Кыргыз Республикасында Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн таануусун өнүктүрүү

1.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ
БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
2023-жыл

2.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтому
2021-жылдын 12-февралындагы № 38
Этностор
аралык
мамилелер
чөйрөсүндөгү
функциялар
ММСЖСМ
__________
МКИСМП

3.

Кыргыз Республикасында 100дөн ашык этностун өкүлү жашайт
Элдин жалпы саны 7 млн адамды түзөт
кыргыздар – 4,9 млн;
өзбектер – 999,3 миң;
орустар – 335,2 миң;
дунгандар – 76,5 миң;
уйгурлар – 61,0 миң;
тажиктер – 60,1 миң;
түрктөр – 45,9 миң;
казактар – 36,8 миң;
татарлар – 26,0 миң;
жана башкалар – 359,2 миң.

4.

24-берене. Эч ким жынысы, расасы, тили,
майыптуулугу, этностук таандыктыгы, туткан дини,
курагы, саясий же башка ынанымдары, билими, теги,
мүлктүк же башка абалы, ошондой эле башка
жагдайлары боюнча басмырланышы мүмкүн эмес.

5.

1-берене
5-бөлүгү
5-берене
1-бөлүгү
• Кыргызстандын элин бардык этностордон турган Кыргыз
Республикасынын жарандары түзөт
• Мамлекет жана анын органдары коомдун кайсы бир бөлүгүнө
эмес, бүткүл коомго кызмат кылат
• 13-беренин 3-пункту: Кыргыз Республикасынын элин түзгөн
бардык этностордун өкүлдөрүнө эне тилин сактоо, окуп-үйрөнүү
13-берене
жана өнүктүрүү үчүн шарттарды түзүү укугу кепилденет
3-пункт
• Мамлекет этностор жана конфессиялар аралык ынтымакты
21-берене
камсыз кылат
4-бөлүгү

6.

Этностор аралык мамилелерди чыңдоо

7.

Көп этностуу район/шаарлардагы этностор аралык
маселелер боюнча коомдук кабылдамалар
№
1
Облустун аталышы
Чүй облусу
Саны
7
2
Ош облусу
4
3
Баткен облусу
4
4
Жалал-Абад облусу
5
5
Ысык-Көл облусу
1
6
Ош шаары
1
Райондун жана шаардын аталышы
Аламүдүн, Ысык-Ата, Сокулук, Москва,
Жайыл райондору, Токмок шаары
Араван, Ноокат, Кара-Суу, Өзгөн
райондору
Лейлек, Кадамжай, Баткен райондору,
Баткен жана Кызыл-Кыя шаарлары
Базар-Коргон, Сузак, Ноокен,
Ала-Бука, Аксы райондору,
Жалал-Абад шаары
Каракол шаары

8.

Кыргыз Республикасы кандай
мамлекет болуп саналат?

9.

Кыргыз Республикасы кандай
мамлекет болуп саналат?
Кыргыз Республикасынын Конституциясы:
Көз карандысыз
Эгемендүүлүк
Демократиялык
Унитардык
Мыйзамдуу
Светтик
Социалдык

10.

Кыргыз Республикасы кандай
мамлекет болуп саналат?
Кыргыз Республикасынын Конституциясы:
Көз карандысыз – территориясы, тили, экономикасы, маданияты, тарыхы бар.
Эгемендүүлүк – ички жана тышкы саясатта өз алдынчалык.
Демократиялык – элдин бийлиги.
Унитардык – бир мамлекеттик субъекттен турган бүтүн мамлекет.
Мыйзамдуу – адам укуктары, мыйзамдуулук жана укуктар сакталат.
Светтик – мамлекеттин динге кийлигишпөөсү жана тескерисинче.
Социалдык – адамга багытталган.

11.

Иденттүүлүктүн кандай
түрлөрү бар?

12.

Иденттүүлүктүн кандай
түрлөрү бар?
Диний иденттүүлүк;
Регионалдык иденттүүлүк;
Саясий иденттүүлүк;
Социалдык иденттүүлүк;
Жыныс иденттүүлүк;
Кесиптик иденттүүлүк;
Этностук иденттүүлүк;
Жарандык иденттүүлүк.

13.

Кулаалы таптап куш кылдым,
курама жыйып журт кылдым.

14.

15.

Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн таануусун
өнүктүрүүнүн концепциясы

16.

Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн таануусун
өнүктүрүүнүн концепциясы
Президенттин 2013-жылдын 10-апрелиндеги № 74 Жарлыгы менен
Кыргыз Республикасында элдин биримдигин жана этностор аралык
мамилелерди чыңдоо концепциясы бекитилген

17.

Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн таануусун
өнүктүрүүнүн концепциясы
Президенттин 2013-жылдын 10-апрелиндеги № 74 Жарлыгы менен
Кыргыз Республикасында элдин биримдигин жана этностор аралык
мамилелерди чыңдоо концепциясы бекитилген
Ушул Концепция Кыргыз Республикасында элдин биримдигин жана
этностор аралык мамилелерди чыңдоо концепциясынын логикалык
уландысы болуп саналат

18.

Кыргыз жараны
деген ким?
Кыргыз жараны деген
сөз эмнеден келип
чыгат?

19.

Кыргыз жараны
деген ким?
Бул – этностук, диний, социалдык
жана региондук таандыктыгына
карабастан, КРнын
Конституциясына ылайык укуктары
жана милдеттери бар КРнын
жараны
Кыргыз жараны деген
сөз эмнеден келип
чыгат?

20.

Кыргыз жараны
деген ким?
Кыргыз жараны деген
сөз эмнеден келип
чыгат?
Бул – этностук, диний, социалдык
жана региондук таандыктыгына
карабастан, КРнын
Конституциясына ылайык укуктары
жана милдеттери бар КРнын
жараны
Бул термин өлкөнүн
аталышы болгон
«Кыргыз Республикасы» деген
аталыштан келип чыгат

21.

Кыргыз жараны концепциясы артыкчылыктуу багыттары:
1. Кыргыз жараны деп өзүн таанууну аң-сезимдүү түшүнүүнү калыптандыруу.
2. Кыргызстан элинин биримдигин чыңдоо, толеранттуулукту жогорулатуу жана көп
түрдүүлүк дөөлөттөрүн урматтоону сактоо.
3. Мамлекеттик тилди өнүктүрүү, көп тилдүүлүктү сактоо жана өнүктүрүү.
4. Башкаруу жана чечим кабыл алуу процесстерине катышууга бирдей шарттарды түзүү.
5. Саясий институттарга жана мамлекеттик бийлик органдарына карата ишенимди
жогорулатуу.

22.

1-багыт. Кыргыз жараны деп өзүн таанууну аң-сезимдүү түшүнүүнү
калыптандыруу
Мамлекеттик органдардын,
жергиликтүү өз алдынча башкаруу
органдарынын, ЖМК жана
жарандык коомдун уюмдарынын
активдүү маалыматтыктүшүндүрүү иштерин жүргүзүүсүн
талап кылат
Кыргыз жараны деп өзүн
таанууну өнүктүрүү процессинде
негизги роль билим берүү, илим,
маданият, жалпыга маалымдоо
каражаттары жана социалдык
тармактар системасына
таандык

23.

2-багыт. Кыргызстан элинин биримдигин чыңдоо, толеранттуулукту
жогорулатуу жана көп түрдүүлүк дөөлөттөрүн урматтоону сактоо
Региондук жана этностук
жамааттардын, диний
конфессиялардын ж.б.
кызыкчылыктарын жана
керектөөлөрүн эске алуу
«Кыргыз жараны» түшүнүгүн жайылтуу үчүн
билим берүү, ЖМК, Интернет-ресурстары,
искусство, маданият, спорт жана жаштар
жаатындагы бардык мүмкүнчүлүктөрдү колдонуу
Көп тилдүү, билимдүү, инновацияга жана
байланыштарга ачык болгон «Кыргыз
жаранынын» келбетин даңазалоо үчүн
кинематография ж.б. көркөм өнөрдүн
заманбап башка формаларынын
каражаттарын колдонуу
Кыргызстанда иштеп жаткан маданият жана көркөм өнөр
мекемелерин, анын ичинде мамлекеттик, региондук
театрларды ар түрдүү маданияттын адамдарынын
диалогу жана кызматташуусу, өзгө пикирлерге карата
толеранттуулук идеяларын жайылтуу үчүн пайдаланууну
кеңейтүү

24.

3-багыт. Мамлекеттик тилди өнүктүрүү жана илгерилетүү, көп тилдүүлүктү сактоо
1. Мамлекеттик тилди билүү жана
колдонуу өзүн таанууну өнүктүрүүнү
камсыздоочу маанилүү бириктирүүчү
фактор болуп саналат
3. Кыргызстанда жашаган ар
бир этностун эне тилин сактоо
жана өнүктүрүү
2. Расмий (орус) тил коомдук турмушта
этностор аралык пикир алышуунун тили
катары маанилүү орун алуусун улантат жана
өзүнүн керектигин сактайт
4. Кыргыз жаранын эне тилинде, мамлекеттик,
расмий жана чет тилдеринде эркин сүйлөгөн жаран
катары калыптандырууга көмөктөшүүчү көп тилдүү
билим берүүнү өнүктүрүү жана ишке киргизүү
зарыл

25.

4-багыт. Башкарууга жана чечимдерди кабыл алуу процесстерине
катышуу үчүн бирдей шарттарды түзүү
Бардык жарандарга жынысы, жаш курагы, этностук, диний жана башка айырмачылыктарына
карабастан, мамлекетти башкарууга катышуу үчүн бирдей шарттарды камсыз кылуу улуттук өзүн
таанууну калыптандыруудагы мамлекеттин маанилүү милдети болуп саналат.
Стратегиялык милдеттер:
Этностук, социалдык жана аймактык таандыктыгына карабастан, жарандардын чечимдерди
кабыл алуу процесстерине катышуусун жана ресурстарга жана башкарууга жеткиликтүүлүгүн
камсыздоодо бирдей мүмкүнчүлүктөрдү түзүү үчүн улуттук мыйзамдарды өркүндөтүү;
Мамлекеттик бийлик органдарында, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында, сот жана
укук коргоо органдарында этностук жамааттардын өкүлдөрүнүн болуу деңгээлин жогорулатуу;
Калктын ар түрдүү социалдык топторунун өкүлдөрүн чечимдерди кабыл алуу процесстерине
тартуу үчүн мүмкүнчүлүктөрдү кеңейтүү жана стимулдарды түзүү.

26.

Этностук жамааттардын мамлекеттик бийлик
органдарындагы, жергиликтүү өз алдынча башкаруу
органдарындагы, сот жана укук коргоо органдарындагы
өкүлчүлүктөрү
№
Этностук
таандык
Мам. кызмат
Мун. кызмат
Прокуратура
Сот системасы
ИИМ
1
Жалпы
15486
8209
1210
2382
100%
2
Кыргыздар
13994 (95,9%)
7404 (90,2%)
1165 (96,3%)
2339 (98,2%)
96,9 %
3
Башка
этностун
өкүлдөрү
1492 (4,1%)
805 (9,8%)
45 (3,7%)
43 (1,8%)
3,1%

27.

5-багыт. Саясий институттарга жана мамлекеттик бийлик органдарына
карата ишенимди жогорулатуу
Стратегиялык милдеттер:
Мыйзамдын үстөмдүгүн (адам укуктарын коргоо, сот адилеттиги, бирдей укуктар,
кесипкөй жана ачык укук коргоо системасы) камсыздоо жана бардык жарандар үчүн
сот адилеттигине тең укуктуу жеткиликтүүлүктү камсыздоо үчүн шарттарды түзүү;
Кыргыз жараны деп өзүн таанууну өнүктүрүү боюнча мамлекеттик жана
жергиликтүү башкаруунун башкаруучулук потенциалын жогорулатуу. Жарандык
коомду тартуу менен Концепцияны жүзөгө ашырууга мониторинг жүргүзүү жана
отчеттуулук системасын киргизүү.

28.

Кыргыз жараны концепциясы артыкчылыктуу багыттары:
1. Кыргыз жараны деп өзүн таанууну аң-сезимдүү түшүнүүнү калыптандыруу.
2. Кыргызстан элинин биримдигин чыңдоо, толеранттуулукту жогорулатуу жана көп
түрдүүлүк дөөлөттөрүн урматтоону сактоо.
3. Мамлекеттик тилди өнүктүрүү, көп тилдүүлүктү сактоо жана өнүктүрүү.
4. Башкаруу жана чечим кабыл алуу процесстерине катышууга бирдей шарттарды түзүү.
5. Саясий институттарга жана мамлекеттик бийлик органдарына карата ишенимди
жогорулатуу.

29.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН
МАДАНИЯТ, МААЛЫМАТ,
СПОРТ ЖАНА ЖАШТАР
САЯСАТЫ МИНИСТРЛИГИ
Кыргыз жараны концепциясын ишке ашыруу
максатында КР Министрлер Кабинетинин
24.12.2021-ж. № 341 тескемеси чыккан
1-тиркеме:
Кыргыз
жараны
деп
жарандардын
өзүн
таануусун
өнүктүрүүнүн
концепциясын
ишке
ашыруу боюнча иш-чаралар планы
2-тиркеме: Иш-чаралар планын ишке ашыруу
боюнча
мамлекеттик
органдардын
жана
уюмдардын ишин координациялоо боюнча
ведомстволор аралык комиссия

30.

2021-2026-жылдары Кыргыз Республикасында Кыргыз жараны деп жарандардын
өзүн таануусун өнүктүрүүнүн концепциясын ишке ашыруу боюнча иш-чаралар
планы
Тил
комиссия
Маданият,
министрлиги
(43 иш-чара)
Билим берүү
министрлиги
(22 иш-чара)
Дин комиссия
УКМК
МКЖӨБМА
ИИМ
Иш-чаралар планына жооптуу
аткаруучулар
(65 иш-чара)
АЧМ
ЭКМ
УСК
Акыйткачы
СИУИ
УИА
СӨМ
КРПМБА
ККА
РМА
КРПОЫУӨ
ЖӨБО
ЖМК
(18 иш-чара)

31.

2021-2026-жылдары Кыргыз Республикасында Кыргыз жараны деп жарандардын
өзүн таануусун өнүктүрүүнүн концепциясын ишке ашыруу боюнча иш-чаралар
планы
КР Президентинин Администрациясы,
КР Министрилер Кабинети
КР Маданият, маалымат, спорт
жана жаштар саясаты
министрлиги
БИМ
Тил комиссиясы
Ведомстволор аралык
комиссия
Дин комиссиясы
ИИМ
УКМК
КРПОЫУӨ, ЖМА, ЖӨБО
МКЖӨБМА
ЖМК
ККА

32.

Квартал сайын
жалпылоо иштерин
жүргүзөт
Кыргыз жараны Концепциясын жана анын Иш-чаралар
планын ишке ашыруу боюнча Маданият, маалымат, спорт
жана жаштар саясаты министрлигинин ролу
Кыргыз жараны
Концепциясын жүзөгө
ашырууну
координациялайт жана
камсыз кылат
Иш-чаралар планын
аткаруунун жүрүшү боюнча
жалпыланган маалыматты
Президенттин
Администрациясына берип
турат
Мониторинг
жүргүзүү боюнча
ыйгарым укуктарга
ээ
Ведомстволор аралык
комиссиянын ишин
уюштуруучулук,
методикалык жана
башка жагынан
камсыздайт
Иш-чаралар
планынын 33
пунктунда негизги,
ал эми 10
пунктунда кошо
аткаруучу болуп
саналат

33.

Кыргыз жараны деп өзүн таанууну
аң-сезимдүү түшүнүүнү калыптандыруу
боюнча аткарылган иштер

34.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН
МАДАНИЯТ, МААЛЫМАТ, СПОРТ
ЖАНА ЖАШТАР САЯСАТЫ
МИНИСТРЛИГИ
Кыргыз жараны боюнча
окутуу модулу иштелип чыкты;
КРнын
Президентине
караштуу
Мамлекеттик
башкаруу
академиясынын
базасында Кыргыз жараны
идеясын жайылтуу боюнча
тренерлер
тобу
түзүлдү
(24.12.2021-ж.);
Натыйжада, 50дөн ашык
семинар,
тренигдер
жана
форумдар
өткөрүлүп,
ага
1300дөн ашык адам катышты.
Өнөктөш

35.

2022-жылдын 1-кварталында Кыргызстан калкы
ассамблеясынын төрагалары, мүчөлөрү жана жаштар
канаты үчүн Кыргыз жараны жараны темасынын
алкагында тегерек стол жыйындар өткөрүлдү
Өнөктөш

36.

2022-жылдын ичинде өлкөнүн бардык облустарында
жергиликтүү
бийлик
органдарынын
башчылары,
мамлекеттик жана муниципалдык кызматкерлер үчүн
семинар кеңешмелер өткөрүлдү
Өнөктөш
Чүй облусу
Ысык-Көл облусу
Нарын облусу
Талас облусу
Баткен облусу
Ош облусу
Жалал-Абад облусу
Бишкек шаары

37.

Тренерлердин
жардамдары
менен
бардык
облустардагы
мамлекеттик
жана
муниципалдык
кызматкерлер, жергиликтүү депутаттар, билим берүү
тармагынын өкүлдөрү окутуу тренингдер жүргүзүлдү
Өнөктөш

38.

Кыргыз жараны түшүнүгү өлкөнүн аймактарындагы
30дан ашык жаш тынчтык куруучулар клубдары/мектеп
окуучуларынын арасында жайылтылды
Өнөктөш

39.

Көз карандысыз экспертер, жаштар
жана жигердүү мектеп окуучулары
арасында
улуттук
диалог
жана
форумдар өткөрүлдү
Өнөктөштөр

40.

Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн
таануу тууралуу маалымдоо боюнча
стратегия жана медиа-план иштелип чыгып,
2022-жылдын 13-майында бекитилип, ишке
киргизилди
Өнөктөштөр

41.

Кыргыз жараны тууралуу мамлекеттик жана
расмий тилдерде видеороликтер иштелип
чыгып, коомчулукка жеткирилди

42.

Кыргыз жараны темасынын алкагында Министрликтин кызматкерлеринин
катышуусунда 50дөн ашык телеберүүлөр, радио уктуруулар уюштурулду

43.

Кыргыз жараны түшүнүгүн калкка туура
жеткирүү боюнча кыргыз, орус, өзбек тилдүү
жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрү
үчүн Бишкек жана Ош шаарларында
окутуу
тренингдер, ошондой эле маалымат жыйындары
өткөрүлдү
Өнөктөштөр

44.

Кыргыз жараны идеясын жайылтуу
максатында
1000ден
ашык
адамдын
катышуусунда вело жүрүш болду
Өнөктөштөр

45.

Өнөктөш
Мекеним менден башталат

46.

Ар түрдүү адамдар дүйнөнүн төрт бурчунан
Биримдигибиздин байланыштары
Бириктирүүчү жалпы баалуулуктар
Түндүк – бул элдин биримдигин символу
Баарыбызды бекем бириктирген баалуулук
Мекеним менден башталат

47.

Логотипти илгерилетүү

48.

Брендти илгерилетүү

49.

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН
МАДАНИЯТ, МААЛЫМАТ, СПОРТ
ЖАНА ЖАШТАР САЯСАТЫ
МИНИСТРЛИГИ
Логотипти илгерилетүү
Мектептерде
Бала бакчаларда
Логотипти
жайылтуу
Коомдук
жайларда
Китепканаларда

50.

Кыргыз жараны логотибин жайылтуу иштери

51.

2021-2026-жылдары Кыргыз Республикасында Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн
таануусун өнүктүрүүнүн концепциясын ишке ашыруу боюнча Министрликтин
ИШ-ЧАРАЛАР ПЛАНЫ

52.

Министрликке караштуу музыкалык билим берүү
мекемелеринде Кыргыз жараны темасынын
алкагында семинар-кеңешмелер өткөрүлүүдө

53.

Ленин районунун муниципалдык аймактык
башкаруунун кызматкерлери үчүн 18 семинар
кеңешме өткөрүлдү

54.

Аскер кызматкери арасында 12 кеңешме өткөрүлүп, ага
1200дөн ашык адам катышты

55.

Министрликке караштуу музыкалык билим берүү
мекемелеринде Кыргыз жараны темасынын
алкагында семинар-кеңешмелер өткөрүлүүдө

56.

Ош шаарында 2023-жылдын 20-февралында Эне тилдин
эл аралык күнүнө карата иш-чаралардын алкагында
“Мен кыргыздын жараны” деген ураан алдында
“Эне тилим - менин дилим” акциясы өттү.

57.

Тынчтык жана өнүгүү институту менен
меморандумга кол коюлду
11.05.2023

58.

Кыргыз жараны идеясын билим
берүү
тутумуна
киргизүүнүн
алкагында төмөнкү иштер аткарылды:
Жалпы жана орто билим берүүнүн предметтик
стандарттарын жана окуу программаларын жаңыртуу
каралып, Кыргыз жараны деп жарандардын өзүн таануусун
калыптандыруу маселелери киргизилүүдө;
2022-жылдын башында жогорку окуу жайлардан келип
түшкөн жалпы 60 курстук, магистрдик иштердин ичинен
жарандык иденттүүлүк боюнча 20 теманын тизмеси
бекитилди;
1-4-класстардын тарбиялык сааттарына Кыргыз
жараны иш планынын негизинде балдардын укуктары
жана милдеттери киргизилди;
5-6-класстар жана 7-9-класстар үчүн “Кыргыз жараны”
боюнча класстан тышкаркы сааттар иштелип чыгууда.

59.

Айрым мамлекеттик органдардын жана уюмдардын
Кыргыз жараны идеясын жайылтуудагы
ишмердүүлүгү боюнча анализ жана сунуштар
Кыргыз жараны идеясын жайылтууда
активдүү иш алып барышкан министрликтер
жана ведомстволор:
КРнын
Билим
берүү
жана
илим
министрлиги;
КРнын
Президентине
караштуу
Мамлекеттик башкаруу академиясы;
КРнын Улуттук Телерадио корпорациясы;
КРнын
Президентинин
Нарын
облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлчүлүгү;
Ленин администрациялык району боюнча
Бишкек
шаарынын
мэриясынын
муниципалдык администрациясы.
Иш-чаралар планынын тиешелүү
пунктарына
ылайык
маалыматтар
берилбеген мамлекеттик органдар
КРнын
Экономика
коммерция министрлиги;
жана
КРнын Айыл чарба министрлиги;
КРнын
Президентинин
Чүй
облусундагы ыйгарым укуктуу
өкүлчүлүгү;
КРнын
Улуттук
академиясы.
илимдер

60.

«Кыргыз жараны» түшүнүгүн жайылтуу
үчүн:
искусство, маданият,
чыгармачылык;
билим берүү;
жалпыга маалымдоо каражаттары;
кино;
спорт жана жаштар жаатындагы
бардык мүмкүнчүлүктөрдү колдонуу
зарыл.

61.

Негизги күтүлүүчү натыйжалар:

62.

Негизги күтүлүүчү натыйжалар:

63.

Көңүл бурганыңыздарга
чоң рахмат