didaktika 4-

1.

MAVZU: DIDAKTIK
JARAYON
REJA:
1. DIDAKTIK JARAYON HAQIDA
2. DIDAKTIKA VAZIFALARI
3. DIDAKTIKA
MUAMMOLAR
OLDIDA
TURGAN

2.

Pedagogika fani ta’lim
va tarbiya jarayonini
ularning yaxlitligi va
birligi asosida o‘rganadi.

3.

Didaktika (yun. didaktikos — oʻrga-tuvchi, taʼlim
beruvchi) — pedagogikaning tarmogʻi. Taʼlim
nazariyasi
bilan
shugʻullanadi.
"didaktika"
atamasi ilk bor Yevropada 17-a.da oʻqitish va
taʼlim jarayoni haqida asarlar yaratgan olimlar
tomonidan qoʻllanila boshlagan. Chex pedagogi Ya.
A. Komenskiy oʻzining "Buyuk didaktika" asari
(1657)da bolalar va oʻsmirlarni maʼlumotli qilish
va ularga taʼlim berishning didaktik jihatlarini
ishlab chikdi. Nemis pedagogi A. Disterveg
oʻzining "Nemis oʻqituvchilarini maʼlumotli
qilishga
rahbarlik"
(1834—35)
asarida
didaktikaning pedidaktikada taʼlim nazariyasini
bayon etuvchi alohida qism ekanligini taʼkidlagan.
Shundan keyin didaktikaga taʼlim nazariyasi
haqidagi fan sifatida qarash keng yoyildi. 19a.ning oxiri va 20-a.

4.

Hozirgi zamon pedagogikasida
didaktikaga taʼlim va maʼrifat
berish nazariyasi bilan
shugʻullanadigan alohida soha
sifatida qaraladi. Taʼlim
mazmunini aniklash, taʼlim
jarayoni qonuniyatlarini
ochish hamda oʻqitishning eng
samarador usul va yoʻllarini
topish didaktikaning asosiy
muammolaridir.
didaktikaning mohiyatini
belgilash, yoʻnalishini
aniqlashda falsafiy-nazariy
asosning oʻrni katta.

5.

Uzoq vaqt mobaynida
marksizm-leninizm
didaktikaning taraqqiyot
yoʻnalishini belgilab beruvchi
metodologik asos deb qarab
kelindi. Lekin mazkur
taʼlimotning ilmiy asoslari
puch, jamiyat va tabiat
taraqqiyoti qonuniyatlarini
toʻgʻri hamda xolis koʻrsatish
imkoniyatidan mahrum
boʻlgan tarafkash (tendensioz)
qarash ekanligi maʼlum
boʻlgach, unga tayanish
mumkin boʻlmay qoldi.

6.

Hozirgi davrda didaktika o‘qitishning mazmuni,
metodlari va tashkiliy shakllarini ilmiy asoslab
beruvchi pedagogika sohasi sifatida tushuniladi.
Umumiy didaktikadan tashqari xususiy
didaktikalar yoki alohida fanlar bo‘yicha ta’lim
metodikasi deb ataluvchi didaktikalar ham
mavjudidaktika

7.

Didaktika ta’limni ijtimoiy tajribani berish
vositasi sifatida e’tirof etadi. Ta’lim yordamida
yoshlarni hayotga tayyorlash amalga oshiriladi.
Ta’limiy faoliyatini tashkil etishda o‘qituvchi o‘quvchi, o‘quvchi – o‘quv materiali, o‘quvchi boshqa o‘quvchilar o‘rtasidagi munosabatlar
yuzaga keladi.

8.

DIDAKTIKANING VAZIFALARI QUYIDAGILAR
DAN IBORAT:
- ta’lim jarayoni uchun hos bo‘lgan
umumiy qonuniyatlarni aniqlash,
omillarini tahlil qilish va
ta’riflash;
- ta’lim jarayonini yanada
mukammal tashkil etish, ya’ni,
ta’lim tizimlari va
texnologiyalarini ishlab chiqish;
- ta’lim jarayonlari va ularni
amalga oshirish shartlarini
ta’riflash va tushuntirish.

9.

UMUMIY DIDAKTIKANING PREDMETI DARS
O‘TISH VA BILIM OLISHNING O‘ZARO
BOG‘LIQLIGI VA ALOQADORLIGI HISOBLANADI
o‘qituvchi
faoliyati
o‘quvchining
o‘rganish
faoliyati

10.

O‘zbekiston
Respublikasining
“Ta’lim
to‘g‘risida”gi Qonunida ta’lim va tarbiyani
insonparvarlik, demokratik g‘oyalarga muvofiq
tashkil etilishi e’tirof etilgan.
Respublika
uzluksiz ta’lim tizimi ijtimoiy
buyurtmani bajarishga xizmat qiladi, barkamol
shaxs va etuk mutahassisni tarbiyalash
vazifasini bajaradi.

11.

Ta’limni
insonparvarlashtiris
h ta’lim jarayonida
o‘quvchi shaxsini
hurmat qilish,
uning sha’ni,
obro‘si, qadrqimmatini poymol
etmaslik, mavjud
iste’dodini
rivojlantirishni
nazarda tutadi.
Demokratlashtirish
esa pedagogik
jarayonda
rasmiyatchilikka
yo‘l qo‘ymaslik,
ta’lim dasturlarini
tanlashda
o‘quvchilarning
fikrlarini inobatga
olishni ifodalaydi.

12.

Didaktika umumiy psixologiya, oʻqitish psixologiyasi
hamda bilish nazariyasi bilan uzviy bogʻliq. Bu fanlarning
har biri bolaning bilish faoliyati va uni amalga oshirilish
jarayoni toʻgʻrisida alohida bilim beradi. Taʼlim mazmuni
va usullarini belgilash borasida ham mazkur aloqadorlik
katta ahamiyatga ega. didaktika har qanday alohida
predmetni oʻqitish va uning mazmunini tayin etish
qonuniyatlarini aniqlaydigan fan sifatida taʼlim va
maʼrifat ishlarini samarali tashkil etishning umumiy
usullarini belgilab berishi lozim. Ayni vaqtda, alohida
predmetlarni oʻqitish metodikasi maktab amaliyotining
aniq tajribalaridan kelib chiqqanligi uchun didaktikaning
tamoyillari taʼlim jarayonida uchraydigan har xil
favqulodda hodisalarning oʻziga xosligini hisobga olgan
holda tuziladi.

13.

Didaktika taʼlim usullari
muammosini ham qamrab
oladi.
Oʻqituvchi
biror
predmet
boʻyicha
oʻquvchilarning
tizimli
bilim olishini taʼminlash
maqsadi sari intilar ekan,
maʼlum
ishlarning
bajarilish
namunasini
koʻrsatadi. Ayni vaqtda, u
taʼlimning
barcha
bosqichlarida uquvchining
faolligi va mustaqilligini
taʼminlaydi.
Oʻquvchilar
oʻqituvchi
rahbarligida
tajriba
va
kuzatuvlari
asosida yangi bilimlarni
oʻzlashtiradi.

14.

Didaktika taʼlim usullari muammosini
ham qamrab oladi. Oʻqituvchi biror
predmet boʻyicha oʻquvchilarning
tizimli bilim olishini taʼminlash
maqsadi sari intilar ekan, maʼlum
ishlarning bajarilish namunasini
koʻrsatadi. Ayni vaqtda, u taʼlimning
barcha bosqichlarida uquvchining
faolligi va mustaqilligini taʼminlaydi.
Oʻquvchilar oʻqituvchi rahbarligida
tajriba va kuzatuvlari asosida yangi
bilimlarni oʻzlashtiradi. Ularga
chuqur va mustaqil oʻzlashtirishlari,
oʻrgangan bilimlarini amaliyotda
ijodiy qoʻllashlari uchun maxsus
topshiriklar beriladi.

15.

Adabiyotlar
1. Yoʻldoshev, Qozoqboy. OʻzME. Birinchi jild.
Toshkent, 2000.
2. Karimov I., Barkamol avlod Oʻzbekistan
taraqqiyotining poydevori, Toshkent, 1997.
3. Oʻrta Osiyoda pedagogik fikr taraqqiyotidan
lavhalar, Toshkent, 1996.
4. Hoshimov K., Nishonova S, Inomova M.,
Pedagogika tarixi, Toshkent, 1996.
5. Oʻzbekistan mutafakkirlari taʼlimtarbiya qaqida,
Toshkent, 1995.