Құтб ақын туралы мәлімет

1.

Дәріс тақырыбы:
ҚҰТБ
“ХҰСРАУ- ШЫРЫН”
ДАСТАНЫ

2.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ
1.Құтб ақын туралы мәлімет
2.Құтбтың “Хұсрау-Шырын” дастанының зерттелуі,
нұсқалары
3. “Хұсрау -Шырын” дастаны және нәзирагөйлік
4. Дастандағы кейіпкерлер жүйесі

3.

ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР
•Келімбетов Н. Түркіхалықтарының ежелгі жәдігерліктрі А., 2014.
•Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. 1- кітап.Оқулық.А.1991.
•Келімбетов Н. Қазақ әдебиеті бастаулары А.1998.
•Келімбетов Н. Ежелгі түркі поэзиясы және қазақ әдебиетіндегі
дәстүр жалғастығы А, 1998.
•Келімбетов Н. Көркемдік дәстүр жалғасытығы Астана, 2000.
•Ежелгі
дәуір
әдебиеті.
2-кітап.Хрестоматия.(Құрастырған
Қыраубаева А, А.1991.
•Қыраубаева А. Ғасырлар мұрасы Алматы, Ғылым, 1988.

4.

Шығыс классикалық
әдебиетінің көрнекті өкілдері:
Әбілхасан Фирдоуси, Низами
Ганжауи, Сағди Ширази
сынды әлемге мәшһүр
ақындарының шығармалары
көптеп аударыла бастады

5.

6.

“Хұсрау-Шырын”
дастаны Низами
Гәнжауи дәстүрінде
жазылған
Оны түпнұсқадан,
яғни
парсы
тілінен
қышақоғыз тіліне еркін
аударған
Құтб
болды

7.

Құтбтың аудармасы
240 бет, 91 тараудан
тұрады. Бет саны
бойынша
Низамиден екі есе
аз, бірақ сюжеттік
желісі
ширақ,
жинақы.

8.

Құтб ақын ХІҮ
ғасырда Сығанақ
қаласында тұрған.
Жалпы ақынның
өмір жайында
мәлімет жоқтың
қасы. Аты-жөні де
белгісіз. Құтб –
ақынның лақап атағы
да болса керек.
Кейінге жеткен
ақынның жалғыз
шығармасы –
“Хұсрау-Шырын”
дастаны

9.

“Хұсрау мен Шырын”
туралы аңыз Таяу және
Орта Шығыс, Дешті
Қыпшақ, Орта Азия,
Үндістан халықтары
арасында өте ертеден
кең таралған. Осы
аңызды негізге алып,
Низами мен Дехлеви
бастап дастандар
жазған, нәзирагөйлік
бірнеше ғасырға
созылды. Тақырыпты
зерттеген Г.Ю.Алиевтің
пікірінше, 50-ден астам
дастан нұсқасы бар екен.

10.

Дастанның
жалғыз
көшірмесі
Париждің
ұлттық кітапханасында
сақтаулы. Қолжазбаны
түпнұсқадан көшірген
қыпшақ ақыны Берке
Фақих.
Дастанды
алғаш
зерттеуші
поляк
ғалымы
А.Зайончковский
А.Зайончковский:
Дастанды “түрік тілінің
қыпшақ
диалектісінде
жазылған аса құнды әдеби
мұра” деп бағалайды.

11.

Дастанды қазақ
тіліне аударған,
зерттеген ғалым
А.Ибатов болды.
Түрколог
Ә.Н.Нәжіп:
Низами
дастанымен
бір нұсқа деп бағалап,
дастанның
Құтб
жасаған
аударма
нұсқасын
жартылай
төл туынды, дербес
роман деп бағалайды

12.

Низами
дастанда
Хұсраудың
таққа
отыру
салатанатын,
дүниесін мақтаса,
Құтб
Хұсраудың
әділетті,
оқыған
жан
екеніне
тоқталады.
Низами
дастанда
қала өмірін, патша
сарайларын көбірек
көрсетеді. Ал Құтб
негізінен
мал
шаруашылығымен,
аңшылықпен
айналысатын дала
қыпшақтарының
өмірін суреттейді

13.

Образдар жүйесі
Шырын-басты
қаһарман. Әділетті
патша, Хұсрауды
тәрбиелеуші
мейірімді жан
Фархадтрагедиялық
образ. Еңбекқор,
ғалым,
данышпан, шын
ғашық иесі
Шеруя-жауыздықтың
типтік бейнесі, адамдық
қасиеттен жұрдай,
мансап үшін ештеңеден
аянбайтын бейне
Хұсрау-ең күрделі
образ. Екі
қырынан
байқалады:махаб
батқа опасыз,
елге қайырымды
патша

14.

Құтб дастаны
және
қазақ
лиро-эпостық
жыры

15.

1.”Хұсрау-Шырын” дастаны және
нәзирагөйлік дәстүр
2.Дастандағы кейіпкерлер жүйесі.
Жеке-жеке тоқтап, талдаңыздар.
3.
”Хұсрау-Шырын”
дастаны
және
қазақ
лиро-эпикалық
жырларымен байланысы