bisnes strategiyasi 1-mavzu

1. “Biznes strategiyasi” fanining mazmuni va predmeti

2. Reja:

• 1. Strategiya, missiya, SMART va tashkilot salohiyati
tushunchalarning mazmuni.
• .2. Strategik boshqaruv modellari
• .3. Strategiya turlarining qiyosiy xarakteristlkasi.

3.

• «Biznes
strategiyasi»
fani
korxonalarda strategik boshqaruvning
nazariy va amaliy tomonlarini o‘rganish,
korxona faoliyatini strategik modellar
asosida tahlil qilish va strategik
boshqaruv
tamoyillar
asosida
korxonaning strategiyasiga o‘zgartirishlar
kiritish, uni qayta ishlab chiqish,
xulosalar chiqarishda muhim ahamiyat
kasb etadi.

4.

• «Biznes strategiyasi» fanining maqsadi
- talabalarda biznes strategiya asoslari,
strategik
modellar,
kompaniya
va
korporatsiyalaming
faoliyatini
tahlil
qilishda mavjud strategik modellami
ishlab chiqish va amaliyotda qo‘llash
uslublari bo‘yicha bilim, ko‘nikma va
malakani shakllantirishdan iborat.

5. Strategik boshqaruv jarayoni

1. Strategik rejalashtirish
boshqaruvi
2. Strategik
tashkillashtirish boshqaruvi
3. Strategik nazorat va
tartibga solish boshqaruvi

6. Strategik rejalashtirish

• Raqobatbardoshlik
afzalliklarini
moliyalashtirish va rivojlantirish,
unga
erishish
va
saqlab
qolishga olib keluvchi ichki va
tashqi omillarni tadbiq qilish,
korxona strategik holatini tahlili
jarayonidir.

7. Fred R.Devid shunday deb yozadi: «Tanlanayotgan strategiya qulay tashqi muhitdagi afzaliklarni ola bilishi va tashqi

xatarlardan
ishonchli himoya qilishi, korxonaning kuchli
taraflarini samarali ravishda kapitalizatsiyalashi va
uning yordamida zaif jihatlarni bartaraf eta olishi
kerak.
Ammo,
tegishli
tahlil
o‘tkazishda
foydalanish mumkin bo‘lgan analitik qurol, hali
hamon jiddiy rivojlanishga muhtoj»

8. Strategik tashkillashtirish

Korporatsiyani tanlagan strategiyasini nisbatan to‘liq va
samarali bajarilishini taminlashni tashkil etishga
moslashuv jarayonidir.
Bu moslashishlar qabul qilingan strategiyadan kelib
chiqadigan korxonaning maqsad va vazifalari tizimini ishlab
chiqish, uning o'zgarishi va resurslarini о‘rnini bosishdan
iborat.

9. Strategik nazorat va tartibga solish

• Korporatsiya erishgan holatining tahlili va baholash
jarayoni bo‘lib, pirovardida strategik maqsadlarga
to‘liqroq erishishni tashkil etishdan iborat.

10.

• Ijobiy
natijalarga erishish imkoniyatini oshirish uchun
voqealarga va u bilan bog‘liq tizimga faol ta’sir ko‘rsatish
zarur bo‘ladi.
• Boshqaruv — bu tashqi muhitdagi o‘zgarishlarga ongli,
tizimli va maqsadli javob qaytarish jarayonidir. Aynan
boshqaruv orqali inson yoki tashkilot o‘z faoliyatini
muvofiqlashtiradi, resurslarni to‘g‘ri taqsimlaydi va maqsad
sari harakatni yo‘naltiradi.

11. Tashkilotning o‘z atrofidagi muhit bilan munosabat xarakteriga ko‘ra, boshqaruvning uch asosiy modeli farqlanadi: 1.Ma’muriy

boshqaruv
2.Situatsion boshqaruv
3.Strategik boshqaruv
Ma’muriy boshqaruv – bu **direktiv** (buyruq asosidagi) boshqaruv;
Situatsion boshqaruv – bu **reaktiv** (vaziyatga javob beruvchi) boshqaruv;
Strategik boshqaruv – bu **proaktiv** (oldindan harakat qiluvchi) boshqaruvdir.

12. Ma’muriy va situatsion boshqaruv mohiyati

• Ma’muriy boshqaruv – bu qat’iy tartib va buyruqlar asosida ishlaydigan model bo‘lib, unda qaror
qabul qiluvchi va ijro etuvchi organlar aniq ajratilgan. Qaror qabul qiluvchi organ barcha
mas’uliyatni o‘z zimmasiga oladi, ijro organi esa tegishli topshiriq yoki ko‘rsatma olmaguncha hech
qanday harakatni amalga oshirmaydi. Shu sababli korxonaning ijro organi bilan uni o‘rab turgan
muhit o‘rtasida ma’muriy tizim to‘sig‘i mavjud bo‘ladi. Bu model yuqori darajadagi intizom va
boshqaruv markazlashuvini ta’minlaydi, biroq tashqi o‘zgarishlarga tez moslasha olmaydi.
• Situatsion boshqaruv - esa voqea-hodisalarning o‘zgarishiga javob qaytarish, muammolarni
aniqlash va ularga tezkor yechim topish falsafasiga asoslanadi. Bu modelda tashkilot faoliyati
oldindan belgilangan qat’iy qoidalarga emas, balki mavjud holatni tahlil qilish natijasiga ko‘ra
boshqariladi. Situatsion boshqaruvning asosiy afzalligi – moslashuvchanlik va real sharoitlarga
mos qarorlar qabul qilish imkoniyatidir. Biroq u doimiy strategik yo‘nalishni saqlashda zaif bo‘lishi
mumkin.

13. Strategik boshqaruv mohiyati

• Tashqi
muhitdagi o‘zgarishlarga moslashish, korxonaning barqaror
rivojlanishi va uzoq muddatli maqsadlarga erishishni ta’minlovchi
tizimdir. Uning asosiy mazmuni — tashkiliy jarayonlarni ketma-ketlik
asosida muvofiqlashtirish, resurslarni maqsadli yo‘naltirish va natijaga
yo‘naltirilgan qarorlarni qabul qilishdan iborat.
• Strategik boshqaruvda tashqi omillarga moslashish bilan birga, tashkilot
oldiga qo‘yilgan maqsadga erishish tezligini saqlab qolish ham muhim
ahamiyat kasb etadi. Buning uchun har bir tashkilot o‘z strategiyasiga ega
bo‘lishi zarur.

14.

• STRATEGIYA qadimiy so‘z bo‘lib, yunoncha «strategiya»
so'zidan olingan va sarkardalik ilmi yoki san’ati ma’nosini
ifodalaydi. Qadimgi Yunonistonda harbiy sarkardalar katta
ahamiyatga ega bo‘lganlar.
Strategiya ~ bu tashkilotning uzoq muddatli rejasidir.
Strategiya tashkilot rejasimng barcha qismlari moslashuvini ta’minlaydi.
Strategiya — bu tashkilotning kuchli va zaif tomonlarining tahlili, shuningdek
rivojlanish imkoniyatlari va to‘siqlarni aniqlash natijasidir.
Strategiya — bu tashkilotning
rejalashtirilgan munosabatidir.
tashqi
muhit
o‘zgarishlariga
avvaldan

15.

KVIN FIKRIGA KO‘RA STRATEGIYA QUYIDAGICHA BO‘LISHI LOZIM:
• ishning pirovard natijasiga erishish uchun aniq maqsadlarni ifoda etish;
• tashabbusni qo‘llab quvvatlash;
• kerakli vaqtda va kerakli joyda asosiy kuchni yo‘naltira olish;
• minimal resurslar sarflab, maksimal natijaga erishishni ta’minlash;
• yo‘nalgan boshqarmani ifodalash;
• to‘g’ri faoliyat jadvalini tahlil qilish;
• kafolatlangan resurslar bilan ta’minlash.

16.

Mintsberg strategiya tushunchasini 5 ta «Р» kombinatsiyasi orqali
izohlaydi:
• strategiya — reja (plan) bo‘yicha faoliyat; strategiya — chalg‘itish
manevri,
• to‘siq (ploy), ya’ni o‘z raqobatchilarini chalg‘itishga yo£naltirilgan
faoliyat;
• strategiya - andoza (pattern), o‘mak bo‘ladigan faoliyat;
• strategiya - atrof-muhitdagi holat (position), ya’ni atrof bilan aloqa;
• strategiya - istiqbol (перспектив), ya’ni intilish lozim bo'lgan holatni
ko‘ra olish.

17. Strateg

• Strategik
qaror
qabul
qiluvchi
shaxslar butun korxonani barbod
qilish
yoki
omadga
erishishni
ta’minlovchilardir.
• Boshqa
barcha
insonlardan
strateglar o‘z ishtiyoqlari, ustunliklar
tizimi, etik me’yorlari, daromadliligi,
shuningdek,
boshqaruv
uslubi
jihatlari bilan farqlanadi.

18. Shaxsiy kompyuter ixtirochilari va “APPLE” kompaniyasi asoschilari — Stiv Djobs

• “Yangisini yasash, ikkilanishga chek qo‘yish, isteblishmentga
e’tibor bermaslik.”
• Bu shior ularning yangilik yaratishga, mavjud andozalarga
qarshi chiqishga va o‘z yo‘lidan borishga bo‘lgan qat’iy
ishonchini ifodalaydi. Ularning hayotga bo‘lgan munosabati
konformizm bilan emas, balki mustaqil fikrlash va ijodiy erkinlik
bilan ajralib turgan.

19.

• “Lotus” kompaniyasi direktorlar kengashi raisi o‘zgarganda, bu o‘zgarish
kompaniya siyosatiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatgan. Yangi rahbar Devid
Uikins, avvalgi rahbar Kolin Chapmen haqidagi fikrida shunday degan edi:
• “Lotusni hech kim ilgari foyda olish maqsadida boshqarmagan, Kolin
Chapmen uchun eng muhimi avtomobillarning tez yurishini ta’minlash
edi.”
• Bu fikrdan ko‘rinadiki, rahbarning shaxsiy qadriyatlari va ustuvor yo‘nalishlari
tashkilot strategiyasini belgilovchi eng muhim omillardan biridir. Demak,
strategik boshqaruvda inson omili — qarorlar, qadriyatlar va maqsadlar
uyg‘unligi muhim o‘rin tutadi.

20. Missiya

• Tashkilot missiyasi analitik tahlil qilinayotganda, uni
biznesning qaysi sahnasida o‘ynayotgan roliga
kovra qabul qilinadi. Bunda biznes sahnasi
tarmoqlar parametri, bozor va biznes makromuhiti
bilan aniqlanadi. Rol ishdagi omadga erishishning
alohida belgilari va uning ichki salohiyatiga ko‘ra
aniqlanadi.

21. Missiya — tashkilot faoliyati asosiy yo‘nalishini aniq va lo‘nda qilib tariflanishidir.

22.

Tashkilot va kompaniya salohiyati
Tashkilot salohiyati – bu resurslar, ularni ta’minlovchi vositalar
hamda ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar majmuasidir.
Tashkilot butun tashkiliy tizimdan iborat.
Kompaniya salohiyati – kompaniyaning
ustunliklari asosida shakllanadi.
raqobatbardosh
Shu sababli kompaniya doimiy rivojlanishda bo‘ladi.

23. Kompaniya salohiyatining ahamiyati**

Kompaniya salohiyati – bu strategik resurs.
U noqulay makromuhitda turg‘unlikni ta’minlaydi.
Tashqi omillarning salbiy ta’sirini neytrallashtiradi.
Kompaniyaning maqsadga moslashuvi — uning missiyasiga erishish uchun zarur
bo‘lgan uzoq muddatli natija.
BU MOSLASHUV:
rivojlanish yo‘nalishini belgilaydi;
yutuqlarni baholashga asos yaratadi;
sinergetik samarani ta’minlaydi;
xodimlarni rag‘batlantirish uchun boshlang‘ich nuqta bo‘ladi.

24. Maqsadlarning xususiyatlari SMART mezonlari

• Specific — maqsadlar shu qadar aniq va ravshan bolishi lozimki, ularni
noto‘g‘ri yoki turlicha tushunishga o‘nn qolmasligi lozim.
• Measurable — barcha narsalarning miqdorini izhor eta olishi, xatto birinchi
navbatda maqsadga erishilganda, natija qanday bo‘lishini nazarda tutib,
subyektiv kutish.
• Achievable — ham rahbar, ham unga tobe kishilar maqsadga erishish
mumkinligiga ishonchlarining mavjudligi.
• Related — strategiya, tashkilotning xo‘jalik maqsadlari ijrochilar manfaati
o'zaro aloqasi.
• Time-bound — erishish muddatlari bo‘yicha vaqt shkalasida aniqlanadi.

25. Strategik boshqaruv modellari

Fred R. Devid, John L. Tompson modellari.
Istalgan modelda strategik boshqaruvni uch bosqichdagi jarayoni ajratiladi:
• strategik rejalashtirish bosqichi (strategiyalar ishlab ehiqish, strategik tahlil va
tanlov);
• strategik tashkillashtirish bosqichi yoki tanlash strategiyaga mos ravishda tashkiliy
tizimni sozlash (strategiyani tadbiq etish, amalga oshirish);
• strategik nazorat va tartibga solish bosqichi (strategiyani baholash, ishontirish va
ijroni baholash).

26.

• Strategik boshqaruv jarayonining boshlang‘ich punkti biznes
g‘oyanining tug‘ilishi va tadbiq qilinishi deb bilish ma’qullanadi.
• Biznes-g‘oya asosida tashkilotning maqsadlari yuzaga keladi,
ya’ni pirovard natijada o‘z faoliyatidan erishmoqchi bolgan natija
paydo bo'ladi.
• Tashkilotning muddatdagi o‘z biznesining strategik bo‘shlig‘ini
qayerdaligi va, shuningdek, maqsadining moslashuvidan kelib
chiqib, uning strategiyasi aniqlanadi. Qabul qilingan strategiyalar
asosida ma’lum vaqtdan so‘ng erishish lozim boigan maqsadlar
tizimi ishlab chiqiladi.

27. Strategiya turlari

• Kompaniyada strategiya uch darajada shakllanadi:
• 1. Korporativ strategiya – korxonani bir butun tizim sifatida
ko‘rsatadi.
• 2. Biznes strategiyasi – har bir faoliyat turi yoki biznes yo‘nalishi
uchun alohida belgilanadi.
• 3. Funksional strategiyalar – ishlab chiqarish, marketing, moliya,
investitsiya va kadrlar bo‘yicha belgilanadi.
• Bu strategiyalar korxonaning umumiy rivojlanish yo‘nalishini
aniqlaydi.

28. Korporativ tuzilma va raqobat

• Ko‘p tarmoqli kompaniyalar bir nechta mahsulot va bozorlarda
faoliyat yuritadi.
• Korporatsiya tarkibida maxsuslashgan biznes bo‘linmalar
mavjud.
• Raqobat
kompaniyalar o‘rtasida
bo‘linmalar o‘rtasida kechadi.
emas,
balki
biznes-
• Shu sababli korporatsiyani aniq raqobatchi bilan solishtirish
har doim ham to‘g‘ri emas.

29. Korporativ strategiyalar va raqobat ustunliklari

• Korporativ strategiyalar raqobatli afzalliklar yo‘nalishiga ko‘ra farqlanadi:
• 1. Past xarajatlar strategiyasi – mahsulotni o‘rtacha bozor narxida sotib ham katta daromad olish.
• 2. Farqli sifat strategiyasi – mahsulotni boshqalardan ajratib turuvchi sifati bilan raqobatlashish.
•