Экономикалық жүйе және экономикалық жүйелердің типтері 1

1.

Экономика және
экономикалық жүйелердің
типтері
Қазіргі заманғы экономикалық жүйелердің көп түрлілігі мен олардың
әлемдік дамуға әсерін зерттейміз

2.

Экономикалық жүйе дегеніміз не?
Экономикалық жүйе – өндіріс, бөлініс, айырбас және тұтыну процестерін
ұйымдастыратын қағидалар мен ережелер жиынтығы.
Негізгі мақсаты – қоғамдағы шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану
арқылы өндіріс пен тұтынушы арасындағы қатынасты оңтайлы
ұйымдастыру.
Барлық экономикалық жүйелер үш негізгі сұраққа жауап береді: не өндіру?,
қалай өндіру?, кімге арналған?

3.

Экономикалық жүйелердің
негізгі түрлері
Дәстүрлі экономика
Дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарға негізделген ең көне жүйе
Жоспарлы экономика
Мемлекеттік жоспарлау мен орталықтандырылған басқару
Нарықтық экономика
Еркін нарық пен жеке кәсіпкерлік негізіндегі жүйе
Аралас экономика
Әртүрлі жүйелердің элементтерін біріктіретін заманауи модель

4.

Дәстүрлі экономика
Негізгі ерекшеліктері:
Дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар негізінде дамиды
Қол еңбегі мен табиғи шаруашылық басым
Ауылшаруашылық пен малшаруашылық негізгі саладар
Тауар айырбасы көбінесе ақшасыз жүреді
Кемшіліктері: Қарапайым технологиялар-қол еңбегі;
Даму қабілетінің болмауы, өнімнің жеткіліксіздігі, табиғи жағдайға тәуелділік
Өндірістің алғашқы қауымдық әдісі;
Өндірістің құлиеленушілік әдісі;
Өндірістің феодалдық әдісі

5.

Нарықтық экономика
Негізгі принциптері:
Жеке меншік пен еркін кәсіпкерлік құқығы қорғалады
Бәсекелестік арқылы сапа мен тиімділік жоғарылайды
Мемлекеттің экономикаға араласуы минималды
Баға мен сұраныс заңдары арқылы ресурстар автоматты түрде
бөлінеді
Назар аударыңыз: Таза нарықтық экономика қазіргі заманда жоқ
дерлік, көбінесе аралас жүйелер кездеседі

6.

Жоспарлы экономика
Басқару принципі
Жоспарлау жүйесі
Мемлекет барлық негізгі өндіріс
Өндіріс пен бөлініс
құралдары мен ресурстарды
орталықтандырылған
толығымен басқарады және
мемлекеттік жоспарға сәйкес
меншіктейді
қатаң реттелген тәртіппен
жүзеге асырылады
Тарихи мысалдар
КСРО, социалистік Куба,
Солтүстік Корея, Вьетнам мен
Қытайдың бұрынғы жүйелері
Артықшылықтары: ресурстарды жедел мобилизациялау мүмкіндігі,
кемшіліктері: икемсіздік пен инновацияның жетіспеушілігі

7.

Аралас экономика
Жеке сектор
Еркін кәсіпкерлік пен бәсекелестік
арқылы дамиды
Д.Кейнс (1883-1946
Мемлекеттік сектор
Стратегиялық
салаларды
басқарады және
нарықты
реттейді
Мемлекеттік-жекешелік
серіктестік
Ұлттық мүдделер мен нарықтық
тиімділікті біріктіреді
Заманауи мысалдар: Қазақстан, Ресей, Қытай, Франция, Жапония - қазіргі әлемдегі ең кең таралған жүйе

8.

Экономикалық жүйелердің салыстырмалы
талдауы
Критерий
Дәстүрлі
Жоспарлы
Нарықтық
Меншік түрлері
Ұжымдық, туыстық
Мемлекеттік
Жеке
Ресурстарды бөлу
Дәстүр бойынша
Орталық жоспарлау
Нарық механизмі
Мемлекет рөлі
Шектеулі
Толық бақылау
Минималды
Инновациялар
Баяу
Жоспарлы
Жылдам

9.

Экономикалық жүйелердің қалыптасуына әсер ететін
факторлар
Географиялық орналасу
Мәдени дәстүрлер
Технологиялық даму
Табиғи ресурстар мен климаттық
Халықтың тарихи мәдениеті мен
Елдің ғылыми-техникалық
жағдайлар экономикалық
құндылықтары экономикалық
әлеуеті экономикалық жүйенің
Әлемдік нарықтармен байланыс
мамандануды анықтайды
қатынастарға тікелей әсер етеді
күрделілік деңгейін анықтайды
пен сауда қатынастары жүйенің
Халықаралық интеграция
ашықтығын қамтамасыз етеді

10.

Қорытынды
Көп түрлілік - күш көзі
Әр экономикалық жүйенің өзіндік артықшылықтары мен шектеулері бар,
сондықтан оңтайлы таңдау жағдайларға байланысты
Аралас экономика - болашақ
Қазіргі таңда аралас экономикалық жүйе ең тиімді болып табылады және
әлемнің көпшілік елдерінде қолданылуда
Стратегиялық маңызы
Экономикалық жүйелерді терең түсіну - елдің ұзақ мерзімді даму
стратегиясын дұрыс анықтаудың кепілі
Сұрақтар мен пікірталасқа дайынбыз! Экономикалық жүйелер туралы
қосымша ақпарат алу үшін бізбен байланысыңыз.

11.

Үй тапсырмасы
Нарықтық жүйенің негізгі 4 моделінің ерекшеліктерін
сипаттап жазу
Америкалық модель
Жапондық модель
Шведтік модель
Германдық модель