany do:
• zwalczania nawyku ssania
• oddychania przez usta
• reedukacji połykania

27.

Czepiec z procą bródkową
Aparat stosowany do leczenia:
• Przodozgryzów
• Zgryzu otwartego całkowitego
• Cofania żuchwy i zmiany kierunku jej wzrostu
• Przebudowy stawu skronowo-żuchwowego
• „przestrojenia” układu mięśniowego
Jest to aparat zewnątrzustny wykorzystujący siłę
wyzwalana przez rozciąganie gumy

28.

Selektywne szlifowanie zębów mlecznych
• Należy je wykonywać u dzieci, u których nie dochodzi do starcia fizjologicznego
• Szlifując guzki zębów mlecznych należy wzorować się na zjawisku naturalnego
ścierania się zębów:
• Zmniejszenie wymiaru pionowego koron
• Kształtowanie powierzchni ślizgowych – stoków guzków

29.

Profilaktyka próchnicy
• Profilaktyka próchnicy okresu żłobkowego:
• Dieta ubogocukrowa
• Szczoteczka – zabawka
• Płukanie jamy ustnej
• Gryzienie twardych pokarmów - samoczyszczenie
• Profilaktyka próchnicy okresu przedszkolnego:
• Zachowawcze leczenie ognisk próchnicy
• Stosowanie koron metalowych
• Leczenie rezultatów przedwczesnej utraty zębów mlecznych:
• Stosowanie utrzymywacza przestrzeni
• Stosowanie protez dziecięcych

30.

Profilaktyka próchnicy
Powikłania przedwczesnej utraty zębów mlecznych:
• Przesunięcia oraz przechylenia zębów sąsiednich
• Wydłużenia zębów antagonistycznych
• Zaklinowanie drugich zębów przedtrzonowych i kłów na skutek braku miejsca
• Stłoczenia
• Zaburzenia linii pośrodkowej
Wskazania do zastosowania koron metalowych:
• Urazy koron i ubytki wielopowierzchniowe
• Ząb mleczny po leczeniu endodontycznym
• Niedorozwój szkliwa lub zębiny
• Zaniedbanie higieniczne jamy ustnej (dzieci niepełnosprawne)
• Nadmierne ścieranie się zębów - bruksizm

31.

Profilaktyka próchnicy - utrzymywacze
przestrzeni
Wskazaniem do zastosowania jest przedwczesna utrata zębów mlecznych:
• Trzonowców mlecznych – przechylenie zębów i brak miejsca dla drugich zębów
przedtrzonowych stałych
• Kłów – zaburzenie wzrostu doprzedniego szczeki
Rodzaje utrzymywaczy przestrzeni:
• pierścień z pętlą
• korona metalowa z pętlą
• łuk językowy/podniebienny – zakotwiczony na ostatnich zębach utrzymuje
szerokość łuku

32.

33.

Profilaktyka próchnicy – protezy dziecięce
Wskazania do zastosowania:
• liczne braki zębowe
• zniszczenie stref podparcia – w przypadku bezzębia lub braków
naprzemiennych prowadzące do obniżenia wysokości zwarcia i uformowania
zgryzu głębokiego
Zalety protez dziecięcych:
• utrzymują przestrzeń dla zębów stałych
• zapobiegają doprzedniemu przesuwaniu się pierwszych stałych trzonowców
• zapobiegają wydłużaniu się zębów przeciwstawnych w kierunku łuku
• odtwarzają utracone powierzchnie żucia umożliwiając czynność żucia
• dzięki występującym zmiennym siłom nacisku podczas żucia pobudzają do
wzrostu wyrostki zębodołowe
• poprawiają wygląd dziecka