№78 . Жаңа экономикалық саясат

1.

Қазақстан тарихы
Жаңа экономикалық саясат
Таунар Ұлан

2.

Сабақтың мазмұны:
1
ЖЭС
2
Жер-су реформасы

3.

Экономикалық саясаттағы өзгерістер
Шетелдік интервенция мен азамат соғысынан
кейінгі өлкедегі шаруашылық көріністер:
• 307 кәсіпорынының 250-і жұмыс істемеді.
• 1913 жылмен салыстырғанда мұнай өндіру – 4
есе, көмір өндіру- 5 есе қысқарып,мыс өндіру
мүлде тоқтады.
• Риддер кеніштері, Екібастұз көмір шахталары,
Спасск байыту фабрикасы толық істен шықты.
• Өнеркәсіп өнімі 6,3% болды.
• Егіс көлемі Оралда 2 есе,Жетісуда 3 есе
қысқарды.
• Мал саны 29,9 млн-нан – 16,3 млн.-ғакеміді.

4.

Енгізілуі
• 1921 жылы 8-16 наурыз РК (б) П- ның Х съезінде
жаңа экономикалық саясат енгізілді.
• Жаңа экономикалық саясат белгілі бір шамада
капитализмге уақытша жол беруді қарастырды.
1921 жылы маусымда Орынбордағы 1 партия
конференциясында Қазақстанда ЖЭС-ке көшуі
айтылды.
• Салғыртты салықпен ауыстыру.
• 1921 жылы наурыз-сәуірде салғырт салықпен
ауыстырылды.
• Салық көлемі 30-50% -ға төмендетілді.
• 1924 жылы 1 қаңтар ақшалай салықтың түрі
енгізілді

5.

Мәні
• Салғыртты салықпен ауыстыру.
• 1921 жылы наурыз-сәуірде салғырт салықпен
ауыстырылды.
• Салық көлемі 30-50% -ға төмендетілді.
• 1924 жылы 1 қаңтар ақшалай салықтың түрі
енгізілді

6.

ЖЭС-тің белгілері:
Азық- түлік салығы.
Сауда еркіндігі.
Жерді және ұсқ кәсіпорындарды жалға беру.
Ауылшаруашылық және несие, тұтыну
кооперациясын дамыту.
Кәсіпорындарды шаруашылық есепке көшіру.
Еңбек міндеткерлігін жойып, жалдамалы
еңбекті қолдану.
• Мәні Салғыртты салықпен ауыстыру

7.

Мәні
Салғыртты салықпен ауыстыру.
1921 жылы наурыз-сәуірде салғырт салықпен
ауыстырылды.
Салық көлемі 30-50% -ға төмендетілді.
1924 жылы 1 қаңтар ақшалай салықтың түрі
енгізілді.

8.

1921 жылғынаурыз-сәуір
өлкедесалғыртсалықпенауыстырылды.Салықтыңмөл
шерісалғыртқақарағанда аз болды.
1921 жылғы маусым Орынбордағыөткізілген 1құрылтай партия конференциясында Қазақстанда
ЖЭС-ке көшутуралы айтылды.
• 1924 жылы 1 қаңтары үкіметтің шешіміне
сәйкес ақшалай салықтың түрі енгізілді

9.

Басты жәрмеңкелер:
1927 ж. республикада 75 жергілікті, 13
губерниялық, 7 өлкелік жәрмеңке жұмыс істеп,
олардың сауда айналымы 30 млн сом болды
1) Семей губерниясында – Қоянды, Баянауыл.
2) Ақмолагуберниясында – Атбасар.
3) Ақтөбеуезінде – Ойыл, Темір.
4) Бөкейордасында – Орда.

10.

Өнеркәсіп
• Өнеркәсіп орындарының 60%-нан астамы іске қосылды.
• Кен өндірісі мен түсті металлургия көбірек көңіл
бөлінді.
Кенді Алтай республиканың түсті металлургияның
басты ауданы.
Риддер қорғасын зауыты пайдалануға берілді. 1923
жылға қарай қорғасынның 40%-ын берді
Қарсақбай мыс комбинаты 1927 жылдан бастап мыс
өндіре бастаған комбинат.
Шымкент сантонин (дермене) зауыты 1920 жылы
пайдалануға берілген зауыт. Қазақстанда химия
өнеркәсібінің алғашқысы болған зауыт өінімін
Англия, Америка, Германия, Үндістан, Жапония алды.

11.

Темір жол
• Петропавл-Көкшетау, Славгород-Павлодар
қолданысқа берілді.
• Омбы темір жолының Семей бөлігі қолданысқа
берілді.

12.

Нәтижелері:
Шаруа шаруашылығын еркін дамытуға кепілдік
берді.
Өнеркәсіп қалпына келтірілді.
Аз уақыт ішінде ауылшарушылғын қалпына
келтіруге мүмкіндік берді.
Өркениетті кооператорлар қозғалысы шаруашылық
дамуына оң әсерін тигізді.
Қазақ АКСР егіс көлемі 1928 жылы 4,4 млн га
жетті (1913 жылғы деңгейіне).
Мал шаруашылығындағы мал саны көбейгені
өзгерістердің бірі болды.

13.

Кооперативтік қозғалыс
ЖЭС нәтижесінде өндірістік кооперацияның
негізгі үш түрі болды:
Коммуна - өндірісті қоғамдастыру.
Артель - жердің, малдың бір бөлігін,
ауылшаруашылық машиналарын, құрал-саймандарды
біріктіру.
ЖӨС - жер өңдейтін серіктестер.

14.

Жер-су реформасы

15.

Реформа міндеті
Қазақстанда 1921-1922 жылдары ЖЭС аясында
жүргізілген шаралардың бірі
Қазақ АКСР аумағына қазақ жерлерін біріктіру
міндеті болды

16.

Декрет
• 1921 жылғы сәуір патша өкіметі кезінде Сібір
және Орал казак әскерлеріне берілген жерлерді
қазақтарға қайтару туралы декрет шығарылды.
Нәтижесінде:
Ертіс өңіріндегі 177 мың десятина жер
қайтарылды.
Оралдың сол жағалауынан 208 мың десятина жер
қазақтарға берілді

17.

Реформаның іске асырылуы
1921 жыл Жетісуда жер реформасы жүргізілді
Қазақ, қырғыз, ұйғыр еңбекшілеріне 460 мың
десятина жер қайтарылды
1 млн десятинаданастамжерқорықұрылды
1921–1922 жылдары аграрлық қайта құрулар
нәтижесінде 300 мың адам Қытайдан Қазақстанға
оралды

18.

«Қосшы одағы»
• 1921 жылы құрылды
• 1920 жылдары құрылған «Жарлы», «Шаруалардың
өзара жәрдем комитеттері» бұқаралық ұйымдар
мемлекет пен шаруалар қауымын байланыстырған
көпір болды.
1930 жылдан — «Кедейодағы» атанды.
Жетекшілері: А. Асылбеков, Ә. Жангелдин, Г.
Коростылев, С. Меңдешев, С. Сейфуллин, Ж.
Бөрібаев, А. Розыыбакиев т. б. 1921 жылғы
наурызда Жетісуда «Қосшы» одағының 17 мыңнан
астам мүшесі болды.
Одақтың міндеттері:
• Еңбек артельдерін құру.
• Кедейлерге жер беру.
• Еңбекшілердіңсаяси сана-сезімі мен
мәденидеңгейінкөтеру

19.

Жер реформасының маңызы
Еңбекшілерді социалистік құрылысқа тартуда
үлкен рөл атқарды.
Отаршылдық аграрлық саясатқа соққы берді.
Қазақ ауылындағы патриархаттық-феодалдық
негізді әлсіретті.
Ұлттық келісімнің орнығуына жағдай жасады

20.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!
Сабақ аяқталды,
Келесі жүздескенше!