Жердің даму тарихы

1. Жердің даму тарихы

2.

Жер бұдан 4,6 миллиард
жыл бұрын пайда болды.
Әлем бұдан 13,7 миллиард
жыл бұрынғы «Үлкен
Жарылыс» деп аталатын аса
күшті ғарыштық жарылыс
нәтижесінде пайда болды.
Ғаламшардың біртіндеп
кеңеюі процесінде Күн, Жер
және басқа ғаламшарлар
пайда болды.

3.

Күн пайда болған кезде орасан зор шаң - тозаң мен газдар
жиналып бұлтқа айналған. Шаңдар мен газдардың осы
жиынтығы сығымдала келе тас ядроға айналып, одан Жер
қалыптасқан. Ядроның ортасында температураның жоғары
болғаны сондай, одан химиялық заттар бөлініп шығып,
үстіне көтерілген.
Осылайша су, газдар
және атмосфера пайда
болған. Алғашқыда
Жердің атмосферасы
қалыңдау болған және
күн жылуын көбірек
сіңіріп отырған. Жер
тарихы — заманға,
заман — кезеңге,
кезең—дәуірге, дәуір—ғасырға бөлінеді.

4.

Архей
Мезозой
Протерозой
Палеозой
Кайнозой

5. Архей

Архей — архей эрасы және архей тобы ұғымдарының қысқаша
аталуы. Грек тілінде archаіos деген сөз ежелгі деген мағынаны
білдіреді. Архей – Жердің геологиялық даму тарихындағы ең
ежелгі эра болып табылады. Радиометрлік зерттеулер Архей
эрасына қатысты тау жыныстары осыдан шамамен 3,6 – 4 млрд.
жыл бұрын қалыптаса бастағандығын көрсетеді. Бұл эраның
жоғарғы деңгейі, яғни оның протерозой эрасына ауысу уақыты
шамамен 2,6 – 2,8 млрд. жыл бұрын өткен. Архейде қалыптасқан
тау жыныстары негізінен метаморфтық өзгерістерге ұшыраған тау
жыныстарынан: гнейстен, кристалды тақтатастан, сирек жағдайда
амфиболиттен, мәрмәрдан және кварциттен тұрады. Органикалық
қалдықтар кездеспейді, бірақ олардың құрамында графиттің
ұшырасып қалуы архей эрасында да тіршілік нышаны
болғандығын білдіреді. Архейде түзілген тау жыныстары көптеген
көне геологиялық құрылымдардың негізін қалайды. Олардың
арасында маңызды кендер кездеседі.

6. Протерозой

Жер
тарихында археозой
меншөгінді
палеозой
аралығындағы
эра тау
және сол
Протерозойдың
соңында
және
жанартаулық
заманда қалыптасқан қабаттар. Бұл терминді ғылымға америкикалық
жыныстарымен
толған('1888).
бұл алаптар,
деформацияға,
геолог
Э.Эммонс енгізген
Протерозой
бұдан 2000 (кейбір
метаморфизмге,
ұшырап,
қайта
жабылған.
тұжырым
бойыншаграниттенуге
2500) – 570 млн.
жыл бұрын,
ұзақт.
1500 млн.
жылға
созылған
эра. Қазақстан
мен Орта
Азия жеріндегі
Бастапқы
Протерозойда
организм
қалдықтары
өте сирек.
Протерозойды
Р.Борукаев,
Ю.Зайцев,кей
В.Королев,
т.б.жүздеген
зерттеген.метр
Қалдықтарының
қалыңдықтары
жерлерде
болатын көк-жасыл балдырлар түзіліп, олардың қарқынды
Протерозойдың
бірінші
жартысы (2,2
млрд. жылға
дейін)
геократтық
фотосинтездеуші
әрекетінен
ауаның
құрамы
өзгере
бастады.
жағдайларда өткен. Қыртыстың салқындау процесі нәтижесінде қатаң және
Ол таза оттекті көбейтіп, тіршілік әлемінің өркендеп дамуын
морттық қасиеттерге ие болған литосфера жарылып, суперконтинентте рифт
тездетті. мен
Даму
бастапқы-ортаңғы
рифейде қарқындады.
ойпаңдары
айырылымдар
пайда болған.
Бактериялар,
балдырлармен
қатар қарапайым
бір клеткалы
Бастапқы
Протерозойдың
екінші жартысында
бұл процестер
күшейіп,
суперконтинент
жүздеген
және болды.
мыңдағанТемір,
км болатын
организмдер көлденеңі
– эукариоттар
пайда
мыс,блоктарға
алтын,
(микротақталарға)
жіктелген.
Олар жұқарып
(рифтинг) жәнепайда
толық болуы
көптеген бейкентас
шикізаттары
шоғырларының
айырылып
(спрединг),
ал айырылған
блоктар арасын терең сулы алаптар
Протерозоймен
тығыз
байланысты.
басқан.
Протерозой

7. Палеозой

Тіршілік
Палеозой
әлемі
терминін
алғаш
1838
ж. ағылшын
геологы
А.Седжвик
(1785 –
Палеозой
(көне
грекше:
παλαιο
— «көне»
және көне
грекше:
ζοιον — «жәндік»,
Мұндағы
1873) «көне
ұсынған.
айқын
Палеозой
өзгеріс
венд
осыдан
пен кембрий
540
– 250 шебінде
млн.эоны
жылболды,
бұрынқаңқалы
басталып,
организмдер
бірге
тіршілік»
мағынасында)
— фанерозой
замандарының
алғашқысы
–(542—251
ұзақтығы
трилобиттер,
290 млн.
моллюскілер,
жылға созылған
т.б. өмірге
эра. Құрамына
келген. Бұлкембрий,
өзгеріс протерозой
ордовик, мен
млн
жыл).
фанерозойды
силур, девон, жіктеуге
таскөмірнегіз
(карбон),
болды.
пермь
Алғаш
дәуірлері
кең таралған
енеді. Бұл
бақалшақтылар
дәуірлер
карбонатты
геологиялық
емес,
картада
фосфатты
Палеозой
Ордовик-силурда
(кембрий,
ордовик),
алғашқы
ортаңғы
омыртқалылар
–
Кембрий,
ордовик
жәнетөменгі
силур болған.
кезеңдері
астыңғы
палеозой
субзаманын,
ал девон,
балықтар,
Палеозой
карбонда
(силур,
девон),
қосмекенділер
жоғарғы
Палеозой
(амфибиялар),
(таскөмір,
яғни құрлыққа
пермь)
депшыққан
карбон
және
перм кезеңі
үстіңгі
палеозой
субзаманын
құрайды.
Палеозой
кезінде
жануарлар
бөлінеді.
Палеозойдың
пайда орын
болды.
басында
Силур-девонда
Гондвана
алғашқы
менкезіндегі
солтүстік
құрлық
құрлықтардың
өсімдіктері
өсіп, соңғы
екі
үлкен орогенез
алған:
астыңғы
палеозой
Каледон
және соңғы
Пайдалы
қазбалары
девон-карбонда
(Солтүстік
Америка,
қалың
Шығыс
өсімдікЕуропа,
жабыныСібір,
пайда
Қытай,
болған,
Корея)
нәтижесінде
және оларды
көміржаралу
палеозой
кезіндегі
Варискан.
Орал,
Сарыарқа,
Алтай-Саян,
Тянь-Шань,
т.б. қатпарлықтарында
калцедон
кеңінен
бөлетін
таралған.
мұхиттардың
(Палеоатлант,
Палеотетис,
Палеоазия) нобайы
және
герцин интруз.
тау жыныстарымен
тектескм-ге,
көптеген
металл кендері бар.
айқындалған.
Бұл мұхиттардың
ені мыңдаған
ал тереңдігі
Шөгінді
таум-ге
жыныстармен
қоса мұнай-газ,
ірі
көмір жойылған
алаптары
(Қарағанды,
мыңдаған
жеткен.
Олардың
өмірПерм
сүрукезеңінде
ұзақтығы
да әр түрлі.
Ең
Соңғы
Палеозой
заманында
өркендеген
Трилобиттердін
Екібастұз,
Донбасс, Ертіс
маңы,девонның
Кузбасс, Гондвана,
т.б.), жанғыш
тақтатас
бірінші Палеоатлант
(Япетус)
басында жабылып,
карбонның
бірі
(Балтық
маңы),
құмтастар
мен
тақтатастар
(Жезқазған,
Орал
бөктері,
ортасына
дейінмысты
Палеотетис
өмір
сүрген,
ал Палеоазия
палеозойдың
Палеозой
фауналары
көптеген
омыртқасыз
ағзалардың
болғанымен
белгіленеді,
Маңғыстау,
Атбасар,
т.б.)(Trilobita),
кендері жаралды.
Одан
басқа
фосфорит
(Қаратау,
соңында
Лавразия
алып
құрлығын
жасап барып
жабылған.
оның
ішінде
трилобиттер
грабтолиттер
(Grabtolithina),
иінаяқтылар
АҚШ),
боксит сефалоподтар
(Орал, Салаир),
шөгінді темір-марганец
(Атасу,
(Brachiopoda),
(Cephalopoda)
және маржандар.кентастары
Заманның соңында
Жезді,
Рейн
Саян, әр-түрлі
т.б.), тұзбиологиялық
кендері (Соликамск,
Иран-Пакистан,
т.б.) де
амфибия
меналабы,
рептилиялар
топтаныстардың
зор компоненті
Палеозой
тау жыныстарымен
қатарлас.
Қоры
мол, қолайлы
жағдайларда
болды, ал алып
талды циатея (Cyathea
arborea),
атқұйрық
(Equisetum)
және
орналасқан
әр текті құрылыс
тастары,себепші
цементтік
шикізат, асыл, әшекей,
цикадалар ормандардың
кең таралуына
болды.
қаптама тастар да көп кездеседі.

8.

Мезозой
Мезозой — Жер тарихының, палеозой мен кайнозой арасындағы эрасы және
соған сәйкес келетін тау жыныстарының қабаты. Мезозой эрасын 1841 жылы
ағылшын геологі Джордж Филлипс бөліп көрсеткен. Мезозой эрасы төменнен
жоғары қарай триас, юра және бор кезеңдеріне бөлінеді. Жаратылыстану
ғылымдарының әдістері бойынша бұдан бұрынғы 235,10 — 66,3 миллион
жылдар аралығын қамтиды.Жердің даму тарихының бұдан 248 — 65 млн. жыл
бұрынғы уақыт аралығын қамтитын, кембрийге дейінгі эрадан есептегенде
екінші эрасы; үш кезеңге — триас, юра және бор кезеңдеріне жіктеледі.
Мезозой заманы:
1. Триас кезеңі 35 млн жылға созылған;
2. Юра кезеңі 60 млн жылға созылған;
3. Бор кезеңі 70 млн жылға созылған.

9. Кайнозой

Кайнозой,
кайнозой эрасы, кайнозой эратемасы (грек. kaіnos – жаңа,
Тіршілік
әлемі
Кен
байлықтар
zoе – өмір)
Жердің
геологиялық
дамуының
соңғы
65
млн. жылын
Мезозой
мен–өте
кайнозой
эраларының
аралығында
жануарлар
әлемінде
Палеогенде
ірі латеритті
және латеритті-шөгінді
боксит,
ең ірі марганец ,
қамтитын
уақыт
мерзімі
және
соған
сәйкес
келетін
тау
жыныстарының
кембрийден
бері қарай
алғашқы
ірі дағдарыс
болған.
Алып
динозаврлардан
бірқатар
оолитті
темір
кен
орындары
кендері
түзілген.
Кайнозой
эрасының
қабаты.
Кайнозой
эрасы
төменнен
жоғары
палеоген,
неоген
және
бастап,
ұсақ
фораминиферлерге
дейін
жойылып
кеткен,
ал сақталып
қалғандары
түзілімдерінде
барлық
көмір
қорының
15%-іқарай
шоғырланған.
Оның
ішінде
төрттік
кезеңдеріне
бөлінеді.
Кайнозой
эрасында
құрлықтар,
олардың
өз
мәнін жойған.
Олардың
орнын
тез дами
бастаған
сүтқоректілер
басты.
таскөмір
қабаттары
Сахалинде,
Жапонияда,
Қытайдың
шығысында;
қоңыр
жер
бедері
осы
күнгі
қалыпқа
келді.
Палеоген
кезеңінде
тектоник.
Теңіздерде
омыртқалылар:
сүйекті балықтар,
шеміршекті
акулалар
мен
көмір кен орындары
– Германияда
, АҚШ-та және
Украинада;
сынап
кенскаттар;
белсенділік
артқан. Италияда,
алғашқы
сүтқоректілер
– киттер, сиреналар,
дельфиндер
пайдамыс
болған.
орындары
Испанияда,
Югославияда
және Ресейде;
жәнеЖер бетін
жайлаған
– қолтырауындар,
кесірткелер,
тасбақалар мен
молибденжорғалаушылардан
кен орындары АҚШ,
Чили, Боливия мен
Перуде шоғырланған.
жыландар;
қосмекенділерден
алып
саламандралар,
бақалар дамыған.
Неоген түзілімдерінде
мұнай–мен
газдың
есептелген қорларының
үштен бірі
Палеогеннің
басында
приматтардың
ең қарапайымы
лемурлер, яғни
жартылай
шоғырланған.
Алып мұнай-газ
кен орындары
Иран ––Месопотамия
мен
маймылдар
шыққан.
соңы мен төрттік
Кордильер – антроподтар
Анд аймағында:
Иран, Плиоценнің
Ирак, Сауд Арабиясы,
Кувейт,кезеңнің
Катар,
басында
Шығасыр
Еуропаның
Оңтүстік
мен Қазақстанда
жылумұнай
сүйгіш
Венесуэла,
Мексика
шығанағында
орналасқан.
Ал Еуразияда
мен газ кен
мастодонттар,
пілдер,Каспий
гиппарион,
семсер Батыс
тісті жолбарыс,
этруск мүйізтұмсығы,
орындары Кавказда,
ойпатында,
Түрікменстанда,
Карпатта және
т.б.
өмір сүрген.
Плейстоценнің
соңы – голоценнің
басында, қатал
Сахалинде
орналасқан.
Неоген магматизмімен
ірі қалайы
алтын,климатқа
күміс, мыс
бейімделген
мамонттар,
жүндес
мүйізтұмсықтар
менжәне
үлкен
бұғылар
кен орындары
байланысты.
Неоген
кезеңінде калий
ас мүйізді
тұзы, фосфорит,
жойылып
кеткен. Жертаужыныстары
беті флорасы арасында
дамуын
трепел, құрылыстық
түзілген. жабық
Төрттіктұқымдылар
түзілімдермен
әр түрлі
жалғастырған.
ішінде тропиктік
субтропиктікжер
ормандарда
пальма,
кенқайраңдар,Олардың
шөгінді кендер,
бейметаллжәне
кен байлықтары,
асты сулары
магнолия,
мирт, байланысты.
фикус, алып Дүниежүз.
секвоя, араукария
ментерең
кипаристер
өсті. Қоңыржай
мен мұздықтар
мұхиттың
сулы алқаптарында
климатты
алқаптарда
үлкен
жапырақтылар
мен ұсақшоғырланған.
жапырақтылар – емен, бук,
темір-марганецті
және
мыс-ванадийлі
тасберіштер
каштан, терек, қайың, т.б. өскен.
Кайнозой