Тыныс жетіспеушілігі

1.

«Астана Медицина Университеті»АҚ
Ішкі аурулар кафедрасы
СӨЖ
ТАҚЫРЫБЫ:
«Тыныс
жетіспеушілігі»
Факультет: Жалпы медицина
Топ:407
Орындаған: Жуманова С.С
Тексерген: Ахметжанова Ш.К
Астана 2017 ж

2. Жоспары:

1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
А) Тыныс жеткіліксіздігі
Б) ТЖ түрлері
Г) Созылмалы тыныс жеткіліксіздігі
Д) Ауырлық дәрежелері
Е) Диагностикасы
Ж) Емдеу принциптері
3. Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі

3.

Өкпе мен тыныс алу жолдарының қанды оттегімен
қанықтыруын және одан СО2 шығуының керекті
дәрежесінде қамтамасыз ете алмау жағдайын
сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі деп
атайды. Сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі: өкпедегі
ауа алмасуы (вентилляциясы), ондағы қан
айналымның (перфузиясы) немесе газдардың өкпе
ұяшықтары мен қылтамырлардың мембраналары
арқылы диффузиясы бұзылыстарынан болуы мүмкін.
Бұл көрсетілген бұзылыстыр жиі біріккен түрде
байқалады.

4. «Сыртқы тыныс жеткіліксіздігі

Тыныс жетіспеушілігі– деп белгілі бір
жүктемелерден кейін немесе тыныштық
жағдайдың өзінде артериалық қанның қалыпты
газдық құрамын сақтап тұра алмайтын өкпе мен
тыныс алу жолдарының жағдайын айтады».

5. Тыныс жетіспеушілігі

Артериялық қанның газдық
құрамының жеткілікті қамтамасыз етілмеуі
немесе оның сыртқы тыныс жүйесі
функциясының артуымен қамтамасыз етілуі.
Физикалық жүктеме кезінде немесе
тыныштық жағдайда өкпенің газ алмасу қызметін
толыққанды қамтамасыз ете алмауымен
байланысты патологиялық жағдайы.

6. Этиологиясы

1 Тыныс реттелуінің бұзылыстары(мидағы
тыныс орталығына ісік өскенде, ми
жарақаты, миға қан құйылғанда, дәрілердің,
есірткілердің әсерінен тежелуі.)
2 Тыныс алу бұлшықеттеріне нерв
импульстарының таралуының бұзылыстары
3 Кеуде қуысының қозғалуының
бұзылыстары
4 Тыныс алу жолдарының бұзылыстары
5 Өкпе тінінің бұзылыстары

7. Альвеола

8. Патогенезі

1 Өкпе вентиляциясының бұзылысы
2 Өкпе альвеолалары мен өкпе
капилярларының арасында газдар
диффузиясының бұзылысы
3 Өкпеде қанайналым бұзылысы

9. Патогенезі:

10. Өкпедегі газ алмасуы

11. Классификациясы:

1.
2.
3.
4.
Аурудың ағымының сипатына байланысты:
Жедел тыныс жеткіліксіздігі
Созылмалы тыныс жетіспеушілігі
Бронх-өкпелік (обструктивті, рестриктивті, диффузды);
Жүке-бұлшықеттік;
Центрогенді;
Торако-диагфрагмалды;
Этиопатогенетикалық факторларға байланысты:
Клиникалық-функциялық көрсеткіштеріне байланысты:
Обструкциялық;
Рестрикциялық
Диффузды;
Аралас
Ауырлық дәрежесіне байланысты:
I-артық жүктеме кезінде ентігудің пайда болуы;
II-әдеттегі жүктеме кезінде ентігудің пайда болуы;
III-тыныштық жағдайда ентігудің пайда болуы;

12. Обструкциялық тыныс жетіспеушілігіне әкелетін себептер:

Бронхоспазм
Тыныс жолдарының өзегін тарылтатын бронхтар
қабырғасының қабыну және склероздық процестері
Бронхтардың өзегінде қақырық, кілегейдің жиналуы
Ұсақ бронхтардың сырттан басылуынан коллапсы
Трахея мен ірі бронхтардың экспирациялық коллапсы
– трахея мен ірі бронхтардың гипотониялық
дискинезиясынан мембраналық бөлігінің ішіне
қайырылуы

13. Рестрикциялықтыныс жеткіліксіздігі

Өкпенің тыныс бетінің азаюынан, керілуінің шектелуінен болады.
Өкпенің тыныс бетінің шектелуіне әкелетін себептер:
Өкпе тінінің инфильтрациясы
Өкпе тінінің деструкциясы
Өкпе тінінің дистрофиясы
Пневмосклероз
Өкпенің даму кемістіктері (гипогенезия, агенезия)
Өкпенің басылуы, ателектазы (пневмоторакс, плеврит, ісік)
Плевраның тұтасуы, жабысқақтары
Тыныс орталығы қызметтерінің бұзылыстары (наркотиктік,
ұйықтатқыш дәрілер әсерінен, церебросклероз, инсульт, мас
миының жарақаты)

14. Диффузды тыныс жеткіліксіздігі

Тыныс жеткіліксіздігі альвеола – капиллярлық мембрананың
физмкалық және химиялық қасиеттерінің бұзылысынан болады.
Мысалы, қалыңдауынан, диффузиялық қасиетінің төмендеуінен.
Альвеола – капиллярлық мембрананың қалыңдауынан, диффузиялық
қасиетінің төмендеуі мына жағдайларда болады:
Өкпенің интерстициялық тінінің және альвеолааралық қалқалардың
түрлі себептерден ісінуі
Өкпенің интерстициялық тінінің және альвеолааралық қалқалардың
фиброзы
Вентиляция мен перфузия арақатынасының бұзылуы
Кіші шеңберде қанайналымның бұзылысы

15. Созылмалы тыныс жеткіліксіздігі

Клиникалық көрінісі төрт топ белгілерден құралады:
1) Тыныс жеткіліксіздігіне әкелген негізгі аурудың көріністері
2) тыныс қызметінің күшеюімен жүретін ентікпе
3) Организмде оттегінің жетіспеу белгілері
4) Организмде көмірқышқыл газының жетіспеу немесе көбею
көріністері.

16. Созылмалы тыныс жеткіліксіздігінде организмде оттегінің жетіспеу белгілері:

1) Орталық нерв жүйесі функциясының
бұзылыстары: ұйқының нашарлауы, эмоциялық
белсенділіктің жоғарлауы, психикалық
бұзылыстар.
2) Жүрек – тамыр жүйесі функциясының
бұзылыстары: тахикардия, жүрек шығару
көлемінің ұлғаюы, шеттік тамырлардың кеңеюі,
өкае гипертензиясы

17.

1)
2)
3)
Тыныс жүйесінің бұзылыстары: ентікпе,
вентиляцияның күшеюі, негізгі алмасудың
жоғарлауы, осыдан науқастардың біразы
арықтайды
Қанның өзгерістері: полицитемия,
гематокриттің және қан тұтқырлығының
жоғарлауы, плазма көлемінің ұлғаюы,
гипетромбоцитоз, ЭТЖ төмендеуі
Паренхималық ағзалардың дистрофиясы:
бауырдың бүйректің және т.б фиброзы және
амилоидозы

18. Созылмалы тыныс жеткіліксіздігінде гиперкапнияның болу белгілері:

Гипоксия әсерінің күшеюі
Веналардың кеңеюі (веналық
вазодилятация): ұстап қарағанда қол –
аяқтар ысса және ылғал, тері жамылғылар
қызғылт цианозды, ми сауытішілік
қысымның биіктеуінен бастың ауыру,
“псевдотумор” синдромы.
Бұлшықет қозғыштығы: миоклония,
бұлшықеттің тартылуы, тремор, тырысулар
Асқазан сөлі қышқылдығының жоғарлауы:
асқазанда жаралар мен эрозиялар

19. ТЖ ауырлық дәрежелері:

I дәрежесі - қанның газдық құрамы бұзылмайды. Науқас
күнделікті тіршілігіне қажетті үйренішті дене
қызметімен шұғылдана алады. Бұдан ауыр қызметпен
айналысқанда қиналады. Бұл замандағы кәсіптердің
көбімен айналасуға шамасы келеді, қызметке
жарамдылығы сақталған. Тыныш жағдайда тыныс
функциясының көрсеткіштері қалыпты.
II дәрежесі – Организмде оттегінің жетіспеу белгілері
пайда болады. Ентігуге байланысты жұмысты
қиналып атқарады, қызметке жарамдылық
жойылады.
III дәрежесі - Организмде оттегінің жетіспеу
белгілерімен бірге көмірқышқыл газының жиналу
көріністері пайда болады. Ауыр ентігуден қимыл
шектеледі, науқас өзін күтуге шамасы келмейді.

20. Диагностика

Спирометрия;
Бронх өткізгізтігі;
Қандағы газдың концентрациясын анықтау;
Рентгенологиялық зерттеу;

21. Емі

Негізгі ауруды емдеу
Инфекциямен күресу
Өкпе желденуін жақсарту (бронхолитиктер,
кортикостероидтар, муколитиктер, дене қалпымен
дренаж, бронхоскопиялық санация)
Оксигенотерпаия;
Инвазивті жасанды вентиляция;
Тыныс гимнастикасы;
Хирургиялық ем (өкпенің немесе өкпе – жүрек
комплексінің трансплантациясы)

22.

Тыныс жетіспеушілігінің себептерін жою. Этиотропты емді
патологиялық процестің себебіне қарай іске асырады. Тыныс
жолдарының инфекциясы мен пневмонияда антибактериялық ем
тағайындалады, плевра қуысында сұйықтық немесе ауа болса –
плевра пункциясы, ӨАТЭ – тромболитикалық терапия, тыныс
жолдарының механикалық обструкциясында бөгде денелерді алып
тастау тәсілдері қолданылады.
Тыныс жолдарының өткізгіштігін қалпында ұстаудың басты тәсілі –
қақырықтың жүруін жақсарту. Ол үшін постуральдық дренаж, кеуде
торына массаж жасау, муколитикалық және қақырық жүргізуші
дәрілермен емдеу іске асырылады.
Аспирацияның алдын алу (аурудың санасыз күйінде), төменгі тыныс
жолдарынан секретті кетіру, тыныс жолдарының механикалық
обструкциясын жою; өкпені жасанды желдендіру үшін трахеяны
интубация жасайды.

23.

Оттегін тасымалдауды қалыпты күйге келтіру РаО2 қалыпты деңгейін
қамтамасыз етуі керек. Оған қол жеткізудің төмендегідей тәсілдері бар:
1) Оттегімен емдеу. Шұғыл оттегімен емдеудің көрсетпелері РаО2 < с.б.
60 мм немесе Sa O2< 90% (ауамен дем алған кезде).
Ұзақ уақыт оттегімен емдеудің көрсетпелері:
а) РаО2 < с.б. 55 мм немесе SaO2 < 88% тыныш күйде (оттегімен
тыныстағанда);
б) РаО2 с.б. 56-54 мм немесе SaO2 89% өкпе-текті жүрек синдромы
және эритроцитоз (Ht > 55%) болғанда.

24.

Оттегімен емдегенде РаО2 с.б. 60-65 мм-не немесе SaO2 90-93% жетуін
қамтамасыз ету керек.
Оттегімен емдеу әдістері: а) мұрын канюлалары (FiO2 24-40% оттегі ауа
қоспасы беріледі);
б) жай бет маскасы (FiO2 35-50%);
в) Вентури маскасы (FiO2 24%, 28%, 31%, 35%, 40%);
г) оттегін беретін қапшықпен байланысты маска (FiO2 90% дейін).
2) Түнгі апноэ, трахомаляция, өкпенің рестрикциялы ауруларында және
өкпе шеменінде тыныс жолдарында оң мәнді қысым жасау керек. Тыныс
жолдарындағы оң мәнді қысымды өздігімен дем алу арқылы және өкпені
жасанды желдету арқылы жасауға болады.
3) Оттегімен емдеуге альтернативті әдіс ретінде фармакотерапия
қолданылатын жағдайлар:
а) орталық генезді гиповентиляция
б) семіздік
в) өкпенің созылмалы обструкциялы ауруы.

25.

Гипосемияны азайтатын негізгі ем ретінде алмитрин
(векториан) қолданылады, ол дифузиялық –
перфузиялық қатынастарды түзейді. Жедел тыныс
жетіспеушілігінде алмитрин венаға 0,36-1 мг/кг/г
дозасында, жедел ТЖ жойылғанға дейін егіледі.
Созылмалы тыныс жетіспеушілігінде алмитрин 1 мг/кг
1 р/тәул. дозасында ішке 2 ай қабылданады, 1 ай үзіліс
жасалады (тұрақты күйде қабылдайды немесе ұзақ
уақыт оттегімен емдеу критерийлеріне жеткенге дейін).
Азот оксиді өкпе артериясындағы қысымды
азайтатынын еске ала отырып, оны тыныс
жетіспеушілігімен қоса өкпе артериясында гипертензия
немесе оң қарыншалық жүрек әлсіздігі кездескенде
тағайындайды. Ересектердегі дистресс – синдромында
оны 6-26 мг/м3дозасында белгілейді.

26.

4) Жедел дистресс – синдромында оксигенацияны жақсарту үшін науқас
адамды кейде етпетінен (ішіне) жатқызады.
Өкпе біржақты өте ауқымды зақымданғанда диффузиялық – перфузиялық
қатыстарды жақсарту үшін науқас адамды сау жақ бүйіріне жатқызады.
5) Жүректен қан айдауды және гематокритті жақсарту.
Гипотония болған жағдайда сұйықтықтар және/немесе вазопрессорлар
тағайындалады. Тамыр ішіндегі сұйықтық көлемі көбейгенде және оң жақ
қарыншаға күш түскенде диуретиктер қолданылады. Гематокритті 40-45%
деңгейінде ұстап тұру үшін эритроциттер массасын құю керек.
Тыныс аппаратына түсетін күшті азайту. Ең тиімді әдіс - өкпені жасанды
желдету (ӨЖЖ).
ӨЖЖ абсолютті көрсетпелері:
- тыныстың тоқтауы;
- санасыз күйдің ауыр түрі (сопор, кома);
- тұрақты емес гемодинамика (шок критерийлері);
- тыныс бұлшық еттерінің шаршау белгілері (тыныс саны 1 минутте 12-ден
аз).
Шартты көрсетпелер:
- тыныс саны > 35 мин;
- артериялық қан рН < 7,3;
- Ра О2 < с.б. 45 мм (оттегімен емдеуге қарамастан).

27.

Өкпені инвазивті емес желдету (ӨИеЖ) тыныс жетіспеушілігін
емдеуде қолданылатын жаңа бағыттардың бірі, герметикалық
(ауа жібермейтін) мұрын және бет маскаларының көмегімен іске
асырылады.
Жедел ТЖ ӨИеЖ көрсетпелері:
- тыныш күйдегі ауыр ентікпе, тыныс саны > 25;
- тыныс бұлшық еттерінің дисфункциясы;
- Ра О2 < с.б. 45 мм;
- рН < 7,35 және рН үдемелі азаюы;
- Ра СО2 > с.б. 60 мм және Ра СО2 үдемелі өсуі.
ӨИеЖ қарсы көрсетпелер:
- тыныстың тоқтауы;
- сананың терең бұзылуы;
- артериялық гипотония (систолалық ҚҚ < с.б. 70 мм);
- қадағалауға келмейтін жүрек аритмиялары;
- жоғарғы тыныс жолдарының обструкциясы және бет
жарақаттары;
- бронх бұтасының тиісті дренажын қамтамасыз ете алмау;
- пациенттің дәрігер белгілеген нұсқауларды орындай алмауы.
Созылмалы тыныс жетіспеушілігінде өкпенің үйдегі ұзақ уақыт
желденуі (ӨҮЖ) қолданылады.

28.

ӨҮЖ көрсетпелер:
а) клиникалық көрсетпелер:
- мүгедек қылатын ентігу, әлсіздік, ертеңгілік бас ауыруы;
- ұйқының бұзылуы және тұлға өзгерістері;
- консервативті емге көнбейтін өкпе-текті жүрек;
б) функциональдық көрсетпелер:
- оттегімен ұзақ емдеу көрсетпелеріне төмендегі бегілердің
біреуінің қоса кездесуі:
а) Ра СО2 > с.б. 55 мм;
б) Ра СО2 с.б. 50-54 мм, оған қоса түнгі десатурация (2
л/мин. жылдамдығынан жоғарғы оттегімен 5 мин.
емдегенде Sa O2 < 80%);
в) Ра СО2 с.б. 50-54 мм қоса пациентті вентиляциялық ТЖ
(12 айда 2 эпизодтан жиі) байланысты стационарға жатқызу.

29.

ӨҮЖ үшін портативті респираторлық және мұрын маскалары (кейде
трахеостомия) қолданылады, вентиляция түнгі кезде жасалады және
бірнеше сағат бойы күндіз жасау да мүмкін.
Обструкциялы өкпе ауруларының фонында кездесетін жедел ТЖ-де
тыныс аппаратына түсетін күшті азайту үшін оттегімен аралас қоспа
қолданылады. Көрсетпелері:
- тыныс тұншықпасымен өкпенің созылмалы обструкциялық ауруының
ауыр қайталауы, жоғарғы тыныс жолдарының обструкциясы;
- тыныс саны > 25/мин.;
- ауыр ентігу, ортопноэ;
- шамадан тыс тыныс қызметінің белгілері және көмекші тыныс бұлшық
еттерінің қатысуы;
- Sa O2 < 90%, Ра О2 < с.б. 60 мм.

30.

Қарсы көрсетпелер:
- сананың бұзылу белгілері;
- тыныстың тоқтауы;
- тұрақты емес гемодинамика, қан тамырларын тарылтатын
дәрілерді қолдану қажеттігі;
- Ра О2 < с.б. 40 мм-і, оттегімен емдеуді қажет ету;
- Ра СО2 > с.б. 70 мм, рН < 7,25.
Тыныс аппаратына түсетін күшті азайтудың басқа
әдістеріне жатады:
- бронх кедергісін азайту (бронхолитиктер, трахеостомия,
бронх секретін тазалау);
- кеуде торы мен өкпенің серпінділігін күшейту (өкпе
шеменінде диуретиктер, плевроцентез, ателектазды жазу).

31. Жаттығулар:

32. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

С. Л. Қасенова., Ішкі аурулар., Алматы 2009 ж;
Б. Қалимурзина., Ішкі аурулар І том., Асем-Систем
2005;
Мартынов А.И., Мухин Н.А. «Внутренние болезни»
(2004г).
2. Гребенев А.Л. «Пропедевтика внутренних
болезней» (2001г).
3. Елисеев Ю.Ю. «Внутренние болезни»
Вотчал Б.Е.: Патофизиология дыхания и дыхательная
недостаточность, Медицина, 1973 г.