Күш моменті. Жай механизмдер. Күш моментінің алтын ережесі

1.

Жұмбақтар
1. Екі басты айдаһар
Бәрін қырып жояды.
Екі аяқпен жер тіреп.
Қағазды жеп қояды.
(қайшы)
2. Артық кемдi теңестiрер,
Дәндi де өзi жемес бiрер.
(таразы)
3. Жансыз жарады,
Жанды ұрады.
(балта)
4. Жетпіс аяқ бауырында,
Екі қолы жауырында,
Тындырады істі ол,
Жеңілін де, ауырын да.
(ара)
5. Үй артында бүкір терек,
Күресуге кісі керек.
(иінағаш)
Осы құралдардың барлығын бір сөзбен қалай атауға болады?

2.

Күш моменті. Жай
механизмдер.
Күш моментінің
алтын ережесі.

3.

Оқыту мақсаты:
қарапайым механизмдердің қолданылуына баға беріп,
«Механиканың алтын ережесін» тұжырымдау;
Сабақтың мақсаттары:
жай механизм түрлерін біледі;
жай механизмдердің жұмыс істеу принципін түсінеді;
табиғаттағы, тұрмыс пен техникадағы жай
механизмдердің қолданылуына мысалдар келтіре
алады.
механиканың «алтын ережесін» тұжырымдай алады.

4.

Күшті түрлендіріп, қозғалыс бағытын өзгерту
үшін
қолданылатын
құралдар
жай
механизмдер деп аталады.

5.

6. Иіндік – жылжымайтын тіреуден айнала қозғала алатын қатты дене

7.

Әр түрлі иіндіктер тұрмыста жиі
қолданылады. Мысалы:

8.

Блок — жай механикалық құрылғы, күштің бағытын өзгертуге
мүмкіндік береді. Айнала шетінде науасы бар, өзі құрсауға орнатылған
тегершік.науасы арқылы трос,шынжыр тасталады.
Блок
түрлері
жылжымайтын
жылжыйтын

9.

Блок — жай механикалық құрылғы, күштің бағытын өзгертуге
мүмкіндік береді. Айнала шетінде науасы бар, өзі құрсауға орнатылған
тегершік.науасы арқылы трос,шынжыр тасталады.
Блок
түрлері
неподвижные
подвижные

10.

Көлбеу жазықтық — жұмыс істегенде жұмсалатын
күштен ұтыс алу үшін қолданылатын жай механизм.

11.

Сына — призма түріндегі жай механизм.

12.

Көлбеу жазықтықтар, сыналар, бұрандалар
https://www.twig-bilim.kz/film/planes-wedges-screws-5774/
Механизмдер: Пирамидалардың құрылысы
https://www.twig-bilim.kz/film/machines-building-the-pyramids-5775/
Иінтіректер, дөңгелектер, блоктар
https://www.twig-bilim.kz/film/levers-wheels-pulleys-5773/

13.

Механиканың «Алтын ережесі»
Жай механизмдердің көмегімен күштен қанша
есе ұтсақ, орын ауыстырудан сонша есе
ұтыламыз.
Жұмыстан
ұтыста,
ұтылыста
бермейді.

14.

Бұранда
Сына
Иіндік

15. Күш моменті

Күш моменті — денеге
әсер ететін күштің иініне
көбейтіндісіне тең
физикалық шама.

16. Иінтірек — қозғалмайтын тірек айналасында айнала алатын қатты дене.

17. Жүкті қай кезде көтеру қиын — тірекке жақын ба, әлде алыста ма?

18. Жүктің тірек нүктесінен алыста болған кезде көтеру қиынырақ болады, себебі күш иығы ұлғаяды, ал күш моменті де ұлғаяды.

19. Неліктен есік тұтқасын есіктің шетіне орналастырады?

20. Неліктен бүтін сіріңкені сындыру оңай, ал сынған бөлігін сындыру қиынырақ?

21. Тең иінді тербелмелі тақтайда түлкіні үлкенірек массадағы денемен теңестіруге бола ма? Қалай?

22. Иә, болады. Үлкен массалы денені айналу осіне жақын орналастыру керек, ал жеңіл түлкіні алыс орналастыру керек. Осылайша екі

күш моменті теңеседі.

23.

7-8- дұрыс жауап
5-6 дұрыс жауап
0-4 дұрыс жауап