12 ҚС

1. Жеке кәсіпкерлік

2. Сұрақтар:

1. Жеке кәсіпкерлік ұғымы және оның
құқықтық негіздері
2. Жеке
кәсіпкерлікті
тіркеу
және
ұйымдастыру тәртібі
3. Жеке кәсіпкерліктің түрлері және
басқару ерекшеліктері

3. 1сұрақ. Жеке кәсіпкерлік ұғымы және оның құқықтық негіздері

Жеке кәсіпкерлік – азаматтың өз мүлкі мен
жауапкершілігі негізінде пайда табу мақсатында
дербес түрде жүзеге асыратын экономикалық
қызметі. Жеке кәсіпкер заңды тұлға құрмай-ақ,
жеке өзі немесе отбасымен бірге шаруашылық
қызметпен айналыса алады.
Жеке кәсіпкерлік — азаматтың өз атынан
және өз тәуекелімен жүзеге асыратын, пайда
табуға бағытталған дербес шаруашылық қызметі.
Ол мемлекеттің нарықтық экономикаға өтуіндегі
негізгі қозғаушы күштердің бірі.

4.

Жеке кәсіпкерліктің экономикадағы рөлі:
- Жұмыс орындарын қалыптастыру – шағын және
микро-бизнес жаңа жұмыс орындарының басым бөлігін
құрайды.
- Бәсекелестік ортаны қалыптастыру – нарықта сапа
мен баға саясатының жақсаруына әсер етеді.
- Инновацияларды енгізу – кәсіпкерлер жаңа идеялар
мен технологияларды тезірек қолданады.
- Аймақтық экономиканы дамыту – жергілікті
кәсіпкерлік ауыл, қала және өңір экономикасының
өсуіне ықпал етеді.
Жеке кәсіпкерлік мемлекеттің әлеуметтікэкономикалық тұрақтылығын нығайтып, халықтың
әл-ауқатын арттыруға тікелей әсер етеді.

5.

Жеке кәсіпкерді басқа шаруашылық субъектілерінен (ЖШС, АҚ,
кооперативтер) ажырататын бірнеше ерекшелігі бар:
1) Дербестік
Кәсіпкер өз қызметінің бағытын, жұмыс режимін, баға саясатын,
жұмысшыларды жалдау немесе жалдамай жұмыс істеу сияқты
шешімдерді өз бетінше қабылдайды.
2) Тәуекелге дайын болу
Кәсіпкерлік қызмет табыс әкелуі мүмкін, бірақ шығынға ұшыратуы да
ықтимал. Сондықтан кәсіпкер нарық тәуекелдерін болжап, есептей білуі
керек.
3) Пайда табу мақсаты
Жеке кәсіпкерліктің түпкі нәтижесі – тұрақты және заңды табыс табу.
Бұл – кәсіпкерлік қызметтің басты мотиві.
4) Мүліктік жауапкершілік
Жеке кәсіпкер өз міндеттемелері бойынша барлық жеке мүлкімен
жауап береді (тұрғын үйі мен жеке заттарын қоспағанда, заңда
көрсетілген тәртіппен).
5) Заңды тұлға құрмай жұмыс істеу мүмкіндігі
Бұл – рәсімдердің жеңіл болуына, есептің аз болуы мен салық салудың
қарапайымдылығына әсер етеді.

6.

Қазақстан Республикасында жеке кәсіпкерлік
қызметі нақты құқықтық нормалармен реттеледі.
Негізгі заң актілері:
1) ҚР Кәсіпкерлік кодексі
• Кәсіпкерліктің негізгі қағидалары (еркіндік, адал
бәсеке, меншік құқығы).
• Кәсіпкердің құқықтары мен міндеттері.
• Мемлекеттің кәсіпкерлікті қолдау формалары.
2) ҚР Азаматтық кодексі
• Меншік нысандары, құқықтық қабілеттілік.
• Міндеттемелер және келісім-шарттар.
• Жеке кәсіпкер мәртебесіне қатысты жалпы
ережелер.

7.

3) ҚР Салық кодексі
• Салық режимдерін таңдау тәртібі (патент, БЖТ,
оңайлатылған декларация және т.б.).
• Салық төлеу мерзімдері мен шарттары.
• Есептілік талаптары.
4) Жұмысшыларды жалдаған жағдайда – ҚР
Еңбек кодексі
• Еңбек шарты, жұмыс режимі, демалыс.
• Жалақы есептеу және төлеу.
• Әлеуметтік төлемдер.

8.

Жеке кәсіпкер заңмен қорғалған бірқатар
құқықтарға ие:
• Кез келген заңды кәсіп түрін таңдау
• Мүлікті еркін пайдалану, иелену және билік ету
• Шарттар жасасу және келіссөздер жүргізу
• Мемлекеттік қолдау шараларына (гранттар,
субсидиялар, жеңілдетілген несиелер) қатысу
• Шетелдік серіктестермен келісімдер жасау
• Бизнесті тоқтату, қайта ұйымдастыру, кеңейту
құқығы

9.

Құқықпен қатар міндеттер де бар:
• Салықтарды
және
міндетті
әлеуметтік
төлемдерді уақтылы төлеу;
• Қаржылық есептілікті заңға сәйкес өткізу;
• Тұтынушылардың құқықтарын бұзбау;
• Қолданылатын стандарттар мен қауіпсіздік
талаптарын сақтау;
• Жұмысшылар болса — еңбек заңнамасын
сақтау.

10. Жеке кәсіпкерліктің артықшылықтары мен кемшіліктері

Артықшылықтары:
• Тіркеудің қарапайымдылығы;
• Бухгалтерия жүргізудің жеңіл болуы;
• Салық жүктемесінің төмендігі;
• Кәсіптің бейімделгіштігі;
• Шешім қабылдаудың жылдамдығы.

11.

Кемшіліктері:
• Міндеттемелер
бойынша
шектеусіз
жауапкершілік;
• Ірі жобаларды жүзеге асыру мүмкіндігі
шектеулі;
• Инвестиция тарту қиынырақ;
• Бизнесті көлемді түрде кеңейту үшін ЖШС-ға
ауысу қажеттілігі туындауы мүмкін.

12.

Қорытынды
Жеке
кәсіпкерлік
—
нарықтық
экономиканың негізін құрайтын, икемді әрі
қолжетімді бизнес формасы. Оның құқықтық
негіздері кәсіпкердің мүддесін қорғап, бизнесті
заңды түрде, ашық және тиімді жүргізуге
мүмкіндік береді. Кәсіпкерлікке қойылатын
талаптарды, құқықтарды және міндеттерді білу —
табысты бизнес жүргізудің алғашқы қадамы.

13. 2 сұрақ. Жеке кәсіпкерлікті тіркеу және ұйымдастыру тәртібі

Жеке кәсіпкерлікті заңды түрде
тіркеу — бизнесті ресми ашудың бірінші
қадамы. Тіркеудің негізгі мақсаттары:
- Кәсіпкердің құқықтарын қорғау;
- Салық салу тәртібін реттеу;
- Мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану
мүмкіндігі;
- Қаржы ұйымдарымен (банк, қорлар) ресми
жұмыс істеу.

14.

Жеке
тұлғалар:
кәсіпкерлікті
тіркейтін
- 18 жасқа толған Қазақстан азаматтары;
- ЖСН-ы бар шетел азаматтары;
- Жеке кәсіппен нақты айналысатын
тұлғалар.

15. Жеке кәсіпкерлікті тіркеу жолдары

Қазақстанда жеке кәсіпкерлікті тіркеу өте
жеңілдетілген. Тіркеудің үш негізгі тәсілі бар:
1) Egov.kz порталы арқылы онлайн тіркеу
• Электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) немесе бір
реттік құпия сөз қажет.
• Жеке кабинетке кіріп, "Бизнес" бөлімінен "Жеке
кәсіпкерлікті тіркеу" қызметін таңдайды.
• Аты-жөні, мекенжайы, қызмет түрі, салық режимі
енгізіледі.
• Тіркеу автоматты түрде жүзеге асады, анықтама
электронды форматта беріледі.
Артықшылығы: өте жылдам, бар болғаны 5–
10 минут.

16.

2)
«E-Salyq
Azamat»
мобильді
қосымшасы арқылы
• Телефон нөмірімен тіркелу;
• «ЖК ашу» функциясын таңдау;
• Қызмет түрін, салық режимін көрсету;
• 1 минут ішінде тіркелу аяқталады.
Бұл — қазіргі таңда ең жылдам тәсіл
және жастар арасында кең таралған.

17. Қажетті құжаттар және ақпараттар

Жеке кәсіпкерлікті тіркеу үшін көп құжат
талап етілмейді. Негізгі қажет нәрселер:
• Жеке куәлік немесе ЖСН;
• Байланыс телефоны;
• Қызмет түрінің коды (ОКЭД классификаторы);
• Салық салу режимін таңдау.
Егер кәсіпкер бірнеше қызмет түрімен
айналысса, ОКЭД тізіміне бірнеше код енгізуге
болады.

18. Салық режимдерін таңдау тәртібі

Жеке кәсіпкер салық төлеудің бірнеше
режимінің
бірін
таңдайды.
Әрқайсысының
ерекшеліктері:
1) Патент (ең жеңіл режим)
• Белгілі бір қызмет түрлеріне ғана рұқсат етіледі;
• Жылдық айналым лимиті бар;
• Салық алдын ала төленеді;
• Есеп тапсыру жеңіл.
Кімдікіне
тиімді?
Шағын
қызметтер:
шаштараз, такси, ұсталар, жөндеу қызметтері т.б.

19.

2) Оңайлатылған декларация (2% +
әлеуметтік төлемдер)
• Жылдық айналым белгіленген лимиттен
аспауы тиіс;
• Жұмысшы ұстауға рұқсат бар;
• Екі рет есеп тапсырады (жартыжылдық).
Кімдікіне тиімді? Орта деңгейлі кәсіп:
шағын дүкен, дәмхана, автосервис.

20.

3) Жалпыға бірдей тәртіп
• Үлкен және күрделі бизнес үшін;
• Толық бухгалтерлік есеп қажет;
• ҚҚС төлеу мүмкін.
Кімдікіне тиімді? Үлкен дүкендер,
фабрикалар, IT-компаниялар.

21.

4) Бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ)
• Қызметтің нақты шектеулі түрлеріне
арналған (мысалы, фриланс, кішігірім
қызметтер);
• Жалдама жұмысшысы болмауы тиіс;
• Салық — айына бір төлем.
Артықшылығы: әлеуметтік төлемдер
автоматты түрде есептеледі.

22. Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру

Кәсіпкерлікті тіркеу — тек бастапқы қадам.
Одан кейін жұмысты ұйымдастыру қажет.
1) Бизнес-жоспар жасау
• Нарықты талдау;
• Бәсекелестерді зерттеу;
• Кіріс пен шығыс жоспары;
• Стратегия мен даму кезеңдері.

23.

2) Банк шотын ашу
• Кәсіпкер атына ағымдағы шот ашылады;
• Терминал, онлайн төлемдер қосуға мүмкіндік
береді.
3) Қолма-қол және қолма-қолсыз есеп жүргізу
• Касса аппараты қажет болуы мүмкін (қызмет
түріне байланысты);
• Онлайн-касса жүйелері арқылы электронды чек
беріледі.

24.

4) Лицензия және рұқсаттар (егер қажет болса)
• Кейбір салада лицензия талап етіледі:
• Медицина;
• Білім беру;
• Фармация;
• Құрылыс;
• Жалын қауіпті жұмыстар.

25. Жұмысшыларды жалдау тәртібі

Егер кәсіпкер жұмысшы қабылдаса,
міндетті:
1) Еңбек шартын жасау
• Жұмыс уақыты;
• Жалақы мөлшері;
• Міндеттері мен құқықтары.

26.

2) Әлеуметтік жарналар төлеу
• Зейнетақы жарнасы (МЗЖ);
• ӘМСҚ (медициналық сақтандыру жарналары);
• Әлеуметтік сақтандыру төлемдері.
3) Жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету
• Инструктаж;
• Қауіпсіздік журналы.

27. Жеке кәсіпкерліктің жабылуы

Кәсіпкер жұмысты тоқтату туралы шешім
қабылдаса:
• Egov немесе E-Salyq Azamat арқылы ЖК-ні
жабуға өтініш береді;
• Салық бойынша барлық есеп тапсырылуы тиіс;
• Міндеттемелер толық жабылуы керек.
Жабылу процесі де автоматтандырылған
және жылдам жүргізіледі.

28.

Қорытынды
Жеке кәсіпкерлікті тіркеу — қазіргі таңда
өте оңай әрі қолжетімді процесс. Ең маңыздысы
— дұрыс салық режимін таңдау, қызметті дұрыс
жоспарлау және құқықтық талаптарды сақтау.
Тіркеу мен ұйымдастыру тәртібі жөнінде
толық ақпаратты меңгеру кәсіпкердің бизнесін
сенімді бастауына мүмкіндік береді.

29. 3 сұрақ. Жеке кәсіпкерліктің түрлері және басқару ерекшеліктері

Кәсіпкерлік қызметтің негізгі түрлері
Жеке кәсіпкерлік көптеген бағыттарды қамтиды,
соның ішінде:
• Сауда: дүкен, онлайн-магазин, көтерме немесе
бөлшек сауда;
• Қызмет көрсету: шаштараз, жөндеу қызметі, тігін,
дизайн, фотография;
• Көлік қызметі: такси, жүк тасымалы;
• Ауыл шаруашылығы: мал өсіру, егін
шаруашылығы;
• IT және шығармашылық индустрия: фриланс,
бағдарламалау, контент жасау.

30.

Кәсіпкердің басқарудағы негізгі
міндеттері:
• Қаржыны тиімді жоспарлау;
• Маркетинг және клиент тарту
стратегиясын жасау;
• Қызмет сапасын бақылау;
• Шығындар мен табысты реттеп отыру;
• Тәуекелдерді алдын ала бағалау.

31.

Жеке кәсіпкерлік көбінесе шағын бастамаға
сүйенеді, сондықтан даму жолдары:
• Қызмет түрін кеңейту;
• Онлайн сату немесе жарнама қосу;
• Жаңа клиенттер сегментін тарту;
• Инновациялық технологияларды енгізу;
• Мемлекеттік
гранттарға,
несие
бағдарламаларына қатысу (Жастар практикасы,
«Бизнес бастау», «Даму» қоры).

32.

Қорытынды
Жеке кәсіпкерлік – экономиканың ең икемді
әрі қолжетімді формасы. Ол азаматтарға өз ісін
бастап, табыс табуға, қоғамға қызмет көрсетуге
және жаңа мүмкіндіктер ашуға көмектеседі. Дұрыс
ұйымдастырылған кәсіпкерлік тұрақты табыс
әкеліп қана қоймай, нарықтағы бәсекелестікті
күшейтеді және экономикалық дамуға үлес
қосады.

33. Үй тапсырмасы:

1. Дәріс сұрақтарына дайындалу
2. Келесі тақырыптарға баяндама немесе
презентация дайындау:
- Қазақстандағы жеке кәсіпкерліктің дамуы:
мүмкіндіктері мен қиындықтары
- Жеке кәсіпкерлікті ашу және жүргізу тәртібі:
қадамдық талдау
- Жеке кәсіпкердің экономиканың дамуына
қосатын үлесі