O’simlik va hayvon homashyolari asosida bolalar ovqatlanishi mahsulotlari texnologiyasi

1.

O’simlik va hayvon homashyolari
asosida bolalar ovqatlanishi
mahsulotlari texnologiyasi
REJA:
• 1.O’simlik va hayvon homashyolari asosida bolalar ovqatlanishi
mahsulotlari
• 2. Turli yoshdagi bolalar ovqatlanishi

2.

• Bolalarning to'liq rivojlanishi, o'sishi va sog'lig'i
chaqaloqlik va erta bolalik davridagi yetarli
ovqatlanishga bog'liq. Shu sababli, parhez
insonning fiziologik va ozuqaviy ehtiyojlarini
qondirish uchun asosiy oziq moddalarni,
jumladan, inson tomonidan sintezlana
olmaydigan vitaminlar va minerallar kabi oziqovqatlardan olinishi kerak bo'lgan
komponentlarni yetkazib berishda markaziy rol
o'ynaydi

3.

• Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) butun
dunyo bo'ylab onalarga tug'ilishning 1-soatida
emizishni boshlashni va bolaning birinchi 6
oyligida faqat chaqaloqlarni emizishni
tavsiya qiladi. Ko'krak suti hayotning birinchi
oylari uchun barcha ozuqaviy ehtiyojlarni
ta'minlaydi, shuningdek, bolalarni turli o'tkir va
surunkali kasalliklardan himoya qilish kabi bir
qator afzalliklarga ega. JSST 6 oylikdan boshlab
qo'shimcha ovqatni joriy etishdan tashqari, 2
yoshgacha yoki undan keyin ham doimiy
emizishni tavsiya qiladi, chunki ona suti bolaning
rivojlanishi uchun energiya va muhim oziq
moddalar bilan ta'minlashda davom etadi

4.

• Ko‘pgina ota-onalar yangi tug‘ilgan chaqaloqqa
suv berishning hojati yo‘qligiga ishonadi, chunki
bu chaqaloqning ishtahasini kamaytiradi, deb
o‘ylaydi. Ammo 6 oygacha bo‘lgan bolalarga ona
sutidan boshqa hech narsa berish bo‘yicha
tavsiyalar asosan bir qator mamlakatlarda
ichimlik suvining sifatsizligi bilan bog‘liq.
Bolaning yoshiga qarab suv me’yorda ichilishi
kerak, bu birinchi navbatda buyraklarning normal
ishlashi uchun muhim. Bundan tashqari, bolada
suvning neytral ta’mi odatini shakllantirish lozim,
aks holda bir yildan keyin buni qilish ancha qiyin
bo‘ladi.

5.

• Kundalik suv miqdori:
• 1 oy — 30 ml;
• 2 oy — 60 ml;
• 3 oy — 90 ml;
• 4-12 oy — 200 ml;
• 1-3 yosh — kuniga 700-1000 ml;
• 3-7 yosh - 1 litr;
• 7 yoshdan katta — 1,5 litr.

6.

• 7-11 yoshli bolalarga kuniga 2 300 kkal, 11-14 yoshda 2
500 kkal kerak. 14-18 yoshli o‘smirlarga bo‘lgan ehtiyoj 3
000 kkalgacha oshadi. Ixtisoslashgan maktablarda
o‘qiydigan bolalarga 10 foiz ko‘proq kaloriya kerak.
• Oqsil, yog‘ va uglevodlar. Bolaning eng yaxshi
assimilyasiyasi sut va baliq oqsilidir. Yog‘siz kurka, quyon,
mol go‘shti tavsiya etiladi. Shuningdek, murakkab
uglevodlar haqida unutmaslik kerak. Ular donli non, don,
quritilgan meva va asalda uchraydi.
• Bolaning rasionidan chiqarib tashlash kerak bo‘lgan
mahsulotlar: qaymoq, chips, bodroq, karamel, konserva
va xom dudlangan go‘sht, saqich, sousli pishirilgan
mahsulotlar.

7.

• A vitamini baliq, dengiz mahsulotlari, o‘rik va jigarda
uchraydi. Bu teri va shilliq pardalarning normal holatini
ta’minlaydi, ko‘rish va umuman tananing holatini
yaxshilaydi.
• B1 vitamini guruch, sabzavot, parrandada topiladi. Bu
asab tizimi, xotirani mustahkamlaydi va ovqat hazm
qilishni yaxshilaydi.
• B2 vitamini sut, tuxum, brokkolida uchraydi. U sochlarni,
tirnoqlarni mustahkamlaydi, asab holatini yaxshilaydi.
• Vitamin PP kepakli non, baliq, yong‘oq, sabzavot, go‘sht,
quritilgan qo‘ziqorinlarda qon aylanishi va xolesterin
miqdorini tartibga soladi.
• Vitamin B6 tuxum sarig‘i va loviyada mavjud. Asab tizimi,
jigar va gemopoez funksiyalariga foydali ta’sir ko‘rsatadi.

8.

• B12 vitamini go‘sht, pishloq, dengiz mahsulotlarida
uchraydi.
• Folik kislota karam, ismaloq va yashil no‘xat tarkibida
uchraydi. O‘sish va salomatlik uchun zarurdir.
• Biotin tuxum sarig‘i, pomidor, jigarrang guruch, soya va
loviyalarda mavjud. Bu teri, soch va tirnoqlarning holatiga
ta’sir qiladi va qondagi qand miqdorini tartibga soladi.
• C vitamini shirin garmdori, qora smorodina va sitruslarda
bo‘lib, immun tizimi, biriktiruvchi to‘qima, suyaklar uchun
foydalidir va yaralarni davolashga yordam beradi.
• D vitamini baliq jigari, ikra, tuxumda uchraydi. Suyak va
tishlarni mustahkamlaydi.
• E vitamini yong‘oq va o‘simlik yog‘larida uchraydi.
Hujayralarni erkin radikallardan himoya qiladi, jinsiy va
endokrin bezlarning ishiga ta’sir qiladi.

9.

• Sog‘lom ovqatlanish sabzavot, mevalar, to‘liq donli don
mahsulotlari, kam yog‘li sut mahsulotlari va turli xil proteinli
oziq-ovqatlardan boshlab, individual muvozanatli energiya
iste’molini va ozuqa moddalariga boy oziq-ovqatlarni iste’mol
qilishni o‘z ichiga oladi. Hayvonlardan olingan mahsulotlar,
xususan, baliq, go'sht, tuxum va sut yuqori ozuqaviy qiymatga
ega. Ular bolalar va o'smirlarning sog'lom o'sishi va
rivojlanishini qo'llab-quvvatlash uchun zarur jumladan muhim
aminokislotalar, muhim yog 'kislotalari, rux, kaltsiy, gemetemir, A vitamini va B vitaminlari . ...

10.

• Bola organizmi taxminanan uch haftali bo'lganidan
boshlab ovqatiga yog'lar qo'shilishiga moslasha
boshlaydi. Bu yog'lar tuli ko'rinishda bo'lishi mumkin:
baliq moyi, o'simlik moyi, sut yog'i va hokazolar. Bir
yoshar bolalar organizminida yog'lar almashinuvini
o'rganish bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar
ko'rsatishicha, ular organizmida to'yinmagan yog'
kislotalariga boy yog'lar (baliq yog'i, o'simlik moylari) sigir
suti moyiga nisbatan yaxshiroq o'zlashtiriladi. Shunga
ko'ra bolalar ratsionini tuzishda tarkibida to'yinmagan
yog' kislotalariga boy yog'lardan foydalanishga ko'proq
e'tibor berish maqsadga muvofiq bo'ladi. Lekin shunisi
ham muhimki o'simlik (yoki baliq) moyining kichik
yoshdagi bolalarning kunlik ratsiondagi miqdori umumiy
yog'larning 10 % dan oshmasligi lozim. Tvorog va
yog'larni bolalar ovqatiga kiritish bosqichma- bosqich
amalga oshirilishi lozim.

11.

Bolalar ovqatlanishi ratsioni
• Nonushta. Bolaga sut va don mahsulotlari, sariyog‘, pishloq,
tuxum va mevalar tavsiya etiladi.
• Tushlik. 3-4 soatlik o‘qishdan so‘ng o‘quvchining ko‘rsatkichlari
pasaya boshlaydi, shuning uchun u sarflangan energiyani
qoplashi kerak. Bu vaqtda bola yog‘siz go‘sht yoki pishloq
bo‘lagi, qatiq, yangi meva iste’mol qilishi mumkin.
• Kechki ovqat. Oshqozon-ichak traktini zo‘riqtirmaslik uchun
oson hazm bo‘ladigan taom tanovul qilish kerak. Buning uchun
baliq, sut mahsulotlari, omlet, sabzavotli makaron yaxshi
variant. Shuningdek, yotishdan 2 soat oldin ovqatlanmaslik
tavsiya etiladi.

12.

• Bolalar ovqatlanishida quyidagi asosiy oziq-ovqat
guruhlarini inobatga olish zarur:
• Sabzavotlar va mevalar – vitaminlar, minerallar va tolalar
manbai.
• Don mahsulotlari – energiya manbai sifatida.
• Oqsillar (go’sht, baliq, tuxum, loviya) – o’sish va
ta’mirlash jarayonlari uchun zarur.
• Sut mahsulotlari – kalsiy manbai sifatida suyaklarning
mustahkamligi uchun muhim.

13.

• Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti mutaxassislari yangi tugʻilgan
chaqaloqlar va 6 oylikdan 1 yoshgacha boʻlgan oʻgʻil-qizlarni toʻgʻri
ovqatlantirish boʻyicha ota-onalarga zarur tavsiyalar berib keladi.
• Ularning xulosasiga koʻra, olti oygacha boʻlgan goʻdaklar uchun eng
yaxshi va maqbul taom — bu ona suti. Qoʻshimcha ovqatlarni esa ayni
shu davrdan boshlab bolajonlar ratsioniga kiritish maqsadga muvofiq.
• Ular yogʻsiz va yaxshilab ezilgan meva, goʻsht, sabzavot pyurelari,
pishloq va yogurtlar boʻlishi mumkin.
• Ammo bu davrda quyidagi oziq-ovqatlar kichkintoylarga berilmasligi
kerak:
• - asal va asal qoʻshilgan mahsulotlar, shu jumladan, pishiriqlar (tarkibida
botulizmni keltirib chiqaruvchi sporalar boʻlishi mumkin);
• - sigir suti (ichakda qon ketish ehtimolini yuzaga keltiradi, qolaversa,
qiyin hazm boʻladi);
• - ovqatdan zaharlanish xavfi boʻlgan ovqatlar (xom yoki chala pishirilgan
goʻsht);
• - pishirish yoki qaynatish jarayonida sarigʻi qotmagan tuxum;
• - pasterizatsiyalanmagan sut mahsulotlari;
• - oʻrmon qoʻziqorinlari;
• - konfetlar, saqich, qattiq pechenye va qotirilgan non boʻlaklari;
• - tarkibida kofein moddasi mavjud ichimliklar, shu jumladan choy (ularni
ikki yoshgacha bermaslik zarur).

14.

•E’tiboringiz uchun raxmat