Ыбырай Алтынсарин 1841—1889 ж.ж

1.

Ыбырай Алтынсарин
1841—1889ж.ж.

2.

Туып-өскен жері — Қостанай
облысының Қостанай ауданы,
Арқарағай. Осы өңірде, Тобол
өзенінің жағасынан топырақ
бұйырған.
1850 ж. Орынбор шекара
комиссиясының қазақ балалары
үшін ашқан мектебіне оқуға
түседі. Мектепті бітірген соң,
Орынбор шекара
комиссиясында әскери
старшина болып қызмет
атқаратын үлкен әкесі Балғожа
Жаңбыршыұлының хатшысы
болады (1857—1859). Орынбор
облыстық басқармасында
тілмаштық қызмет атқарады.

3.

1860 жылы Орынбор бекінісінде (Торғай) қазақ балалары үшін мектеп
ашу тапсырылады, әрі сол мектепке орыс тілінің мұғалімі болып
белгілінеді.
Ыбырайдың бүкіл өмірін арнған ағартушылық-педагогтық қызметі
осылай басталады. Тікелей өзінің араласуымен халықтан жинаған
қаржыға мектеп үйін және интернат салып, 1864 жылы 8 қаңтарда
мектептің жаңа ғимаратын салтанатты түрде ашады.
Ыбырай инспекторлық қызметке кіріскен соң оқу-ағарту жұмыстарын
одан әрі жандандырып, Елек, Қостанай, Торғай, Ырғыз уездерінде бірбірден екі кластық орыс-қазақ мектептерін ашады, оларды қажетті
кітаптармен жасақтайды. Әсіресе, елді көшпелі өмір салтын ескеріп,
Ресейдің халық ағарту жүйесіне жаңа үлгілі білім беру тәсілін ұсыныс
етеді.

4. Ыбырайдың өлеңі

Оқысаңдар, балалар,
Шамнан шырақ жағылар.
Тілегенің алдыңнан
Іздемей-ақ табылар.
Кел, балалар, оқылық!
Оқығанды көңілге
Ықыласпен тоқылық!
***
Мал, дәулеттің байлығы –
Бір жұтасаң, жоқ болар.
Оқымыстың байлығы–
Күннен күнге көп болар,
Еш жұтамақ жоқ болар.
***
Өнер-білім бар жұрттар
Тастан сарай салғызды.
Айшылық алыс жерлерден
Көзіңді ашып, жұмғанша,
Жылдам хабар алғызды.
...Отынсыз тамақ пісірді,
Сусыздан сусын ішірді.
Теңізде жүзді балықтай,
Дүниені кезді жалықпай.