Жануар атаулары

1. ЖАНУАР АТАУЛАРЫ

2.

• Қазақ отырықшы мәдениетпен көшпендi мәдениетiн қатар
алып жүргеннiң арқасында бiраз сөздiк қор жинады:
тамақты iшiп-жеудiң 200-ден аса атауы, бастың өзiнде
500-дей
атау
жиналған.
Оған
басқа
сөздердi
байланыстырып жiберсең 2000-дай атау шығады. Бiр ғана
көздiң өзiнде 300-ге жуық атау бар. Ағылшын тілі 240
мың ғана түбiр сөз жинаған. Қазақ тілінде миллион түбiр
сөз 10 млн сөз жиналған Қоржынымыздағы бар
байлығымыз жоғалып бара жатыр; айналымға кiрген 2030 мың әдебиет сөзі ғана.
• «Тарпан» деп жүргеніміз ежелгі қазақтың тарпысы,
«Лошадь Пржевальского» деп жүргеніміз ежелгі қазақтың
керіқұланы (бүгінге сақталғаны есекқұлан)
• Жағда

3. Төрт түлік туралы

“Мінсең – көлік, ішсең – сусын, жесең –
тамақ, кисең – киім, тұтансаң – бұйым”
Төрт түлік пірлері
Түйе атасы
– Ойсыл қара
Жылқы атасы – Қамбар ата
Сиыр атасы
– Зеңгі баба
Қой атасы
– Шопан ата
Ешкі атасы
– Сексек ата

4. Төрт түлік топтары

Түйе тобы – келе
боздайды
Жылқы тобы – үйір кісінейді
Сиыр тобы – табын мөңірейді
Қой,ешкі – отары маңырайды

5. Түлік: ♂ Ọ ♂ х Ọ

Түлік:
Түйе:
Жылқы:
Сиыр:
Қой:
Ешкі:
♂
Бура
Айғыр
Бұқа
Қошқар
Теке
Ọ
Інген
Бие
Сиыр
Саулық
Шыбыш
♂хỌ
қайиды
шығады
қашады
қашады
қашады

6.

Жылқы төлінің атаулары:
құлын (биенің жас төлі), жабағы (6 айдан асқан құлын), тай (1 жастан асқаны) деп атайды.
Ұрғашы жылқыны яғни байталды:
құнажын байтал (2 жастан асқаны), дөнежін шығар (3 жастағы байтал), дөнежін байтал (3 жастан
асқаны), бесті бие (4 жастан асқаны), қасабалы бие (7 – 8 жастағы бие), кәртамыс бие (11 – 14
жастағы бие), жасаған бие (20 жастан асқан бие), т.б. атайды.
Піштірілмеген еркек жылқының яғни айғырдың атаулары:
шақар айғыр желқуық айғыр (мінезі) құр айғыр шу асау айғыр (бұрын қолға ұсталғанұсталмағаны) сәурік (үйірге түспеген) Шалқұйрық
құнан айғыр (2 жастан асқаны), дөнен айғыр (3 жастағысы), сәурік айғыр (3 – 4 жастағы үйірге
салынбағаны), бесті айғыр (5 жастағысы), сақа айғыр (11 – 12 жастағысы), т.б.

7. F атаулары

• Түйенікі: Бота
Тайлақ
Буыршын Науша
Бұзбаша
Інген
Атан
Бура
...біртуған, бекпатша, мая, желмая, құлмайша,
нар, аруана, жампоз, қоспақ, балқоспақ,
мырзақоспақ, үлек...
• Жылқынікі: Құлын Тай Жабағы Құнан Байтал
Сойтал Дөнен Құнан Қулық Бесті Ат Сәурік
...жорға, сужорға, жүйрік, тұлпар, қазанат,
сәйгүлік, наз бедеу, дүлдүл, арғымақ...
...аяң, жорға, жортақ, бүлкек, бөкен желіс,
сар желіс, текірек, шоқыту, шабыс...
...торы, күрең, жирен, шабдар, ақбоз, боз, көк,
қызыл, қара, шұбар, теңбіл, теңбіл көк, баран, бурыл,
қылаң, ала, сұр, кер, құла, құлсары, құлагер, қарагер...

8. F атаулары

• Сиырдікі: Бұзау Арда Баспақ Торпақ
Тана Тайынша Қашар Құнажын
Дөненжін Сиыр Өгіз Бұқа
• Қойдікі: Қозы Көрпеш Көпей Марқа
Бағлан Тоқты Тұсақ Азбан
Ісек Ақауыз Саулық Қошқар
• Ешкінікі:
Лақ Бөрте Туша
Шыбыш Серке Теке

9. Төрт түлік мазалаушылары және аурулары

Түйені – сона, маса
Жылқыны – бөгелек
Ақжелек, қатпа
Жамандату,
шеміршек, маңқа
Сиырды - оқыра
Аусыл, қарасан
Қой, ешкіні – шыбын,
Топалаң,
шіркей
кебенек, т.б.

10. Жануар: ♂ Ọ F

Жануар:
Есек:
Елік:
Бұғы:
Киік:
Ит:
Мысық:
♂
Әңгі
Кірміз
Сұғын
Сайғақ
Төбет
Күбік
Ọ
F
Қашыр
Қодық
Сөге
Еңлік, лақ
Марал
Қодыға, бұғашық
Ақбөкен Құралай, қорықпа
Қаншық
Күшік
Мырсын Соқыр, мәулен,
марғау, безек
Жылан: Жыланбақ Мәлике Жіптей, иірше

11. Аң ♂ Ọ F

Аң
♂
Ọ
F
Арыстан: Ызақор Қаншыр Абадан
Аю:
Мақат
Кірекей Қонжық
Жолбарыс: Жолбарыс Өлешін Шонжық
Теңбілше
Барыс:
Барыс
Таутан
Алан
Қасқыр: Бөрі, көкжал Қаншық Шулан
Түлкі:
Түлкі
Жәутік Жаутаң

12. Құс ♂ Ọ F

Құс
• Аққу:
• Бүркіт:
♂
Сахар
Шәует
Ọ
F
Қу
Көгілдір
Ұябасар Ақүрпек