Azərbaycanda su və su ilə əlaqəli olan aqrar proseslərin avtomatlaşdırılması. Vahid proqram təmiatı platforması

1.

Azərbaycanda su və su ilə əlaqəli olan
aqrar proseslərin avtomatlaşdırılması.
Vahid proqram təmiatı platforması.
Məqsəd: ölkədə davamlı su idarəçiliyi və
davamlı kənd təsərrüfatını mümkün
etmək.
1

2.

KONSEPSİYA
Ölkədə davamlı kənd təsərrüfatı və davamlı su idarəçiliyinin mümkün olması üçün:
1. Su və su ilə əlaqəli olan aqrar proseslərin optimal idarəetmə modelini
formalaşdırmaq;
2. Su idarəçiliyini aqrar proseslərlə qarşılıqlı əlaqədə dəyərləndirmək;
3. Səmərəli istifadə və rentabellik hədəfinə ağıllı idarəetmə üsulları ilə nail olmaq;
4. Ağıllı idarəetməni proseslərin avtomatlaşdırılması ilə həyata keçirmək;
5. Proseslərin avtomatlaşdırılmasını Sənayə 4.0-5.0 platformasında qurmaq.
2

3.

TƏLƏBİN ƏSASLANDIRILMASI
Müvafiq dövlət sənədləri:
1. «Su ehtiyatlarından səmərəli istifadəyə dair Milli Strategiya».
Milli Strategiyada nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrasının monitorinqini və
qiymətləndirilməsini, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sifarişi
əsasında, İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi həyata
keçirsin.
2. «Azərbaycan Respublikasında Rəqəmsal İnkişaf Konsepsiyası»
Konsepsiya icrasının monitorinqini və qiymətləndirilməsini Azərbaycan
Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi tərəfindən aparılır.
(Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2025-ci il 16 yanvar tarixli Fərmanı ilə
təsdiq edilmişdir)
3. «Dövlət orqanlarının (qurumlarının) və yerli özünüidarəetmə
orqanlarının istifadə etməli olduqları texnoloji avadanlığa və proqram
təminatına dair tələblərə uyğunluğun müəyyənləşdirilməsi» (NK 28 dekabr
2023-cü il № 485)
3

4.

ÖLKƏ ÜZRƏ ƏSAS GÖSTƏRİCİLƏR
Ümumi əkin sahələri – 1 873 861 ha (o cümlədən suvarılan–1 144 750 ha);
Çox illik əkin sahələri - 204 975 ha (o cümlədən suvarılan – 133 896 ha);
Suvarılan ümumi əkin sahələi – 1 278 646 ha;
Müasir suvarma sistemi tətbiq edilən sahələr – 99 801 ha;
Müasir suvarma sistemi tətbiq edilən sahələrdə orta məhsul artımı – 80%;
Ənənəvi suvarma sistemi ilə suvarılan sahələrdən gəlir – 1 170 918 000 m;
Müasir suvarma sistemi ilə suvarılan sahələrdən gəlir – 605 330 m;
Hesablamalara əsasən 2025-ci ilin 1 may – 30 sentyabr tarixləri ərzində
rayonlar üzrə 1,27 milyon hektar sahənin suvarılması üçün 3,97 milyard m3
suyun tələb olunduğu müəyyən edilmişdir.
9. 1000 kub metr suvarma suyunun maya dəyəri: 70-80 manat
10. 3,97 milyard m3 su tələbatının təmin edilməsinin orta maya dəyəri –
300 000 000 manat.
11. 3,97 milyard m3 suyun SİB-lərə satış dəyəri: 2 000 000 manat
12. Ölkədə qeydiyyatdan keçmiş təsərrüfat sayı: 719 080
13. Ərazi sahəsi üzrə say: 1 ha-a qədər – 413 810, 1-2 ha arası – 283 750, 2-5 ha
arası – 259 153, 5-10 ha arası – 43 403, 10 ha-n böyük – 15 661
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8
4

5.

MİLLİ STARTEGİYANIN HƏDƏF GÖSTƏRİCİLƏRİ
4.1.1. su ehtiyatlarının yenidən qiymətləndirilməsi;
4.1.2. su ehtiyatlarının inteqrasiyalı idarə edilməsi;
4.1.3. su ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsi;
4.1.5. əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının
yaxşılaşdırılması;
4.1.6. ekosistemin dayanıqlığı və enerji təhlükəsizliyinin təmin
olunması;
4.1.7. su təhlükəsizliyinin təmin edilməsi;
4.1.8. hidroekoloji böhranla mübarizənin gücləndirilməsi.
5.1. Milli Strategiyanın hazırlanmasında əsas məqsəd ölkədə su
təhlükəsizliyinin qorunması, onun dayanıqlığının artırılması və bu
sahədə müasir idarəetmə sisteminin qurulmasıdır.
5

6.

MİLLİ STARTEGİYANIN TƏDBİRLƏR PLANI
9.3.5.2. Əkin sahələrinin (mövcud su ehtiyatları nəzərə alınmaqla) suvarılması
üçün suya tələbatın ödənilməsi.
9.3.5.5. Ekosistem (çay, göl, təbii və süni sututarlar) üzrə suya tələbatın
müəyyənləşdirilməsi.
9.4.4.2. Su ehtiyatlarının həcmi nəzərə alınmaqla su və kənd təsərrüfatı bitkiləri
üzrə təklif və tələbin uzlaşdırılması (Torpaqların meliorativ vəziyyətinin
yaxşılaşması, bitkilər üzrə məhsuldarlığın artması, istehlakçının zəruri müddətdə
və həcmdə suya tələbatının təmini)
9.4.5.1. Hidroekoloji böhranlarla bağlı erkən xəbərdarlıq sistemlərinin
genişləndirilməsi (Erkən xəbərdarlıq sistemləri sayəsində sel və daşqın
təhlükələrinin optimal səviyyədə idarə olunması)
9.5.2.2. Su elektrik stansiyalarının tikintisi
6

7.

MİLLİ STARTEGİYANIN TƏDBİRLƏR PLANI
9.2.1.2. Su hövzələri və su təsərrüfatları üzrə idarəetmə sisteminə keçid üçün
institusional mexanizmlərin hazırlanması (Hövzələr üzrə yeni idarəetmə modeli
əsasında 1 pilot layihənin tətbiqi)
9.2.1.3. Su təsərrüfatlarının idarə edilməsində bələdiyyələrin rolunun artırılması və
SİB fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi (Təsərrüfatlararası və xüsusi su infrastruktur
obyektlərinin istismarı, texniki xidməti, təmir- bərpası və suyun bölgüsü üzrə yerli
idarəetmə və xidmət modeli əsasında 1 pilot layihənin tətbiqi)
9.2.3.2. Dövlət−özəl tərəfdaşlığının tətbiqi və inkişaf etdirilməsi (Müvafiq sahədə
pilot layihələrin seçilməsi)
9.2.3.5. Tariflərin diferensiallaşdırılmasına keçidlə bağlı mexanizmlərin
hazırlanması və tətbiqinə başlanılması (Tariflərin diferensiallaşdırılması və pilot
layihə çərçivəsində tətbiqi)
7

8.

Rəqəmsal İnkişaf Konsepsiyası
6.1.1. xidmət və proses yanaşması: məlumat əsaslı (data-driven) qərarların
qəbulu məqsədilə informasiya təhlükəsizliyi tələblərinə cavab verən rəqəmsal
platformaların formalaşdırılması, proseslərdə addım saylarının təhlili, onların
azaldılması və avtomatlaşdırılması;
məlumatyönümlülük və obyektivlik: məlumatların mütəmadi toplanılması,
“Əşyaların interneti”, “süni intellekt” texnologiyaları vasitəsilə qurumlar üzrə
proseslərə və fəaliyyətlərə nəzarətin həyata keçirilməsi, cari qərar qəbuletmə
hüququnun informasiya sistemləri üzərindən reallaşdırılması;
çeviklik və sürət: arzuolunan nəticənin əldə edilməsi üçün tədbirlərin sürətli həyata
keçirilməsi və çatışmazlıqların operativ qaydada aradan qaldırılması.
“Böyükhəcmli məlumatlar”ın analitik təhlilləri, maşınla öyrənmə, “süni intellekt”,
“zəncir-bloklar”, “əşyaların interneti” və “bulud” hesablama texnologiyalarının
tətbiqi ilə elektron xidmətlərdən rəqəmsal xidmətlərə keçid edilməsi, informasiya
təhlükəsizliyinin, o cümlədən kibertəhlükəsizliyin təmin edilməsi, insan amilinin
minimuma endirilməsi və avtomatik qərarların etibarlı şəkildə verilməsi;
8

9.

Rəqəmsal İnkişaf Konsepsiyası
6.1.2. Ölkə səviyyəsində rəqəmsal inkişaf sahəsində ən səmərəli platforma
arxitekturasının aidiyyəti qurumlarla birgə müəyyən edilməsi, həmçinin rəqəmsal
proqramların işlənib hazırlanmasının, digər proqramlarla inteqrasiyanın, istismara
verilməsinin və planlaşdırılmış xidmət səviyyəsinə dair razılaşmaların (sazişlərin)
icrasının və digər texniki işlərin təmin olunması (dövlət-özəl tərəfdaşlığı və birbaşa
özəl sektorun cəlbi yolu ilə);
6.3. IV Sənaye İnqilabı texnologiyalarının Azərbaycanda müxtəlif iqtisadi
sektorlarda tətbiq olunması üzrə islahatlar aparılacaq, elektron ticarətdə, maliyyə
xidmətlərində, kənd təsərrüfatında, nəqliyyatda və digər sahələrdə
texnologiyaların tətbiqi imkanları tədqiq olunacaq və əldə ediləcək nəticələrin
imkanlara çevrilməsi yolu ilə bu rəqəmsal texnologiyaların (“süni intellekt”, “bulud”,
blokçeyn, böyükhəcmli məlumatlar və digər) tətbiqi yönündə tədbirlər icra
oluncaqdır.
9

10.

10

11.

11

12.

RƏQƏMSAL XƏRİTƏ
AÇIQ KANALLAR
QAPALI BORU
ŞƏBƏKƏLƏRİ
TƏBİİ QAYNAQLAR
ARTEZİAN
SU ANBARLARI
NASOS
STANSİYALARI
DRENAJ
SİSTEMLƏRİ
ENERJİ MƏNBELƏRİ
SU MƏSRƏFLƏRİ
SU İSTİFADƏÇİLƏRİ
QƏZALAR
TARİFLƏR
STATİSTİK
MƏLUMATLAR
HESABATLAR
AQRAR VƏ SU
BİRLİKLƏRİ

13.

Xüsusiyyətlər
SmartWaterLevel (SWL)
Digərləri
Davamlı kənd təsərrüfatı və davamlı su
Proqram təminatının
Uc cihazların izlənməsi və idarə
idarəçiliyini ölkə səviyyəsində mümkün
hazırlanma və istifadə məqsədi
olunması
etmək
Su və su ilə bağlı olan aqrar fəaliyyətləri
ayrı-ayrılıqda və/və ya kompakt şəkildə
izləmə, idarəetmə və hesabat alma
İdarə olunacaq cihazlara layihə
Proqram təminatının əhatə
funksiyalarını kompleks yanaşma ilə
çərçivəsində nəzarət və komanda
dairəsi
həyata keçirir. Dövlət tərəfindən su və kənd verməyə yönəlib.
təsərrüfatı siyasətində qərar vermə
mexanizmini optimallaşdırmağı hədəfləyir.
Əsas proqram binövrəsi üzərində müstəqil
və ya inteqrasiya olunmuş şəkildə işləyə
Məhduddur. Əksər hallarda 3.0
Proqram İdarəetmə Platforması
bilən proqram modullarına malikdir. 4.0- platformasına malikdir.
5.0 platformasına malikdir.
✓ Yeni modul əlavə etmək funksiyası
mövcuddur (Tələb olunan yeni layihələr
Yalnız müəyyən PLC istehsalçıları
eyni proqram təminatına inteqrasiya oluna ilə məhdud işləyir
bilər)
✓ Mövcud modullarımızla tanış olun
Yalnız müəyyən avadanlıqlar üçün
hazırlanmışdır. Layihəyə özəl
Bir çox Sənaye 3.0, 4.0 və 5.0 əsaslı
Proqram təminatının
yanaşma var, ümumi idarəetmə
avadanlıqlarla uyğun gəlir. Avadanlıqların
avadanlıqla uyğunluğu
platforması məqsəd olaraq
inteqrasiyası asandır.
seçilməmişdir. Lokal qeydiyyat
aparılır.
13

14.

Xüsusiyyətlər
Lisenziyalaşdırma
İnteqrasiya
Yeniləmə və Dəstək
Məlumatların İnteqrasiyası
Məlumatların saxlanması və
verilənlər bazası
Struktur
SmartWaterLevel (SWL)
Digərləri
Hər modul və layihə fərqli sistem və
ya lisenziyaya ehtiyacı ola bilər. Ən
Əsas platforma və seçilmiş modullar üçün
çox istifadəçi sayı, modul və
birdəfəlik lisenziya haqqı ödənilir.
avadanlıq başına lisenziyalaşdırma
üsulu tətbiq olunur.
Lisenziya seçimi zamanı: qabaqcıl
Hər bir layihə və ya əlavə olunan
proqramlaşdırma xidməti + illik yeniləmə avadanlıq üçün mürəkkəb və orta
və texniki dəstək paketləri seçilmiş
müddətdə bahalı inteqrasiya həlləri
xidmətlərə əlavə olaraq təklif olunur.
təqdim olunur.
Bütün modullar tək platforma üzərindən
uzaqdan və ya lokal şəkildə yenilənə bilər
və texniki dəstək xidməti göstərilir.
İstifadəçi dostudur və mürəkkəb
məlumatları təhlil edərək hesabat verə
bilir. Süni intellekt dəstəyi ilə işləyə bilər.
Bütün modullar qeydlərini analiz edir və
davamlı strategiyalar üçün qərarvermə
dəstək mexanizmləri üçün məntiqi
məlumatlar təqdim edir.
Fermer, torpaq, əkin, iqlim və suvarma
birlikləri kimi modullar sayəsində milli
kənd təsərrüfatı məlumat bazasına
inteqrasiyanı təmin edir.
Əksər hallarda lokal yeniləmələrə
ehtiyac olur. Yerində əllə yeniləmə
tələb oluna bilər.
İstifadəçi dostu deyil; mühəndis və
operator bilik və müdaxiləsinə ciddi
ehtiyac var.
Adətən yerli və layihəyə xas
qeydiyyat aparılır.
Sabit obyektlər üçün, geniş kənd
təsərrüfatı sahələrində kifayət etmir.
14

15.

Xüsusiyyətlər
SmartWaterLevel (SWL)
Digərləri
Qərarvermə və
Avtomatlaşdırma
Sahə əsaslı, regional və ya milli səviyyədə
genişləndirilə bilər, avtomatlaşdırma
istifadəçi təyinli və avtonom olmaqla
bütövlükdə ssenarilər təqdim edir. Böyük
məlumatlar və süni intellekt ilə işləmə
prosesləri toplanan məlumatlara uyğun
yenilənə bilər.
İdarəetmə
Bir layihə daxilindəki elementlər bir-biri ilə Bir layihə daxilindəki elementləri
inteqrasiya edilmiş, qarşlıqlı əlaqəli təhlil inteqrasiya olunmuş şəkildə idarə
şəkildə idarə edilə bilər.
edə bilmir.
Əhatə dairəsi
Fermerlər, suvarma birlikləri, dövlət və özəl
sektor üçün fərqli istifadəçi interfeysləri və Məhdud və natamamdır.
səlahiyyətləndirmələr təqdim edir.
Milli töhfə – İctimai fayda –
İnsan rifahı
İlkin sərmayədən sonra aşağı istismar
xərcləri, davamlı gəlir və optimallaşdırma
imkanı yaradır. Strateji əhəmiyyətə
malikdir
Kənd təsərrüfatı üzrə qərar qəbuletmə
Fermer və Korporativ İstifadəçi
proseslərinə töhfə verən məlumat
Uyğunluğu
infrastrukturunu əhatə edir.
Müstəqildir, məlumat və hesabat
imkanları məhduddur və
avtomatlaşdırma istifadəçi
təyinatından asılıdır. Proqram
yenidən yazılmalıdır.
Davamlılıq və kompleks yanaşma
hədəfi yoxdur.
Belə bir məqsədi yoxdur.
15

16.

Xüsusiyyətlər
SmartWaterLevel (SWL)
Digərləri
Komanda
Komandamız kənd təsərrüfatı, suvarma,
elektrik-elektronika, kompüter,
Adətən proqram təminatı və
mekatronika, ətraf mühit mühəndisliyi
elektronika mühəndisləri tərəfindən
sahələrində ixtisaslaşmış mütəxəssislər və
hazırlanır.
müvafiq ixtisaslar üzrə universitet
müəllimlərindən ibarətdir.
Akkreditasiyalar
Təqdim olunan proqram modulları Türkiyə
Respublikası Sənaye və Texnologiya
Nazirliyi tərəfindən bütün mərhələlərdə
Naməlumdur.
yoxlanılmış və uğurlu hesab olunaraq
sənədləşdirilmişdir. Dövlət tərəfindən
verilmiş xüsusi kod mövcuddur.
İstifadəçi dostu
Proqram təminatı özünənəzarət sisteminə
malikdir, istifadəçinin səhv əmrlər
verməsinin qarşısını alır və idarəetmə
platformasını sadə şəkildə
Fərqli menyulara malikdir, kənd
ümumiləşdirilmiş formada təqdim edir.
təsərrüfatı fəaliyyətlərinə bağlı
Bütün sistem tək ekrandan izlənə və idarə olmadan olmadan istifadə edilir.
oluna bilər. Kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərini
optimallaşdıracaq imkanlar və hesabatlar
hazırlayır.
16

17.

17

18.

TƏDQİQATLAR VƏ İNNOVATİV MƏHSULLAR
İnnovativ kanal qapısı:
- rahat işləmə prinsipi, optimallıq, SCADA sistemlərinə
uyğunlaşma
- enerjiyə qənaət edən iş mexanizmə
- su enerjisi ilə işləmə imkanı
18

19.

19

20. Təşəkkürlər!

Su varsa, həyat var!