Гипоксия түсінігімен таныстырып, оның түрлерін, пайда болу себептері мен даму жолдарын және организмде

1. Қ.А.Ясауи атында5ы

2.

1

3. Дәрістің мақсаты

• Гипоксия түсінігімен
таныстырып, оның түрлерін,
пайда болу себептері мен даму
жолдарын және организмде
гипоксиядан дамитын дерттік
үрдістерді талдап үйрету.

4.

Гипоксия атаусөзі (грек.
Hypo - аз, төмен, oxygeniumоттегі сөздерінен) ағзалар
мен тіндерде оттегінің жеткіліксіздігін немесе (грек. Hypooxydation-тотығу сөздерінен)
биологиялық тотығу үрдісінің
жеткіліксіздігін білдіреді.
2

5. Гипоксия

• - тіндерде биологиялық
тотығу үрдісіне қажетті оттегінің организмге аз түсуінен
немесе оның дұрыс пайдаланылмауынан дамитын
біртектес дерттік үрдіс.

6.

Организмде оттегі теңгерілімінің
қалыпты көрсеткіштері:
● артериалық қанда оттегінің үлестік қысымы (рО2)
– с.б.б. 80 – 100 мм;
● артериалық қанның оттегіге сыйымдылығы
– 20 көлемдік% немесе 100 мл қанда 20 мл.
оттегі болады;
● веналық қанның оттегіге сыйымдылығы –15
көлем. %;
• артериалық және веналық қандарда оттегінің
мөлшері бойынша айырмашылық 5 көлем. %;
• гемоглобиннің оттегіге қанығу мөлшері :
- артериалық қанда:
95 – 98 %
- веналық қанда:
65 %

7. Гипоксияның себептері:

1.Дем
алатын
ауада
оттегінің
үлестік
қысымы
(рО2)
азаюы
2.Тыныс
алу
жүйесінің
қызметтер
і бұзылуы
3.Қанның
оттегіге
сыйымд
ылығы
азаюы
5.Тіндерде
тыныстық
ферменттердің
белсенділігі
төмендеуі
4.Жүрекқан
тамырлар
жүйесінің
бұзылыст
ары

8.

Гипоксиялардың жіктелуі
ГИПОКСИЯ
Экзогендік
тыныстық
Эндогендік
циркуляциялық
анемиялық
тіндік
гемдік
гемоглобин
әсерсізденуі
9

9. Экзогендік гипоксия

Гипобариялық
Нормобариялық
биікке
көтерілгенде
барометрлік
қысым
төмендеуінен
ауасы алмастырылмайтын
бөлмеде ұзақ
тұрудан

10.

Атмосфералық қысым мен оттегінің үлестік
қысымының (РО2 ) арақатынасы
биіктік (м)
Дем алатын ауада РО2 мм с.б.б.
0
40
70
90
10 000
Эверест
5 000
Адам өмір
сүретін
ең үлкен
биіктік
~
~
1 250
Атмосфералық қысым (mm Hg)
200
400
Владикавказ
600
10

11.

ГИПОБАРИЯЛЫҚ ГИПОКСИЯ
ДЕМ АЛАТЫН АУАДА РО2 АЗАЮЫ
ГИПОКСЕМИЯ
ТЫНЫСТЫҚ ОРТАЛЫҚ ҚОЗУЫ
ГИПЕРПНОЭ
ГИПОКАПНИЯ, ТЫНЫСТЫҚ АЛКАЛОЗ
Тыныстық орталықтың тежелуі
Брадипное
Метаболизмдік ацидоз

12.

• Адамның бас сүйек қорабында қорғаныштық сұйық
зат бар. Оны ликвор дейді. Ол миды механикалық
жəне шектен тыс жүктемеден қорғайды. Ликвор
арнайы қысымда болады. Ересектерде шамамен 5-7
мм, ал балаларда 1-2 мм. Ликвор бастың ішінде
үнемі қозғалыста болудың арқасында жаңарып
отырады. Ол тəулігіне 7 рет жаңартылып отырады.
Бірақ, жаңару үрдісі үнемі сəтті бола бермейді. Сол
себептен ликвор бір жерге жинақталады. Кейде осы
сұйықтықтың себебінен де гипоксия болады. Сондайақ, сəби анасының құрсағында жатқанда өз кіндігіне
оралып, ауа жетпей қалу салдарынан болады

13.

14. Таулық ауру

Жіті
Тез арада тауға
көтерілгеннен соң:
√ бас ауыруы;
√ ерін мен саусақ ұштары
көгілдірленуі;
√ терінің бозаруы;
√ жұмысқа қабілеті
төмендеуі;
√ ұйқының бұзылуы;
√ анорексия;
√ жүрек айну, құсу т.б.
байқалады
Сүлде
Жітілеу
Сүлде таулық аурудың
көріністері:
Эритроцитоз;
Тахикардия;
ОЖЖ бұзылыстары, мый
ісінуі, психикалық азғындау;
Тыныс алудың
бұзылыстары, өкпе
эмфиземасы,
экспирациялық ентік, үзілісті
тыныс, өкпе ісінуі,
прекапилярлық гипертензия;
Оңжақ жүрекше қызметінің
жеткіліксіздігі

15.

Биіктікке көтерілгендегі адамның қағазға
жазуының өзгерістері (И.Р.Петров)
6 500 м
6000 м
5000 м
земля
12

16. 1.Тыныстық гипоксия

• Өкпе желдетілуінің
бұзылуынан;
• Өкпеде оттегінің
диффузиясы бұзылуынан;
• Өкпе арқылы қан өтуінің
(перфузия) бұзылуынан.

17. Нормобариялық гипоксия (қалыпты барометрлік қысым жағдайында желдетілмейтін бөлмеде тұру)

• дем алатын ауада оттегінің
үлестік қысымы азаюы (рО2 );
• гипоксемия;
• гиперкапния;
• метаболизмдік және
газдық
ацидоз

18. Тыныстық гипоксия кезінде:

• Қанда:
√ оттегінің үлестік қысымы (рО2)
(гипоксемия);
√ көмірқышқылы газының үлестік
қысымы (рСО2) (гиперкапния);
√ газдық және метаболизмдік ацидоз.

19. 2.ГЕМДІК ГИПОКСИЯ

• Анемия кезінде (қанда гемоглобин молекуласы азаюынан);
• Гемоглобиннің оттегі молекуласын байланыстыру қабілеті төмендеп кетуінен
(карбокси- немесе метгемоглобинге айналуынан).

20.

• Гемдік гипоксия кезінде қанның оттегіге сыйымдылығы қатты азаяды.
Қанның оттегіге сыйымдылығы – Hbнің оттегіні байланыстыратын ең
үлкен мүмкіншілігі. Hb-нің бір
граммы 1,34 мл О2 байланыстырады.
Сонда 100 мл қанда 14,5-16,0 грамм
Hb болғанда, орташа есеппен 20 мл
О2 байланысады. Оны көлемдік%
өлшемімен белгілейді

21.

Оксигемоглобин құрылуы
HbO2 (%)
100
80
Қанның оттегіге
сыйымдылығы
60
40
Тіндерге
беру
қанығу
20
0
20
40
60
80
100
120
pO2 (mm Hg)
6

22. 3.Циркуляциялық гипоксия

Жүрекқантамырлар
жүйесінің
жалпы
жеткіліксіздігі
Ишемиялық
Шеткері
қанайналым
бұзылыстары
Қан іркілулік
(веналық
гиперемия)

23. Қанайналымның жалпы жеткіліксіздігі:

• Жүрек қызметінің жеткіліксіздігінде;
• Сілейме, коллапс кездерінде;
• Организмнің сусыздануы
кезінде – байқалады.

24. Шеткері қанайналым бұзылыстары:

• Жергілікті тіннің ишемиясы;
• Көктамырмен қанның ағып кетуі
бұзылуы – кездерінде тіндердегі
микроциркуляция бұзылыстарынан дамитын (мәселен, жүрек,
мый т.б.) гипоксиясы.

25. Циркуляциялық гипоксия кезінде:

• Тіндер арқылы қан ағу жылдамдығы
баяулайды;
• Артериалық қанда рО2 қалыпты
мөлшерде;
• Веналық қанда рО2 қатты азаяды;
• Артериалық және веналық қанда
оттегінің мөлшері бойынша
айырмашылық ;

26.

Циркуляциялық гипоксия кезіндегі артериялық және
веналық қанда оттегінің айырмашылығы
қалыпты
Циркуляциялық гипоксия
SO2(%)
көл% О2
100
SO2(%)
20
100
15
80
вена
80
60
көл% О2
20
вена
15
60
10
40
10
40
5
артерия
20
5
20
артерия
0
0
20
40
60
pO2 (mm Hg)
80
100
0
0
20
40
60
80
100
pO2 (mm Hg)
15

27. 4.ТІНДІК ГИПОКСИЯ – тіндерде О2 пайдаланылмауы немесе АТФ түзілуі бұзылуы

• тыныстық ферменттердің
белсенділігі
;
• ферменттер түзілуі ;
• тотығу мен фосфорлану
үрдістерінің бір-біріне
ұласпауы.

28. Тіндік гипоксия кезінде:

• Артериалық қанда рО2 қалыпты;
• Веналық қанда рО2 көбейген;
• Артериалық және веналық қанда
оттегінің мөлшері бойынша
айырмашылық қатты азайған;
• Дене мүшелерінде цианоз
байқалмайды.

29.

Тіндік гипоксия кезіндегі артериялық және веналық
қанда оттегінің айырмашылығы
Тіндік гипоксия
қалыпты
SO2(%)
көл% О2
100
SO2(%)
20
100
15
80
вена
80
60
көл% О2
20
вена
15
60
10
40
10
40
5
артерия
20
5
артерия
20
0
0
20
40
60
pO2 (mm Hg)
80
100
0
0
20
40
60
80
100
pO2 (mm Hg)
17

30. Гипоксия түрлерінің айырмашылықтары:

түрлері Артер.
қанда
рО2
рСO2
Веналық А-В қанда Қанның
рО2 айыр- оттгегіге
мөлшері
қанда
машылы
сыйымды
рО2
ғы
лығы
Экзогендік
қалыпты
қалыпты
тыныст
ық
қалыпты
қалыпты
гемдік
қалыпты
қалыпты
циркуля
циялық
қалыпты
қалыпты
тіндік
қалыпты
қалыпты

31. Гипоксияға организмнің икемделіп-бейімделу жолдары:

Жедел дамитын:
Баяу дамитын:
-гипервентиляция;
- тахикардия;
- эритроцитоз;
- гемоглобин
молекуласының
оттегіге үйірлігі
артуы және оны
тіндерге беру
қабілеті көтерілуі
-О2 тасымалдайтын жүйе
ағзаларының
гипертрофиясы мен
гиперплазиясы;
- тіндерде қылтамыр-лар
мен миоглобин көбеюі;
- жасушаларда митохондрийлар көбеюі;
- сүйек кемігінде эритропоез артуы.

32. Гипоксия кезіндегі зат алмасуларының бұзылыстары:

• Көмірсуларының, майлардың және
нәруыздардың алмасулары аяғына
дейін жүрмейді, аралық қышқыл
өнімдер (сүт, пирожүзім, май қышқылдары, аммиак жиналып, метаболизмдік ацидоз дамиды. Энергия
өндірілуі азаяды.
• Ағзалар мен жүйелердің қызметтері
бұзылады.

33. Гипоксия:

Заттардың
алмасуын,
барлық жүйелер
мен ағзалардың
қызметтерін
бұзады
Организмді шамалы
гипоксияға мезгіл-мезгіл
жаттықтыру арқылы оның
қорғаныстық-бейімделістік
мүмкіншіліктерін, көптеген
дерт туындататын
ықпалдарға төзімділігін
арттыруға болады
(гипокситерапия).

34.

Назарларыңызға рахмет!