Найроби ауруын балау, дауалау, індет ошағынан арылу шаралары

1.

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ
ВЕТЕРИНАРИЯ және ЗООИНЖЕНЕРИЯ факультеті
Биологиялық қауіпсіздік кафедрасы
Жануарлардың трансшекаралық инфекциялары пәні
Тақырыбы: Найроби ауруын балау, дауалау, індет ошағынан арылу
шаралары
Орындаған: Сағындық А.С
Тобы: ВМ 20-01
Тексерген: Мұхаметқалиев А.Қ
Алматы, 2025

2.

Жоспар

3.

4.

Кіріспе
• Найроби ауруы (лат. Morbus Nairobi ovium et caprarum, ar. -Nairobi
sheep and goat disease, op. болезнь Найроби овец и коз) ыстығы
көтеріліп, геморрагиялық гастроэнтерит арқылы байқалатын жіті
өтетін қой мен ешкінің трансмиссивті жұқпалы ауруы.
• Қоздырушысы РНҚ құрамды буньявирус туыстығына жататын
вирус, вириондары морфологиялық тұрғыдан миксовирустарға
ұқсас, пішіні - домалақ, диаметрі 70-80 нм. Тауық эмбрионында
өспейді, қозы мен лақтың бүйрегінің торша өсіндісінде, ақ
тышқанның, аламан тышқанның бүйрек торшасының көшірілетін
өсіндісінде, басқа да жануарлардың торшаларының алғашқы
өсінінде өседі.
• Табиғи жағдайда бұл ауруға ең бейім жануар қой, әсіресе 1 жасқа
дейінгі қозылар өте сезімтал, жергілікті африкалық массай тұқымы
сырттан әкелінген биязы жүнді қойлардан бейімділігі жоғары. Ешкі
бұл ауруға бейім келеді, бірақ ауру тараған аймақта біршама төзімді
болады да, ауру субклиникалық сипатта өтеді.

5.

Қысқаша мәліметтер
Алғаш рет 1910 ж. Кенияда Найроби қаласы маңында байқалған. 19311935 жылдары Угандада анықталып, 1955 ж. Белгиялық Конгода (Заир),
1960 жылдан Оңтүстік Африка Республикасында орын алған. Вирусы
зерттеліп, серологиялық тексеру жүргізу нәтижесінде бұл ауру
Танзания, Сомали, Ботсване, Намибия, Мозамбик қатарлы Африка
елдерінде кой мен ешкіде тіркелді.
Инфекция қоздырушысының бастауы ауырған қой мен
ешкі
Ауырған малдан сау малға вирус қан сорушы жәндіктер арқылы
беріледі. Негізгі тасымалдаушысы иксод кенелері: Rhicephalus
appendiculatus, Rhinocephalus bursa, Rhinocephalus evertsi,
Rhinocephalus pulchellus, Ambiomma variegatum.

6.

Дерттенуі
Теріден
өткен вирус
Вирус сөл
түйіндерінде,
бауырда,
көкбауырда,
бүйректе
шоғырланады,
несеп пен нәжіс
арқылы бөлінеді.
қан арқылы ішкі
үлпершек
ағзаларға
Дененің ыстығы
көтерілген кезде
қанда болады да,
ыстығы
қайтқанда қанда
байқалмайды

7.

Ауру жасырын түрде байқалғанда қой
мен ешкіде клиникалық белгілер
байқалмайды да, қан сарысуында
телімді антиденелер болады.
Ауру көбінесе жіті жағдайда өтеді.
Бастапқыда дененің ыстығы күрт көтеріліп,
41-42°С-қа жетеді де 2-10 күнге созылады. 1-3
күн өткен соң ыстығы қайтып, бұл мезетте іші
өтіп,
нәжісінің
иісі
тым
жағымсыз,
жалқақтанып, қан араласады. Жануар қатты
күйзеліп, басын төмен салып, тынысы жиілеп,
дем алғанда ыңырсиды. Танауынан іріңді сора
ағады, кейде қанмен араласып бөлінеді.
Сыртқы жыныс мүшелері ісінеді. Буаз
саулықтар іш тастайды. Ауру жіті өткенде
дененің ыстығы кенеттен төмендеп, жануар
бірнеше сағатта өліп қалады.
Өтуі
Жасырын кезеңі 36
сағаттан 16 күнге дейін,
негізінен 5-6 күн.
Жітіден төмен өткенде
дененің ыстығы қайтқан соң
1-5 күн өткеннен кейін
өліммен аяқталады.

8.

Патологоанатомиялық өзгерістер
• Өлексені сырттай қарағанда денесінің артқы жағы сұйық
нәжіспен ластанып, кейде қан араласқан, ал бастың беткі
бөлігінде,
танауының
айналасында
сораның
кепкен
қабыршақтары байқалады;
• Танау қуысының кілегей қабығы көгеріп, бозарған, көбінесе
конъюктивит болады;
• Сойып қарағанда ас қорыту жолдарының ерекше зақымдалғаны
айқындалады, ұлтабардың, аш ішек пен тоқ ішектің кілегейлі
қабықтары қанталап қабынған, ал өңеш пен таз қарын өзгеріссіз;
• Шажырқай сөл түйіндері бозарыңқы, шектен тыс ұлғайып, тілгенде
жиналған сөлі ағады;
• Кеңірдектің төменгі жағы мен бронхыларда көбіктенген бөлінді
болады;
• Жүрек еті болбырап, жүрек қуысында ұйымаған қан болады,
көбінде эпикард пен эндокардта ноқатты қанталаулар орын алады;
• Бүйректерінде гломерулярлы нефрит байқалады;
• Саулықтарда іш тастаған жағдайда жыныс ағзалары қанталап
қабынады, ал буаз емес жануарларда ондай өзгерістер
байқалмайды.

9.

Балау
• Індеттік, клиникалық, патологоанатомиялық деректер мен
зертханалық тексеру нітижелері бойынша жүргізіледі.
Ауру қоздырушысын тасымалдайтын кенелердің болуы
негізгі белгілері тұрақталмайтын дене қызуы, танаудан
аққан іріңді қоймалжың сора, іш өту және
гломерулонефрит қанталап қабынады, ал буаз емес
жануарларда ондай өзгерістер байқалмайды;
• Зертханалық тексеру вирусты бөліп алу мен қозыларға
биосынамаға негізделеді. Вирусты бөліп алу үшін қан,
үлпершек ағзалардың кесіндісі мен сөл түйіндері
пайдаланылады, және ауырған малдың үстіндегі кенелерді
жинайды. Вирусты айқындау үшін серологиялық әдістер
КБР, ДПР және торша өсінділеріндегі БР қолданылады. БР
мен ДПР күдікті нәтиже бергенде иммунделмеген қой мен
тышқанға биосынама қойылады.

10.

Ажыратып балау
• Гидроперикардит
• Рифт алқабының қызбасынан

11.

Иммунитет
• Ауырып
жазылған
жануарлар
қайта
ауырмайды, иммунитет 3 жылдан артық уақыт
сақталады.
• Фармол, кристалвиолет вакциналар да,
гипериммунды қан сарысуы да оңды нәтиже
берген жоқ.
• Сынау үшін тышқан мен торша өсінінде
аттенуацияланған, метанолмен өлтірілген
вакциналар
қолданылып,
айтарлықтай
нәтижеге қол жеткізілді.

12.

Алдын алу
• Найроби ауруы байқалғанда қойлардың
ыстығын өлшеп, ауырғандарын оқшаулап,
симптоматикалық ем қолданады.
• Қалған жануарларды жүйелі түрде тексеріп,
кенеден қорғайды.
• Аурудан сау шаруашылықтарда жануарларды
жүйелі ретте тоғытып, инсектицтер бүркеді.
• Шеттен әкелінген малды карантинде ұстап,
тиісті шараларды қолдану өте маңызды.

13.

Қорытынды
• Найроби ауруы (Nairobi Sheep Disease, NSD) — бұл қойлар мен
ешкілердің өте қауіпті вирустық ауруы. Оны буньявирус тұқымдасына
жататын вирус тудырады. Бұл ауру негізінен Шығыс және Оңтүстік
Африкада кездеседі және ол Rhipicephalus appendiculatus сияқты кенелер
арқылы таралады. Найроби ауруы қойлар мен ешкілер үшін өте қауіпті,
өлімге әкелуі мүмкін.
• Найроби ауруының негізгі сипаттамалары:
- Вирустың түрі: Nairovirus, Bunyavirales тұқымдасына жатады.
- Таралу жолы: Кенелер арқылы (негізінен Rhipicephalus appendiculatus).
- Инкубациялық кезең: 36 сағаттан 16 күнге дейін, негізінен 5-6 күн.
• Клиникалық белгілері:
- Жоғары қызу.
- Іш өту (қан аралас).
- Тыныс алу қиындығы.
- Әлсіздік және тәбеттің төмендеуі.
- Түрлі нервтік белгілер (мысалы, тұрақсыздық, судорогалар).

14.

Найроби ауруын балау және індетке қарсы шаралар:
1. Диагностика: Аурудың белгілері байқалған кезде дереу ветеринарлық көмекке жүгіну керек.
диагноз лабораториялық тесттер арқылы (ПЦР, серологиялық тесттер) расталады.
- Емі: Найроби ауруына арнайы емі жоқ. Емі симптомдарды басатын терапиямен шектеледі.
• 2. Кенелерді бақылау: Кенелер аурудың таралуының негізгі көзі болып табылады, сондықтан
оларды бақылау маңызды, Акарицидтерді (кенеге қарсы препараттар) қолдану, Қойлар мен
ешкілерді кенелерден қорғау үшін малды үнемі тексеру және емдеу.
• 3. Карантин және шектеулер: Инфекцияланған малды бөліп ұстау. Эпидемия кезінде малдың
қозғалысын шектеу.
• 4. Вакцинация: Найроби ауруына қарсы вакцина бар.
• 5. Санитария және гигиена: Малды ұстайтын жерлерді таза ұстау. Инфекцияланған малдың
нәжісін дер кезінде тазалау.
• 6. Эпидемиологиялық бақылау: Аурудың таралуын бақылау үшін жергілікті ветеринариялық
қызметтермен тығыз байланыста болу. Инфекцияланған малдың саудасын және тасымалдауын
шектеу.
Демек, Найроби ауруы — бұл қойлар мен ешкілер үшін өте қауіпті ауру, ол мал
шаруашылығына елеулі экономикалық шығындар әкелуі мүмкін. Оны бақылау және
алдын алу үшін дұрыс басқару, вакцинация, кенелерді бақылау және гигиеналық
шаралар қажет. Малдың денсаулығын үнемі бақылап, кез келген ауру белгілері пайда
болған кезде дереу мамандарға хабарлау қажет. Аурудың алдын алу шараларын сақтау
арқылы малдың денсаулығын сақтауға және экономикалық шығындарды азайтуға
болады.

15.

Сұрақтар

16.

1
Найроби ауруы туралы не білесіндер?

17.

• Найроби ауруы (лат. Morbus Nairobi ovium
et caprarum, ar. -Nairobi sheep and goat
disease, op. болезнь Найроби овец и коз)
ыстығы
көтеріліп,
геморрагиялық
гастроэнтерит арқылы байқалатын жіті
өтетін қой мен ешкінің трансмиссивті
жұқпалы ауруы.

18.

2
Қоздырушысы бактерия ма? Жоқ болса
дәлелдеңіз.

19.

• Жоқ,
Қоздырушысы
РНҚ
құрамды
буньявирус туыстығына жататын вирус

20.

3
Тауық эмбрионында өседі, қозы мен лақтың
бүйрегінің торша өсіндісінде, ақ тышқанның,
аламан тышқанның бүйрек торшасының
көшірілетін
өсіндісінде,
басқа
да
жануарлардың
торшаларының
алғашқы
өсінінде өспейді.

21.

• Тауық эмбрионында өспейді, қозы мен
лақтың бүйрегінің торша өсіндісінде, ақ
тышқанның, аламан тышқанның бүйрек
торшасының көшірілетін өсіндісінде, басқа
да жануарлардың торшаларының алғашқы
өсінінде өседі.

22.

4
Бейім жануар?

23.

• Қой мен ешкі

24.

5
Алғаш рет қай маңайда байқалған?

25.

• Алғаш рет 1910 ж. Кенияда Найроби қаласы
маңында байқалған

26.

6
Вирус қай жерде шоғырланады?

27.

• Вирус
сөл
түйіндерінде,
бауырда,
көкбауырда, бүйректе шоғырланады.

28.

7
Балау қалай жасалады?

29.

• Зертханалық тексеру вирусты бөліп алу мен
қозыларға биосынамаға негізделеді.
• Вирусты бөліп алу үшін қан, үлпершек ағзалардың
кесіндісі мен сөл түйіндері пайдаланылады және
ауырған малдың үстіндегі кенелерді жинайды.
• Вирусты айқындау үшін серологиялық әдістер КБР,
ДПР және торша өсінділеріндегі БР қолданылады.
• БР
мен
ДПР
күдікті
нәтиже
бергенде
иммунделмеген қой мен тышқанға биосынама
қойылады.

30.

8
Қай аурудан ажыратады екенбіз?

31.

• Гидроперикардит
• Рифт алқабының қызбасынан

32.

9
Алдын – алу шарасы қандай?

33.

• Найроби ауруы байқалғанда қойлардың
ыстығын өлшеп, ауырғандарын оқшаулап,
симптоматикалық ем қолданады.
• Қалған жануарларды жүйелі түрде тексеріп,
кенеден қорғайды.
• Аурудан сау шаруашылықтарда жануарларды
жүйелі ретте тоғытып, инсектицтер бүркеді.
• Шеттен әкелінген малды карантинде ұстап,
тиісті шараларды қолдану өте маңызды