13 ҚС

1. Стартап-идея ұғымы

2. Сұрақтар:

1. Стартап-идея ұғымы және оның пайда
болу процесі
2. Стартап-идеяны бағалау, тексеру және
концепцияны дәлелдеу (Validation)
3. Стартап-идеяны жүзеге асыру жолдары:
команда, бизнес-модель және даму
стратегиясы

3. 1сұрақ. Стартап-идея ұғымы және оның пайда болу процесі

Стартап
—
бұл
жаңа,
инновациялық, жылдам өсуді мақсат
ететін
және
нарықтағы
нақты
проблеманы шешуге бағытталған бизнесжоба. Оның негізгі ерекшелігі —
жаңашылдық, тәуекелдің жоғары болуы
және масштабталу қабілеті.

4.

Стартаптарды классикалық бизнес түрінен
ажырататын белгілер:
- Инновация (жаңа өнім, жаңа технология, жаңа
бизнес-модель);
- Өсу потенциалының жоғары болуы (бірнеше
жылда миллиондаған пайдаланушы тарту
мүмкіндігі);
-Тәуекел деңгейі жоғары (нарық тестіленбеген);
- Команданың шағын әрі мобильді болуы.

5. Стартап-идеяның пайда болу жолдары

Стартап-идеялар көбіне нақты өмірлік
мәселелерден туындайды. Идея табудың негізгі
жолдары:
1) Проблеманы байқау
• Адамдар немен қиналады?
• Қандай қызмет немесе өнім жетіспейді?
• Қандай процесс тым баяу, қымбат немесе
ыңғайсыз?
Мысалы:
Кезек көп → онлайн брондау сервисі қажет.
Студенттер оқулық таба алмайды → электронды
кітаптар платформасы.

6.

2) Өз тәжірибеңізге сүйену
Көптеген табысты стартаптар автордың жеке
проблемасынан пайда болған:
•Airbnb негізін қалаушылар өздері үй жалдай алмай
қиналды.
•Uber авторлары бос такси таба алмағандықтан ойлап тапты.
3) Нарықтағы трендтерді бақылау
•Жасанды интеллект (AI)
•Экология
•Денсаулық сақтау
•EdTech (білім технологиялары)
•FinTech
4) Іске асқан жобаларды бейімдеу
Стартап бастылуы үшін 100% жаңа идея болу міндетті емес.
Бар сервиске жақсартулар енгізуге немесе оны жергілікті
нарыққа бейімдеуге болады.

7.

Идея жақсы болу үшін оны келесі
критерийлер бойынша бағалау керек:
• Өзектілік – нақты адамдардың проблемасын
шеше ме?
• Инновация деңгейі – бұрын болмаған шешім
ұсына ма?
• Масштабталу мүмкіндігі – өнім кеңейе ала
ма?
• Бәсеке артықшылығы – бәсекелестерден
жақсы болуы мүмкін бе?
• Іске асыру мүмкіндігі – ресурстар жеткілікті
ме?

8. 2 сұрақ. Стартап-идеяны бағалау, тексеру және концепцияны дәлелдеу (Validation)

Стартаптың табысты болуы тек идеяға
байланысты емес. Идеяны нарықта тексеру,
тұтынушыларға шынымен қажет екеніне
көз жеткізу — стартаптың “өміршең”
болуын дәлелдейтін ең маңызды кезең. Бұл
процессті validation деп атайды.

9. 1. Идеяны бастапқы тексеру (Problem Validation)

1.1 Проблеманы нақты анықтау
• Стартап тек идеяға емес, проблемаға сүйеніп
басталуы тиіс. Дұрыс анықталмаған проблема —
сәтсіз жобаның басты себебі.
• Проблеманы анықтау сұрақтары:
• Кім қиындыққа тап болып жүр?
• Бұл қиындық қаншалықты жиі кездеседі?
• Адамдар оны шешу үшін не істеп жүр?
• Қазіргі шешімдер неге тиімді емес?
Мысал:
Студенттер
тапсырмаларды
жоспарлауда
қиналады → жоспарлау қосымшасы қажет.

10.

1.2 Пайдаланушылармен сұхбат (Customer Interview)
Бұл — проблеманы растаудың ең тиімді
тәсілдерінің бірі.
Сұхбат мақсаты:
• Нақты проблеманы анықтау
• Адамдардың мінез-құлқын түсіну
• Қажетті шешім туралы гипотеза жасау
Сұхбат кезінде:
• Ашық сұрақтар қою
• Дайын шешімді «сатуға» тырыспау
• Нақты тәжірибелер туралы сұрату
Мысалы:
“Сіз соңғы рет бұл мәселені қашан кездестірдіңіз? Қалай
шештіңіз?”

11.

1.3 Сауалнама жүргізу
Көп адамнан тез ақпарат алу үшін google
form, survey monkey, telegram-bot арқылы
сауалнама жасау тиімді.
Бағаланатын көрсеткіштер:
• Проблеманың жиілігі
• Қолданушылардың төлемге дайындығы
• Қазіргі шешімге көңіл толмауы

12.

1.4 Проблеманың құндылығын анықтау
Мына көрсеткіштер проблема маңызды
екенін дәлелдейді:
• Қолданушылар өз уақыты мен ақшасын
жоғалтып жүр
• Жиі кездесетін қайталанатын қиындық
• Адамдар қолданыстағы шешімге риза емес
• Нарықта бұл мәселені шешетін жақсы өнім жоқ
Егер проблема маңызды болмаса,
стартаптың болашағы жоқ.

13. Шешімнің жарамдылығын тексеру (Solution Validation)

2.1 MVP (Минималды өміршең өнім) жасау
• MVP — стартаптың ең қарапайым, ең негізгі функциясы бар
алғашқы нұсқасы.
• MVP мақсаты:
• Уақыт пен қаржыны үнемдеу
• Нарыққа тез шығу
• Пайдаланушылар реакциясын көру
MVP түрлері:
• Лендинг бет (Description MVP)
• Сурет/видео прототип
• Google Sheet / Notion арқылы жасалған өнім
• Chatbot MVP
• Қолмен атқарылатын “жалған автоматизация” (Concierge MVP)
Мысал:
Uber алғашқы кезде бір қалада тек sms арқылы қызмет көрсеткен.

14.

2.2 Прототип жасау
• Прототип — өнімнің визуалды нұсқасы.
Прототип құралдары:
• Figma
• Miro
• Canva
• Sketch
• Marvel
Прототип арқылы:
• Интерфейс тексеріледі
• Пайдаланушылар өнімді түсіне ала ма, соны
көруге болады

15.

2.3 Тест қолданушыларға ұсыну
MVP дайын болғаннан кейін оны шағын топқа
тестілеуге беру керек.
Тесттің мақсаттары:
• Пайдаланушылар өнімді қалай қолданатынын бақылау
• Қандай функция қажет, қайсысы қажет емес екенін білу
• Қателерді анықтау
• Өнімнің алғашқы құнын бағалау
Тест кезінде өлшенетін метрикалар:
• 1 апта ішінде неше адам пайдаланды
• Қанша адам қайта келді (Retention rate)
• Төлем жасау ниеті бар ма
• Шешімге қаншалықты риза

16. Нарықты бағалау (Market Validation)

3.1 Нарық көлемін (Market Size) анықтау
Нарық көлемін үш деңгейде қарастырады:
• TAM (Total Addressable Market) – өнім
қолданылуы мүмкін жалпы нарық.
• SAM (Serviceable Available Market) – сіз қызмет
көрсете алатын сегмент.
• SOM (Serviceable Obtainable Market) – алғашқы
кезеңде аласыз деп күтілетін нақты нарық бөлігі.
Мысал:
Тамақ жеткізу сервисі үшін:
• TAM — бүкіл әлемдегі фуд-деливери нарығы
• SAM — Қазақстан нарығы
• SOM — тек Алматы қаласы

17.

3.2 Бәсекелестерді зерттеу
Бәсекелестерді талдау — стартаптың
нарықтағы орны мен ерекшелігін анықтаудың
негізі.
Зерттеу жолдары:
• Олардың өнімін пайдаланып көру
• Google/Instagram/TikTok жарнамаларын талдау
• Пайдаланушы пікірлерін оқу
• Баға саясатын салыстыру
Неліктен қажет?
• Бәсекелестердің әлсіз тұстарын табу
• Нарықтағы бос орынды анықтау
• Өз артықшылықтарыңызды анықтау

18.

3.3 Кәсіптің қаржылық потенциалын
есептеу
Есепке алатын көрсеткіштер:
• Орташа чек
• Тұтынушылар саны
• Айлық болжамды кіріс
• Операциялық шығындар
• Өсу қарқыны
Егер жоспарланған кіріс шығыннан аспаса
— модельді қайта қарау керек.

19. Стартап идеясын растаудың (validation) қорытынды критерийлері

Егер мына сұрақтарға “ИӘ” деп жауап берсеңіз
— стартап идеясын жүзеге асыруға болады:
• Проблема нақты адамдарға маңызды ма?
• Адамдар шешімге ақша төлеуге дайын ба?
• MVP-ді қолданған пайдаланушылар қайта
келеді ме?
• Нарық көлемі стартаптың өсуіне жеткілікті ме?
• Жоба бірнеше айда бірінші табыс әкелуі мүмкін
бе?
Бұл
критерийлер
—
стартаптың
табыстылығының алғашқы индикаторлары.

20.

Қорытынды
Стартап-идеяны тексеру — стартап
құрудағы ең маңызды кезең.
Validation процесі мыналарды қамтиды:
• Проблеманы зерттеу;
• MVP жасау және тестілеу;
• Нарықты өлшеу;
• Бәсекелестерді талдау;
• Стартаптың өміршеңдігін дәлелдеу.
Дұрыс тексерілген идея — шығынды
азайтып, табысты өткізуге мүмкіндік береді.

21. 3 сұрақ. Стартап-идеяны жүзеге асыру жолдары: команда, бизнес-модель және даму стратегиясы

1 Стартап командасын құру
Кез келген стартаптың жүрегі — команда. Жақсы идеяны да іске
асыратын people.
• Стартап командасында әдетте 3 негізгі рөл болады:
1) CEO / Founder (көзқарас және басқару)
• Идея авторы
• Стратег
• Команданы біріктіретін тұлға
2) CTO / Техникалық сарапшы
• Өнімді жасау
• Техникалық инфрақұрылымды құру
3) Marketing/Business Developer
• Нарық талдауы
• Клиент тарту
• Сату стратегиясы
Командадағы үйлесімділік — стартаптың табысының 50%-ы.

22.

2 Стартаптың бизнес-моделі
Стартап табыс табудың нақты жолын көрсетуі
керек. Кейбір кең таралған бизнес-модельдер:
• Freemium (тегін базалық, ақылы кеңейтілген
қызмет)
• Marketplace (сатушылар мен сатып алушыларды
бірістыру)
• Subscription (айлық жазылым)
• On-demand (қажеттілік бойынша қызмет)
• SaaS (онлайн түрде ұсынылатын софт)
Бизнес-модель «Lean Canvas» арқылы жақсы
көрсетіледі.

23.

3 Стартапты қаржыландыру жолдары
Стартаптар көбіне сыртқы инвестицияға
мұқтаж. Қаржыландыру көздері:
• Bootstrapping (өз қаражатымен бастау);
• Гранттар (мемлекеттік және жеке қорлар);
• Инкубаторлар мен акселераторлар;
• Бизнес-ангелдер;
• Венчурлік қорлар;
• Краудфандинг платформалары.
Әр кезеңнің өзіне сәйкес инвестор типі бар:
MVP үшін — акселератор, масштабтау үшін —
венчурлік қор.

24.

4 Стартаптың өсу стратегиясы
Іске асқан стартаптың келесі қадамдары:
1) Масштабтау
• Нарық кеңейту
• Географияны ұлғайту
• Қызмет түрлерін кеңейту
2) Маркетинг стратегиясы
• Цифрлық маркетинг
• SMM
• Контент-маркетинг
• Пайдаланушыларды ұстап қалу стратегиялары
3) Өнімді жақсарту (Product Iteration)
• Пайдаланушы пікірін жинау
• Жаңарту енгізу
• Қателерді түзету

25.

Қорытынды
Стартап-идея — инновациялық өнімнің
немесе
қызметтің
бастау
нүктесі.
Жақсы идея:
• Нақты проблемаға негізделуі,
• Нарықтық тексерістен өтуі,
• Команда және бизнес-модельмен бекітілуі
қажет.
Осы үш бөлімді толық түсінген студент
стартапты нөлден бастап құрып, оны табысты
жобаға айналдырудың негізгі қадамдарын
меңгереді.

26. Үй тапсырмасы:

1. Дәріс сұрақтарына дайындалу
2. Келесі тақырыптар бойынша баяндама
немесе презентация дайындау:
- «Стартап идеяны нөлден табу: проблемадан
шешімге дейін»
- «Жылдам прототиптеу және MVP: ойды
өнімге айналдыру стратегиясы»
- «Стартапты масштабтау: алғашқы табыстан
тұрақты бизнеске»
3. Тақырып бойынша 10-15 тест сұрақтарын
құрастыру