10 кл -2 апта- 1-2 сабақ- Адам ағзасындағы нейрогуморальды реттелу (2)

1.

Суретте
көрсетілген
құрылымдар
ағзадағы
гомеостатикалық көрсеткіштерге қалай әсер етеді?

Тарау: 10.2A Гомеостаз және гуморальді
реттелу (Координация және реттелу)
Сабақ тақырыбы:
Нейрогуморальды реттелу механизмі. Жүйкелік
гуморальдық реттелудің өзара байланысы
Оқу мақсаты:
10.1.7.7. жүйке және гуморальды реттелудің өзара байланысын
түсіндіру
10.1.7.8. нейрогуморальды реттелудің механизмдерін түсіндіру

3.

Нейрогуморальды реттелудің механизмдерін
түсіндіру
САБАҚ МАҚСАТЫ
нейрогуморальды
механизмдерін сипаттайды;
реттелудің
нейрогуморальды
реттелудің
механизмдерінің ерекшеліктерін ажыратады;
нейрогуморальды
реттелудің
механизмдерінің маңызын анықтайды.
КҮТІЛЕТІН
НӘТИЖЕЛЕР
нейрогуморальды реттелуге
құрамбөліктерді жіктейді;
қатысатын
нейрогуморальды
реттелудің
механизмдерінің ерекшеліктерін көрсетеді;
нейрогуморальды
реттелудің
механизмдерінің маңызын сипаттайды.

4.

Дене қызметінің жүйкелік реттелуі
Жүйке жүйесі – сыртқы және ішкі сигналдарды
қабылдау, оларды орталық жүйке жүйесіне беру
және кері байланыстарды үйлестіру арқылы
мүшелер жүйесінің және тұтасымен бүкіл
ағзаның келістірілген жұмысын қамтамасыз етеді.

5.

Дене қызметінің жүйкелік реттелуі
-Жүйкелік реттелудің негізгі рефлекс доғасы арқылы жүзеге
асырылатын рефлекс болып табылады
- Сигналдардың таралуы жүйке талшықтары бойымен электрлік
және синапстар арқылы химиялық жолмен жүзеге асырылады.
- Рецепторлар тітіркенуді (ауырсыну, иіс, дыбыс) қабылдап жүйке
импульсін орталық жүйке жүйесіндегі сезімтал (афферентті)
нейронның бойымен өткізеді.
-Эфферентті жолдар жүйке импульсінің орталық жүйке жүйесінен
бұлшықет немесе без түріндегі эффекторға (жұмысты атқарушы
мүшеге) өтуін қамтамасыз етеді.
- Жүйкелік реттелудің жылдамдығы жоғары
- Ұзаққа созылмайды
- Әрекет нақты бір мақсатқа бағытталған.

6.

Дене қызметінің гуморальды реттелуі
Гуморальды реттелу дегеніміз – ағзадағы тіршілік
үдерістерін реттеудің алғашқы эволюциялық
механизмі.
Гуморальды реттелу – ішкі және аралас секреция
бездерінен бөлінетін гормондар, яғни биологиялық
белсенді заттардың көмегімен жүзеге асырылады.

7.

Дене қызметінің гуморальды реттелуі
- Бездің секреторлық жасушалары қантамырлардың
қабырғаларымен тікелей байланысқан
- Гормондардың қанға түсуін қамтамасыз етеді.
- Сигналдардың таралуы ағзаның сұйық орталары
арқылы тек химиялық түрде жүреді.
- Гуморальды реттелу факторларына гормондардан басқа
калий мен кальций иондары, қандағы глюкоза мен
көмірқышқыл газының деңгейі жатады
- Реакция жылдамдығы төмен
- Бүкіл денеге ұзақ мерзімді әсер етеді.

8.

2-тапсырма: Кестені қолданып, жүйкелік және гуморальдық реттелуді
салыстыр
Белгі
Сигнал
Сигнал беру
жылдамдығы
Әрекеттің ұзақтығы
Сигналдың таралу
жолы
Әсер ету масштабы
Эволюциялық жас
Жүйкелік реттелу
Гуморальдық
реттелу

9.

432 км/с
Нейрон
ЖҮЙКЕ
ИМПУЛЬСЫ
Нақты мүшеге
1,8 км/с
ГОРМОН
Ішкі секреция
бездері
Қан
Барлық мүшеге

10.

Нейрогуморальды реттелу механизмі
Нейрогуморальды реттелу гипоталамус-гипофиз
жүйесі немесе нейро-эндокриндік кешен арқылы
жасады. Жүйке жүйесі ағзаның эндокриндік қызметін
реттейді.

11.

Нейрогуморальды реттелу механизмі
Сыртқы және ішкі ортадан ақпарат гипоталамусқа электрлік
импульстар арқылы өтіп, гипофиз бен шеткі нысана мүшелерге қан арқылы
әсер ететін гормондар түріндегі химиялық сигналдарға айналады.
Нейрогуморалды реттелу
Тікелей байланысы
Кері байланыс
Гипоталамус-гипофиз жүйесінде
жүйке импульсінің көмегімен
гипоталамустың гипофизфен
тікелей байланысы
Гормондардың көмегімен
гипофиздің гипоталамуспен кері
байланысы арқылы байланысуы

10 кл -2 апта- 1-2 сабақ- Адам ағзасындағы нейрогуморальды реттелу (2)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.