Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар. Эволюциялық дәлелдемелер

1.

Сабақтың тақырыбы:
Гендер дрейфі.
Популяциялық толқындар.
Эволюциялық
дәлелдемелер

2.

Гендер дрейфі (ығысуы)-кішігірім
популяцияларда гендер жиілігінің
бағытталмаған, кездейсоқ өзгерістерін
айтады.
Даралар саны азайып,популяция
оқшауланғанда аллельдер жиілігінің кездейсоқ
ауытқуына байланысты аллельдер не толық
бекіп, не популяция генофондынан жойылып
кетеді,яғни популяция санының аз болуына
байланысты өзгереді.

3.

Популяция дегеніміз- бір-бірімен еркін
шағылыса алатын бір түрге жататын
даралар тобы. Тіршіліктің негізгі бірлігі
ретінде белгілі бір тұрағымен, даралар
санымен,орналасу тығыздығымен, жасжыныстық жетілу арақатынасымен
сипатталады.

4.

Оқшаулану-тірі организмдердің әртүрлі табиғи
кедергілердің салдарынан еркін шағылыса алмай бөлініп
қалуы. Бастапқы түрдің популяцияларының арасынан
оқшауланып бөлініп кеткен популяциялардан жаңа түрлер
пайда болады. Оқшау қалған түрлер бір-бірімен шағылысуы
тоқтатылғанда экологиялық дивергенция басталады.
Биологиялық
Географиялық
Экологиялық
Генетикалық

5.

Географиялық оқшаулану-бір түр
популяцияларының бір-бірінен өте
алшақ аумақтарда орналасулары
себепті олардың еркін
шағылысуына географиялық
кедергілер мүмкіндік бермейді.

6.

Анатомиялықфизиологиялық себепжыныстық үйлеспеуі.
көбею мерзімінің
әркелкілігі.
экологиялық себеп-орта
жағдайлары түрліше.
Уылдырықтарын түрлі
сулы ортаға шашу.
Биологиялық оқшауланубұл жеке түрлердің
шағылысуына кедергі
жасайтын себептердің
пайда болуы.
Этологиялық себепжыныстық,мінезқұлықтық
айырмашылық.
Генетикалық-бір түрге
жататын популяциялардың
дараларда гаметаларының
сәйкес келмеуі

7.

8.

9.

Шағын популяцияларда іріктеме күрт артады да ,ген жиілігі кең
көлемде өзгереді.Бұл аллельдердің жойылуына (р=0) немесе
геннің басқа аллельінің толық ығысуына (р=1) әкелуі мүмкін.

10.

Популяция толқыны және олардың эволюциядағы ролі.
Попуяциялық толқын дегеніміз-бұл популяцияда даралар санының өзгеруі.
«Популяциялық толқын» ұғымын С.Четвериков енгізді,оны «тіршілік
толқыны» деп те атады.Сандардың ауытқуына бірнеше себептер
бар.Мысалы:жыртқыштар мен паразиттер,жыл мезгілдері,зілзала,тасқын
су,адамның араласуынан.
Популяциялық толқынның негізгі эволюциялық рөлінің мәні-санның артуы
барсында іріктеуге арналған материалдардың көп болуынан.Даралар саны
көбейіп,толқын шегіне жеткенде іріктеуге фенотиптер мен генотиптерді көп
таңдап алады.Толқын құлдырау нүктесіне жеткенде,тіршілік үшін күрес
күшейе түседі,тек бейімділері тірі қалады.

11.

Эволюциялық дәлелдемелер
Салыстырмалы анатомиялық
Палеонтология-
Цитологиялық
лық
Эволюциялық
дәлелдемелер
Эмбриология
Биогеография
лық
лық

12.

13.

Салыстырмалы-анатомиялық
зерттеулер
• Ұрық бастамасынан дамитын құрылысы
мен шығу тегі бірдей , ал атқаратын
қызметі әртүрлі мүшелерді гомологтық
мүшелер дейді.
• Көртышқанның алдыңғы аяғы жер қазуға,
ал жарқанаттың қанаты ұшуға
бейімделген.

14.

Жапырақ гомологиясы
• Кактус тікенектері мен асбұршақ
мұртшалары ...

15.

Сабақ гомологиясы
Картоп түйнегі
Пияздың
түбіртегі
Інжугүл
тамырсабағы
Долананың сояуы да – түрін өзгерткен сабақ .
Түрін
өзгерткен
сабақтар

16.

17.

Ұрықтық
ұқсастықтың негізін
қалаушы
Карл
Максимович Бэр
(1792- 1876жж.)
Барлық көп жасушалы
жануарлар ұрықтанған бір
жұмыртқа жасушасынан
дамиды.
Жеке даму (онтогенез) кезінде –
бөлшектену;
2-3 қабатты ұрықтың түзілуі ;
ұрық жапырақшаларынан
мүшелер түзілу сатысынан
өтеді.
1827 жылы К.Бэр
жануарлардың ұрықтық
дамуының ұқсастығы шығу
тегінің бір екенін дәлелдейді.

18.

19.

Биогенетикалық заң
• 19- ғасырдың екінші жартысында неміс
ғалымдары Э.Геккель мен Ф.Мюллер:
• Әрбір дара өзінің жеке дамуы кезінде
(онтогенез) өз түрінің тарихи дамуын
(филогенез) қысқаша қайталайды.

20.

Биохимиялық дәлелдеме
С, N ,O,H
Органикалық
заттар
Нәруыз,көмірсу ,
нуклеин
қышқылдары
Майлар, АТФ
Химиялық
құрамы
Бейорганикалық
заттар
Су, минералды
тұздар, газдар

21.

Молекулалық- генетикалық
дәлелдеме
• Туыстық жақын организмдердің ДНҚ
молекулаларының ұқсас болатыны
анықталды. Мысалы, адам мен
маймылдың амин қышқылдары мен
гемоглобиндерінің молекулалық құрамы
ұқсас .

22.

23.

24.

Сабақтың тақырыбы:
•Жер бетіндегі
тіршіліктің
қалыптасу кезеңдері

25.

26.

27.

28.

29.

30.

1-тапсырма.
1.Популяциялық толқындар ұғымын енгізген кім?
А)Д.Д.Ромашов. Ә)Н.П.Дубинин.Б)С.С.Четвериков.
2.Оқшаулау неше түрге бөлінеді?
А) 3; Ә) 2; Б) 4.
3.Көбею мерзіміндегі айырмашылық немесе тозаңның түтікте өнуі:
А) Анатомиялық оқшаулану;Ә) Физиологиялық оқшаулану;
Б)Этологиялық оқшаулану.
4.Саны аз оқшауланған популяциядағы аллельдер жиілігінің кездейсоқ
бағытсыз өзгеруі.
А)Популяциялық толқын; Ә)Гендердің ығуы;Б)Экологиялық оқшаулану.
5.Бір түр популяциясын белгілі аумаққа бөлетін мекен ету
жағдайларының кешені.
А) Биологиялық оқшаулану; Ә)Экологиялық оқшаулану;
Б)Географиялық оқшаулану.

31.

Биологиялық диктант.
1. .................. дегеніміз-бұл популяциядағы даралар санының өзгеруі.
2. ................. оқшаулану дегеніміз-бұл дербес түрлердің шағылысуына
кедергі жасайтын механизм.
3. .................-саны аз оқшауланған популяциядағы аллельдер жиілігінің
кездейсоқ бағытсыз өзгеруі.
3-тапсырма.Суреттерге қарап оқшаулану түрленін анықтап,мысалдар келтір.
1
2
3
1.
2.
3.

32.

Сабақты қортындылау сұрақтары.
1.Гендер дрейфі дегеніміз не?
2.Популяциялық толқын дегеніміз не?
3.Оқшаулану дегеніміз не?
4.Географиялық және экологиялық
оқшауланудың ерекшеліктер мен маңызы неде?
Оқу тапсырмасы:
85-тақырып.Гендер дрейфі.Популяциялық толқындар.