Ballistika (2)

1.

Баллистика:
Баллистика – бұл заттардың, әсіресе оқ-дәрілердің, қозғалысын
зерттейтін ғылым. Ол физика, механика, аэродинамика, математика
сияқты әртүрлі салалардағы принциптерді қолданады және
қарулардың, оқ-дәрілердің қозғалысын және олардың әсерін түсінуге
бағытталған.

2.

Баллистика бірнеше негізгі бөлімдерге бөлінеді:
1
Ішкі баллистика – бұл оқтың (немесе снарядтың) оқпан ішінде қозғалысын зерттейді. Ішкі баллистикада оқты атқан кездегі қысым,
температура, газдың көлемі, оқпан ұзындығы, оқ пен дәрінің сапасы сияқты факторлар қарастырылады. Ішкі баллистика атылыс
процесінің тиімділігін арттыру үшін маңызды.
2
Сыртқы баллистика – бұл оқпаннан шыққаннан кейінгі оқтың ауада қозғалысын зерттейді. Сыртқы баллистикада оқтың жылдамдығы,
бағыты, ауа кедергісі, ауырлық күші және желдің әсері сияқты факторлар ескеріледі. Ол әскерилер мен мергендер үшін нысананы дәл
тигізу маңызды болғандықтан үлкен маңызға ие.
3
Терминалдық баллистика – бұл оқтың нысанаға тигеннен кейінгі әсерін зерттейді. Оқтың күшінің нысанаға әсері, оның енуі,
соққының күші, қару түріне байланысты болатын механикалық әсерлер осы салада қарастырылады. Терминалдық баллистика
әсіресе құқық қорғау органдары мен медициналық сарапшылар үшін қажет.
4
Оқ жарақаты баллистикасы – бұл тірі ағзаға тиген оқтың әсерін, оның қозғалыс траекториясын, зақым келтіру деңгейін зерттейді. Бұл
сала медициналық сараптамаларда, әскери және криминалистикалық зерттеулерде кеңінен қолданылады.

3.

Баллистикалық зерттеулерде мынадай
факторлар маңызды рөл атқарады:
1
4
Жылдамдық: Оқтың бастапқы
жылдамдығы және оның жолда азаюы.
2
Ауырлық күші: Оқтың траекториясына
әсер ететін негізгі күштердің бірі.
3
Ауа кедергісі: Оқтың ауада қозғалуына
кедергі жасайтын фактор. Ауа кедергісі
Жылдамдық оның траекториясы мен
жылдамдықты баяулатады және
әсеріне тікелей әсер етеді.
траекторияға әсер етеді.
Жел: Желдің бағыты мен күші оқтың траекториясын өзгертуі мүмкін.

4.

Массаның снарядтың
траекториясына әсері
Идеал жағдайдағы атыс:
-Идеал жағдайларда снаряд тікелей сызық бойымен ұшады.
Гравитацияның әсері:
-Масса күші снарядты тікелей сызықтан төмен қарай ауытқуға мәжбүр
етеді.
Параболалық траектория:
-Нәтижесінде снарядтың траекториясы параболалық болып, бұл
снарядтарға тән жол болады.

5.

Баллистика қолданылатын салалар
Әскери іс:
Баллистика
жауынгерлерге
нысананы дәл
тигізуге, қару
түрлерін жақсартуға
көмектеседі.
• Құқық қорғау және
криминалистика: Оқ
тиген жарақаттарды
зерттеу арқылы
қылмысты тергеу,
дәлелдерді анықтау.
• Спорт: Мысалы,
спорттық атудан
жоғары дәлдікке қол
жеткізу үшін
баллистикалық
зерттеулер
қолданылады.
• Ғарыштық
зерттеулер: Ғарышта
зымырандардың
қозғалысын есептеу,
траекториясын
анықтау үшін.

6.

Баллистиканың сот
сараптамасындағы рөлі
Баллистиканың сот сараптамасындағы рөлі өте маңызды, себебі ол
атыс қарулары қолданылған қылмыстарды тергеуде дәлелдемелер
жинау және талдау процесін жүзеге асырады. Баллистикалық
сараптама арқылы қылмыс орнындағы айғақтар мұқият зерттеліп,
атылған оқтардың шығу көзі, қарудың түрі мен моделі, атыс
қашықтығы, атыстың бағыты сияқты ақпараттарды анықтауға
мүмкіндік береді.

7.

Сот баллистикасы бірнеше бағыттар бойынша зерттеу жүргізеді:
1. Оқ пен гильзаны сәйкестендіру: Қарудан атылған әрбір оқ пен гильза
оның өзіне тән ерекшеліктерімен қалдырады. Оқтың бетінде және
гильзаның қалдықтарында қарудың ұңғысынан қалған іздер болады.
Сарапшылар микроскоп арқылы осы іздерді зерттеп, оқ пен гильзаны
1. Атыс қашықтығын анықтау: Атыс қашықтығын анықтау
маңызды, себебі ол қылмыстық әрекеттің сипатын
түсінуге көмектеседі. Егер атыс жақын қашықтықтан
белгілі бір қаруға сәйкестендіре алады. Бұл қылмыс орнындағы оқ пен
жасалған болса, киімде және теріде оқтың іздері, күйік
күдіктіден табылған қарудың байланысын анықтауға көмектеседі.
іздері, яғни күйе қалдықтары қалуы мүмкін. Ал ұзақ
a.
қашықтықта бұл іздер байқалмайды.
a.
Оқ бағытын анықтау: Баллистикалық сарапшылар оқтың бағытын,
траекториясын анықтай алады. Ол үшін оқтың нысанаға кіру бұрышы,
Қару түрін анықтау: Қылмыс орнындағы оқ-дәрі
зақымдалған дене бөліктері немесе басқа да заттардағы іздер
қалдықтары арқылы қолданылған қару түрін
қарастырылады. Оқтың қозғалыс траекториясы қылмыс болған жағдайды
анықтауға болады. Сарапшылар оқтың калибрін,
қалпына келтіруге, атыстың қай бағыттан болғанын түсінуге мүмкіндік
береді.
пішінін, салмағын талдап, бұл қарудың нақты моделін
немесе түрін анықтауы мүмкін. Бұл күдіктідегі қаруды
оқиға орнындағы іздермен салыстыру үшін қажет.
Атыс кезінде оқтың әсерін зерттеу: Атыс болған
жердегі іздерді зерттеу арқылы оқтың нысанаға
тигендегі әсері, жарақаттың сипаты, тереңдігі, және
оқтың тірі ағзада қалдырған зақымдары зерттеледі.
Бұл жарақаттардың қалай пайда болғанын және оқтың
траекториясын нақты анықтауға мүмкіндік береді.

8.

Сот баллистикасының
маңызы
Қылмысты қалпына
келтіру: Оқтың
траекториясын, атыс
бағытын және қару
түрін анықтау арқылы
оқиғаның қалай
болғанын қалпына
келтіру мүмкіндігі
артады.
1
Дәлелдемелерді
растау:
Баллистикалық
сараптама арқылы
оқиға орнында
табылған
дәлелдемелер
қылмыстық іске
қатысты екені
дәлелденеді. Бұл сот
процесінде күдіктіні
айыптауға немесе
ақтауға тікелей әсер
етеді.
3
• Криминалистикалық база құру: Баллистикалық
сараптама нәтижелері деректер базасына
енгізіледі. Бұл база қайталанған қылмыстарды
анықтауда, сондай-ақ белгілі бір қарумен жасалған
басқа қылмыстарды байланыстыруда көмектеседі.
2

9.

Баллистикалық сараптама құралдары:
Оптикалық микроскоптар: Оқ пен гильзаны ұңғының қалдырған іздері арқылы сәйкестендіру үшін қолданылады.
Траекториялық анализаторлар: Оқтың траекториясын анықтауға мүмкіндік береді.
Криминалистикалық дерекқорлар: Іздер мен дәлелдемелерді сақтау және салыстыру үшін қолданылады (мысалы, АҚШтағы NIBIN – National Integrated Ballistic Information Network).