OEsimdikter-men-zhanuarlar-ueshin-tynys-aludyng-mangyzy

1.

Өсімдіктер мен жануарлар
үшін тыныс алудың
маңызы

2.

Кіріспе: Тіршіліктің негізі
– тыныс алу
Тыныс алу – бұл барлық тірі ағзалар үшін өмірлік маңызы бар
процесс. Ол энергия өндіруге, өсуге және дамуға қажетті оттегіні
қабылдау мен көмірқышқыл газын шығаруды қамтиды.

3.

Тыныс алу дегеніміз не? Негізгі ұғымдар
Газ алмасу
Энергия өндіру
Ағза мен сыртқы орта арасындағы оттегі мен
Жасушалардағы органикалық заттардың
көмірқышқыл газының алмасуы.
оттегі қатысуымен ыдырауы арқылы
энергияның бөлінуі.
Жасушалық тыныс алу
Минералды заттардың ыдырауы арқылы АТФ
молекулалары түріндегі энергияның түзілуі.

4.

Өсімдіктердегі тыныс алу процесі
Өсімдіктер күндіз фотосинтез арқылы оттегі бөліп, көмірқышқыл газын жұтқанымен,
олар да жануарлар сияқты тыныс алады. Тыныс алу негізінен түнде, фотосинтез
тоқтаған кезде қарқынды жүреді.
Жапырақтардағы устьицалар арқылы газ алмасу.
Тамырлардың оттегіні топырақтан сіңіруі.
Өсімдік жасушаларындағы энергия өндірісі.

5.

Жануарлардағы тыныс алу жүйелерінің әртүрлілігі
Жануарлар әлемінде тыныс алу жүйелерінің алуан түрлілігі тіршілік ету ортасына және эволюциялық дамуға байланысты.
Балықтар (Желбезектер)
Жәндіктер (Трахеялар)
Сүтқоректілер (Өкпе)
Суда еріген оттегіні сіңіреді.
Дене ішілік түтікшелер арқылы тікелей жасушаларға оттегі
Атмосфералық ауаны жұтып, өкпе арқылы газ алмасады.
жеткізеді.

6.

Энергия көзі ретіндегі тыныс алу: АТФ синтезі
Тыныс алудың басты мақсаты – ағзаға қажетті энергияны АТФ (аденозинтрифосфат) түрінде өндіру.
Глюкоза
Органикалық отын
АТФ
Жасушалық энергия
Бұл энергия жасушалық процестердің барлығына – қозғалысқа, өсуге, зат алмасуға жұмсалады.
Оттегі
Отынды тотықтыру
Митохондрия
Энергия станциясы

7.

Тыныс алу мен фотосинтездің өзара байланысы
Тыныс алу мен фотосинтез – Жердегі тіршіліктің екі ажырамас процесі. Олар бір-бірін толықтырып, заттар мен энергияның айналымын қамтамасыз етеді.
Фотосинтез:
Көмірқышқыл +
Су
Тыныс алу:
Энергия + CO2 +
Су
Жарық
энергиясы
Глюкоза + Оттегі
Фотосинтез арқылы өсімдіктер органикалық заттарды синтездеп, оттегі бөледі. Тыныс алу арқылы осы органикалық заттар ыдырап, энергия бөлінеді және көмірқышқыл газы
шығады.

8.

Тыныс алудың экологиялық маңызы
Тыныс алу тек жеке ағзалар үшін ғана емес, бүкіл экожүйе үшін де маңызды.
Атмосферадағы газ құрамын реттеу (оттегі және көмірқышқыл газы).
Зат айналымына қатысу (көміртек циклі).
Тірі ағзалардың өмір сүруін қамтамасыз ету.
Микроорганизмдер арқылы органикалық заттардың ыдырауы.

9.

Тыныс алу бұзылыстарының салдары
Тыныс алу жүйесіндегі кез келген ақау ағзаның денсаулығына кері әсер етеді, тіпті өмірге қауіп төндіруі
мүмкін.
Аурулар
Ластану
Астма, бронхит, пневмония сияқты аурулар
Ластанған ауа тыныс алу жолдарына зақым
оттегі жетіспеушілігіне әкеледі.
келтіріп, функциясын бұзады.
Энергия жетіспеушілігі
Дұрыс тыныс алмау энергия деңгейін төмендетіп, шаршауға әкеледі.

10.

Қорытынды: Тыныс алу –
тіршілік қозғаушы күші
Тыныс алу – өсімдіктер мен жануарлар әлеміндегі барлық тіршілік
процестерінің негізі. Ол энергияны қамтамасыз етеді, жасушалық
функцияларды қолдайды және экожүйелердің тепе-теңдігін сақтауға
көмектеседі.
Оның маңыздылығын түсіну – Жердегі тіршілікті
қорғаудың алғашқы қадамы.