лекция 1

1.

Автоматтандыру және
басқару мамандығына
кіріспе
Заманауи технологиялардың дәуірінде
автоматтандыру және басқару
инженерлері өндірісті, көлікті және
тұрмысты түбегейлі өзгертуде

2.

Курстың мақсаты мен міндеттері
Негізгі мақсат
Автоматтандыру және
басқару саласының терең
мәнін ашып, студенттердің
мамандыққа деген
қызығушылығын арттыру
Практикалық міндеттер
• Негізгі ұғымдарды түсіндіру
• Өндірістегі рөлін көрсету
• Қажетті құзыреттерді
сипаттау
Болашақ перспективасы
Студенттерге кәсіби
жолдарын жоспарлауда
нақты бағыт беру және
заманауи инженер ретінде
дамуға дайындау

3.

Қолмен басқару мен автоматтандырудың айырмашылығы
Қолмен басқару
Автоматтандыру
Фабрикада жұмысшы әр минут сайын станокты
қолмен тоқтатып, температураны өлшеп, тетікті
бұрап отырады. Бұл процесс уақыт пен адам
ресурстарын көп талап етеді.
Сол процесті датчик өлшеп, контроллер
автоматты түрде реттейді. Адамның тікелей
қатысуы қажет емес, дәлдік пен тиімділік артады.

4.

Автоматтандыру мен
басқарудың анықтамалары
Автоматтандыру
Процестерді адамның тікелей қатысуынсыз орындау
технологиясы. Бұл датчиктер, контроллерлер мен
атқарушы механизмдердің үйлесімді жұмысы
арқылы жүзеге асады.
Басқару
Жүйені белгілі бір мақсатқа жеткізу үшін оған
мақсатты әсер ету процесі. Басқару кері байланыс
принципі негізінде жұмыс істейді.

5.

Автоматтандырудың практикалық мысалдары
Өндірісте
Құйма зауытындағы пеш температурасын
автоматты реттеу жүйесі. Датчиктер
температураны өлшеп, контроллер
отынның берілуін реттейді.
Энергетикада
Көлікте
Пойыздың автоматты тоқтау жүйесі (ATP).
Сигнал немесе кедергі пайда болған кезде
дереу тоқтатады.
Тұрмыста
Кір жуғыш машина өзі су құйып,
температураны таңдап, айналу
жылдамдығын реттейді. Адамның тек
бағдарламаны таңдауы жеткілікті.
Су электр станциясында су деңгейін
автоматты бақылау. Жаңбыр немесе ауарайы өзгерісіне байланысты су ағынын
реттейді.

6.

Автоматтандыру
ғылымының негіздері
01
02
Кибернетика
Жүйелік талдау
Норберт Винердің құрған
Күрделі өндірістік
ғылымы. Тірі ағзалар мен
кешендерді тиімді басқару
техникалық жүйелердегі
әдістерін қарастырады.
басқару заңдылықтарын
Жүйенің барлық
зерттейді. Кері байланыс
элементтерін кешенді
пен өздігінен реттелу
зерттеу арқылы оңтайлы
принциптері негізделген.
шешімдер табады.
03
Бағдарламалау
Алгоритмдер құру, математикалық модельдеу және
симуляциялау технологиялары. Нақты жүйелерді сандық
түрде сипаттау мүмкіндігін береді.

7.

Инженер-автоматшының негізгі міндеттері
Жаңа жүйелерді жобалау
Нақты өндірістік қажеттіліктерге сай басқару
жүйелерін құру. Техникалық талаптарды
талдап, тиімді архитектураны таңдау.
Құрылғыларды біріктіру
Датчиктер, контроллерлер, атқарушы
құрылғыларды бір жүйеге біріктіру. Олардың
арасында дұрыс байланыс орнату.
Қауіпсіздік қамтамасыз ету
Жүйенің дұрыс жұмыс істеуі мен апаттық
жағдайларда қорғану шараларын құру.
Резервтік жолдар мен қорғану деңгейлерін
жоспарлау.
Жаңа технологияларды енгізу
IoT, жасанды интеллект, цифрлық егіздер
сияқты озық технологияларды өндіріске дұрыс
қолдану.

8.

Қоғамдағы автоматтандыру инженерінің рөлі
Экономикалық әсер
Әлеуметтік маңызы
Экологиялық пайдасы
Еңбек өнімділігін арттыру
арқылы ұлттық экономиканы
нығайтады. Өндіріс
шығындарын азайтып, бәсекеге
қабілеттілікті арттырады.
Қауіпті, ауыр физикалық
жұмыстарды автоматтандыру
арқылы жұмысшылардың
денсаулығын қорғайды. Жұмыс
сапасын жақсартады.
Энергияны үнемдеп, өндірістік
қалдықтарды азайтады.
Табиғат ресурстарын тиімді
пайдаланып, экологиялық таза
өндірісті қамтамасыз етеді.

9.

Заманауи автоматтандыру технологиялары
Smart Home (Ақылды үй)
Автономды көліктер
Медициналық мониторинг
Жарық пен жылуды адамның
қатысуынсыз реттейді.
Датчиктер арқылы
тұрғындардың болуын
анықтап, энергия шығынын
оңтайландырады.
Сенсорлар арқылы жолдағы
жағдайды нақты уақытта
бақылайды. Жасанды
интеллект көмегімен дұрыс
шешімдер қабылдайды.
Науқастың жүрек соғысын,
қысымын, температурасын
автоматты бақылайтын
жүйелер. Қауіпті жағдайда
дереу дәрігерге хабарлайды.

10.

Инженер-автоматшыға қажетті құзыреттер
Техникалық білім
Электротехника мен
мехатроника саласындағы
терең білім. Датчиктер мен
атқарушы механизмдердің
жұмыс принциптерін түсіну.
Бағдарламалау дағдылары
Python, C тілдері мен PLC
контроллерлерінің
бағдарламалау тілдерін
меңгеру. Автоматтандыру
алгоритмдерін жазу қабілеті.
Жауапкершілік
Өндірістегі апаттарды
болдырмау үшін жоғары
жауапкершілікпен жұмыс
істеу. Қауіпсіздік
стандарттарын қатаң сақтау.
Талдау қабілеті
Процестерді математикалық
модельдеу және күрделі
есептеулерді орындау.
Жүйелік ойлау мен
проблемаларды шешу
дағдылары.

11.

Автоматтандырудың салалық қолданылуы
Сала
Автоматтандыру мысалы
Артықшылықтары
Өндіріс
Роботталған құрастыру желісі
Жылдамдық, дәлдік, өнім сапасы
Энергетика
Жел турбинасын автоматты басқару
Энергия үнемдеу, тұрақтылық
Көлік
Автомобильдегі автопилот
Қауіпсіздік, жүргізушіге көмек
Тұрмыстық сала
Ақылды тоңазытқыш
Ыңғайлылық, азық-түлікті
бақылау

12.

Қорытынды: Болашағыңыз
автоматтандыру саласында
Мықты негіз
Автоматтандыру және басқару – заманауи
инженерияның ең қажетті саласы. Бұл курс сіздерге
сапалы білім негізін қалауға көмектеседі.
Көпсалалы маман
Инженер-автоматшы – өндіріс пен қоғамды жаңа
технологиялық деңгейге көтеретін көпсалалы
маман. Сіздің болашақ мамандығыңыз!
Мүмкіндіктер әлемі
Осы курс арқылы кәсіби дағдыларды меңгеріп,
болашақ мамандығыңызды терең түсініп,
табысты карьера құра аласыздар.
"Автоматтандыру инженері – болашақты бүгіннен
бастап құрушы маман"